Lipiec 1944 roku w Lublinie – zapomniany fragment historii
25 lipca 1944 roku w godzinach porannych na płotach, ogrodzeniach i murach Lublina rozwieszono opatrzone orłem w koronie „Obwieszczenie Urzędowe” podpisane przez Delegata Rządu Rzeczypospolitej na województwo lubelskie. Z balkonu budynku Sądu Apelacyjnego przy Krakowskim Przedmieściu 43 przemawiał Otmar Poźniak. W kilku słowach poinformował zebranych ludzi o rozpoczęciu jawnej działalności przez Okręgową Delegaturę Rządu Rzeczypospolitej Polskiej w Lublinie. W obecności wyższych urzędników delegatury wywiesił pierwszą biało-czerwoną flagę. W ciągu kilku dni rządów te pierwsze powojenne władze województwa lubelskiego dążyły do przywrócenia normalnego życia. Władysław Cholewa i jego współpracownicy ustąpili pod sowieckim naporem.
Spis treści
[Zwiń]
Czytaj więcej >>> Przygotowania Okręgowej Delegatury Rządu RP w Lublinie do sprawowania władzy
Działania Otmara Poźniaka, zastępcy Okręgowego Delegata Rządu w Lublinie, nastąpiły po tym, jak wojska radzieckie razem z oddziałami AK wyparły z Lublina wojska hitlerowskie. Celem działań lubelskiej delegatury było wykazanie przed wkraczającymi oddziałami Armii Radzieckiej i komunistami prężności aparatu Polskiego Państwa Podziemnego, w tym Okręgowych Delegatur Rządu RP na Kraj.
Czytaj więcej >>> Polskie Państwo Podziemne – Delegatura Rządu RP na Kraj
Czytaj więcej >>> Okręgowa Delegatura Rządu RP w Lublinie
Czytaj więcej >>> Walki o Lublin w lipcu 1944 roku
Posłuchaj >>> wykładu dr. Adama Puławskiego o akcji „Burza”
Rządy lubelskiej delegatury trwały około tygodnia. W tym czasie z jednej strony wykazali, że w innych okolicznościach politycznych gotowi byli do sprawowania władzy, z drugiej konsekwentnie odmawiali jakiejkolwiek współpracy z komunistami.
Czytaj więcej >>> Rządy Okręgowej Delegatury Rządu RP w Lublinie
Posłuchaj >>> relacji Stanisława Szpikowskiego o służbie w AK
Posłuchaj >>> wykładu Mariana Mazurka o Władysławie Cholewie (cześć 1)
Posłuchaj >>> wykładu Mariana Mazurka o Władysławie Cholewie (cześć 2)
Już w 1944 roku działania ujawnionej lubelskiej delegatury spotkały się z uznaniem ze strony żołnierzy radzieckich. Jeden z nich miał powiedzieć, że taka praca, gdzie pomyślano nawet o zabezpieczeniu prywatnych aptek – nie może być zapomniana. Jeden z komunistów o działaniach londyńczyków, bo tak określano AK i delegaturę, miał powiedzieć: Ci ludzie umieli stworzyć pozory władzy.
Działania lubelskiej delegatury nie mogły zatrzymać trybów historii, ale niewątpliwie opóźniły przyjazd PKWN-u do Lublina. Zmobilizowały one komunistów do bardziej energicznych działań, czego wyrazem była wydana w Lublinie odezwa z 28 lipca, w której stwierdzono, że jedynym przedstawicielem władzy narodu jest PKWN i jemu też należy podporządkować wszystkie formacje zbrojne.
Zastanawiając się nad postawą pracowników lubelskiej delegatury rządu wobec nowej władzy, należy wrócić do tego momentu, w którym stawali się członkami Państwowej Służby Cywilnej. Wtedy każdy z nich składał następującą przysięgę:
Pragnąc służyć Państwu i Narodowi Polskiemu, będąc posłuszny zarządzeniom legalnego Rządu RP znajdującego się poza granicami Kraju, wydawanym za pośrednictwem Delegata Rządu w Kraju; przyjmując na siebie dobrowolny obowiązek walki o wolność Ojczyzny; uświadamiając sobie niebezpieczeństwo grożące mi za strony wroga w ustalenia udziału mego w pracy tajnej; wstępuję w szeregi pracowników Państwowej Służby Cywilnej. Przysięgam w obliczu Boga Wszechmocnego, że na stanowisku swym będę karnie, wiernie i nieugięcie spełniał powierzone mi zadania w celu wyzwolenia Polski od najeźdźcy. Rozkazom swych przełożonych będę posłuszny, a tajemnicy zawsze dochowam. Tak mi dopomóż Bóg.
Przez okres okupacji niemieckiej oraz w krytycznych dniach lipca i sierpnia 1944 roku dochowali wierności wyznawanym ideałom. Stawką gry, którą podjęła delegatura nie było przecież zwycięstwo, ale wyrażenie sprzeciwu wobec porządku komunistycznego.
Opracował Łukasz Kijek
Literatura
Bączyk N., Jak czołgi zdobywały Lublin, „Militaria” 2006, nr 1.
Caban I., Lublin lipiec 1944, Lublin 1984.
Caban I., Mańkowski Z., Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w okręgu lubelskim 1939–1944, cz. 1: Zarys monograficzny, Lublin 1971.
Caban I., Polacy internowani w ZSRR w latach 1944–1947, Lublin 1990.
Caban I., Lublin w okresie wyzwolenia (22–31 lipca 1944), „Rocznik Lubelski” 1966, t. 9.
Dolina-Zych J., Pamiętny lipiec w Lublinie, Kultura (Paryż) 1950, nr 7–8.
Gawryszczak P., Podziemie polityczno-wojskowe w Inspektoracie Lublin w latach 1944–1956, Lublin 1998.
Gorący lipiec w Lublinie, „Dziennik lubelski. Magazyn” 22–24 lipca 1994, nr 141, s. 5, 8–9.
Górski G., Polskie Państwo Podziemne 1939–1945, Toruń 1998.
Grabowski W., Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, Warszawa 1995.
Grabowski W., Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003.
Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1944–1952. Wspomnienia i relacje, red. J. Ziółek, Lublin 1999.
Kersten K., Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, Lublin 1965.
Kister A.G., Cztery dni wolności w Lublinie, „Gazeta Polska” 24 listopada 1994.
Kister A.G., Komenda Okręgu Lublin Armii Krajowej w 1944 roku, Warszawa.
Kister A.G., Pretorianie, Warszawa 2012.
Kister A., Wyzwolenie Lublina – wersja ostateczna, „Dziennik Lubelski” 16 lipca 1991.
Kratko Z., Pamiętne dni w wyzwolonym Lublinie, [w:] Takie były początki, Warszawa 1965.
Leszczyńska Z., Dziadosz E., Ewakuacja obozu i wyzwolenie, [w:] Majdanek 1941–1944, red. T. Mencel, Lublin 1991.
Leszczyńska Z., Ginę za to co najgłębiej człowiek ukochać może, cz. 2, Lublin 2003.
Łatyński M., Nie paść na kolana. Szkice o polskiej polityce lat powojennych, Wrocław 2002.
Mańkowski Z., Okręg Lublin, [w:] Operacja „Burza” i powstanie warszawskie 1944, red. K. Komorowski, Warszawa 2008.
Marszałek J., Majdanek, Warszawa 1984.
Miazga Z., Zdarzyło się. Lublin 1944, Lublin 2004.
Rzymski M., ...gdzie się serca palą. Rzecz o pokoleniu przedwojennych żandarmów, Warszawa 2011.
Warzeszak J., Ks. Antoni Słomkowski 1900–1982, Warszawa 1999.
Żenczykowski T., Polska Lubelska, Warszawa 1990.
