Biskupice
Spis treści
[Zwiń]Historia Biskupic
Pierwsze wzmianki o Biskupicach, będących własnością biskupów krakowskich, sięgają 1427 r. Miasto lokowano na prawie magdeburskim w 1450 r. na mocy przywileju wydanego przez króla Kazimierza Jagiellończyka na wniosek biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Choć Biskupice posiadały przywilej na dwa jarmarki w roku i cotygodniowe targi, nigdy nie rozwinęły się jako znaczący ośrodek handlowy i rzemieślniczy, m.in. ze względu na konkurencję pobliskich Piask. W 1627 r. miasto spłonęło. Poniosło duże straty w czasie „potopu” szwedzkiego (1655), zostało spalone przez Tatarów (1670) i w drugiej połowie XVII w., zrujnowane i wyludnione, przeżywało okres stagnacji. Do trzeciej dekady XVII w. pozostawało we władaniu kapituły krakowskiej, następnie przeszło w ręce rodziny Piaseckich, a na początku XIX w. – Zawadzkich. W XIX w. rozwój miasta hamowały wybuchające co kilkanaście lat pożary i duże obciążenia finansowe, nakładane przez właścicieli. W 1870 r. Biskupice utraciły prawa miejskie. W czasie I wojny światowej zostały niemal całkowicie zniszczone.
Żydzi w Biskupicach do 1939 roku
Początkowo biskupi krakowscy, będący właścicielami miasta, nie zezwalali Żydom na mieszkanie w nim. W trzeciej dekadzie XVII w. miasto przeszło w ręce prywatne, co otworzyło drogę dla osadnictwa żydowskiego. Pierwsi Żydzi pojawili się w Biskupicach prawdopodobnie w 1634 r. W 1685 r. Żydzi byli właścicielami pięciu spośród 23 domów w mieście. Zajmowali się głównie rzemiosłem (krawiectwem), handlem bydłem, drobiem i solą. Prawdopodobnie od połowy XVIII w. w południowo‐zachodniej części osady istniał cmentarz, zaś co najmniej od lat sześćdziesiątych XIX w. przy rynku stała drewniana synagoga, co może świadczyć o istniejącej już wtedy gminie.
W okresie międzywojennym pod zarządem gminy znajdowały się drewniana synagoga (spłonęła w 1926 r. a w jej miejscu wybudowano nową, murowaną), bejt ha‐midrasz, budynek kahału, mykwa, rzeźnia rytualna i cmentarz. W 1930 r. na czele miejscowej gminy stał rabin Hersz Friedling, zaś jego zastępcą i pomocnikiem był rabin Jankiel Dawid Laks.
Holokaust w Biskupicach
We wrześniu 1940 r. Niemcy utworzyli w Biskupicach otwarte getto, które prawdopodobnie w styczniu 1942 r. zostało zamknięte. W grudniu 1940 r. do Biskupic przesiedlono transport Żydów z Krakowa. W lutym lub marcu 1941 r. przybyła kolejna grupa Żydów z Krakowa. Niemcy zlikwidowali getto 23 marca 1942 r. Większość Żydów z Biskupic, wraz z Żydami z Trawnik i Piask, deportowali do obozu zagłady w Bełżcu. W czasie okupacji Niemcy zniszczyli synagogę i należące do Żydów domy mieszkalne. Macewy ze zdewastowanego cmentarza wykorzystali do utwardzania dróg w osadzie.
Judaika w Biskupicach
Synagoga (ul. Rynek, nieistniejąca)
Spis z 1860 r. wskazuje na istnienie drewnianej synagogi w pobliżu rynku. Nieznana jest jednak data jej budowy ani wygląd. W 1921 r. stara synagoga spłonęła, a w jej miejscu, w 1926 r. wzniesiono nową, murowaną, którą zniszczyli Niemcy w czasie II wojny światowej. Po obiekcie nie pozostał do dziś żaden materialny ślad. W pobliżu zachował się dawny dom rabina.
Warto zobaczyć w Biskupicach
kościół pw. św. Stanisława Biskupa (1712–1727), ul. Rynek 33,
przydrożne kapliczki.
Opracowała: Marta Kubiszyn
Artykuł jest fragmentem opracowania: Śladami Żydów. Lubelszczyzna, Lublin 2011