Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Jerzy Kutnik (ur. 1953)

Jerzy Kutnik – badacz literatury i kultury amerykańskiej, krytyk, autor przekładów z języka angielskiego.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

BiogramBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jerzy Kutnik urodził się w Lublinie, gdzie ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego. Następnie studiował anglistykę w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej. W 1984 roku obronił doktorat w Instytucie Filologii Angielskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 1997 roku otrzymał habilitację za rozprawę pt. Gra słów. Muzyka poezji Johna Cage’a. Jest profesorem nadzwyczajnym UMCS i kierownikiem Zakładu Studiów Amerykanistycznych w tej uczelni. Pełni też funkcję dziekana Wydziału Nauk Społecznych w Wyższej Szkole Społeczno-Przyrodniczej im. Wincentego Pola w Lublinie. W latach 2008–2011 był Prezesem Polskiego Towarzystwa Studiów Amerykanistycznych.
Był stypendystą American Council of Learned Societies w University of Wisconsin w Milwaukee, Fulbrighta w Stanford University i San Diego State University w Kalifornii, Gilder-Lehrman Institute w Nowym Jorku oraz American Studies Research Center w University of Canterbury w Christchurch (Nowa Zelandia). Ponadto podróżował z wykładami naukowymi do Szwecji, Szwajcarii, Hongkongu, Niemiec, Czech, Rumunii i innych. W Polsce odczyty wygłaszał, m.in. w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta” w Warszawie oraz w Małopolskim Instytucie Kultury i w Muzeum Narodowym w Krakowie.
W 1993 roku współorganizował w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie konferencję naukową poświęconą Johnowi Cage’owi1. Upowszechnił wiedzę o twórczości pisarskiej i naukowej Raymonda Federmana2 (liczne publikacje w „Literaturze na Świecie”, „Akcencie”; spotkania z Federmanem w USA i Lublinie, przekład powieści Podwójna wygrana jak nic).
Debiutował przekładami opowiadań Waltera Abisha i Steve’a Katza w „Literaturze na Świecie” (1979, nr 5).
Mieszka w Lublinie.

TwórczośćBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jerzy Kutnik, The Novel as Performance. The Fiction of Ronald Sukenick and Raymond Federman, Carbondale, Southern Illinois University Press, Edwardsville 1986.
Raymond Federman, Podwójna wibracja, przedmowa Jerzy Kutnik, przekład Maria Śpik-Dziamska, Wydawnictwo „Pomorze”, Bydgoszcz 1988.
Stephen Dixon3, Śmiecie, przekład Jerzy Kutnik, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991.
Stephen Dixon, Za późno, przekład Jerzy Kutnik, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1992.
Jerzy Kutnik, John Cage. Przypadek paradoksalny, Wydawnictwo „Folium”, Lublin 1993.
Ed McBain, Heroina, przekład Jerzy Kutnik, Wydawnictwo „Da Capo”, Warszawa 1993.
Jerzy Kutnik, C.M. Ornatowski [red.], Re-Visioning Democracy. Central Europe and America. Critical Perspectives, Lublin 1995.
Jerzy Kutnik, Gra słów. Muzyka poezji Johna Cage’a, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1997.
Raymond Federman, Podwójna wygrana jak nic, przekład i posłowie Jerzy Kutnik, Korporacja Ha! Art. [Liberatura4, tom 16 ], Kraków 2010.

Przekłady z języka angielskiego, teksty historyczno- i krytycznoliterackie zamieszczał m.in. w czasopismach: African American Review (Terre Haute 1994), „Akcent” (1982, 1983, 1987, 1988, 1991, 1993, 1996, 2002, 2003, 2006), American Examiner (East Lasing 1979), „Literatura na Świecie” (1979, 1980, 1982, 1984, 1986, 1996), „Magazyn Artystyczny” (1991), „Nowy Nurt” (1995), South Atlantic Quartely (Durham 1987), Studia Anglica Posnaniensia (1992), Journal of American Studies of Turkey (1996), „Tygodnik Powszechny” (1998), American Studies In Europe (1998), The Journal of American History (1999), „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Społeczno-Przyrodniczej w Lublinie” (2005, 2007).

Udział w publikacjach zbiorowychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

In Form. Digressions on the Act of Fiction, Carbondale, Edwardsville 1985.
Postmodern Fiction. A Bio – Bibliographical Guide, New York 1986.
Literatura angielska i amerykańska. Problemy recepcji, Lublin 1989.
Criticism in the Twilight Zone. Postmodern Perspectives on Literature and Politics, Stockholm 1990.
Autobiography and Avant. Garde, Tubingen 1991.
Crossing Borders. American Literature and Other Artistic Media. Warszawa, Łódź 1992.
American Cultures. Assimilation and Multiculturalism. San Francisco, London 1995.
Near Encounters. Festschrift for Richard Martin, Frankfurt am Main 1995.
Some Other Frequency. Interviews with Innovative American Authors, Philadelphia 1996.
Federman A to X-X-X-X. A Recyclopedia Narrative, San Diego 1998.
Telling It Slant. Polish Insights into American Culture and Literature, Poznań 1999.
Clarence Major and His Art, Chapel Hill 2001.
Local Colors of the Stars and Stripes, Toruń 2001.
American Literature in Studia Anglica Posnaniensia 1968–2008, Poznań 2009.
Księga dedykowana profesorowi Jerzemu Święchowi, Lublin 2009.

O twórczości Jerzego KutnikaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Na temat The Novel as Performance:
"Few have evidently bothered to read [Sukenick's and Federman's] fiction attentively, and no one before Kutnik has devoted to their writings attention proportionate to their importance" (Poetics Today).
"For its introductory arguments and as the first full‑length study of Sukenick and Federman, Kutnik's performance is more than adequate" (Journal of Modern Literature).
"No book‑length study of [Sukenick and Federman] has appeared before Kutnik's work.... Strongly recommended to all college and university libraries" (Choice).
"Kutnik's readings of individual works of fiction, which constitute the most substantial part of his book, are both insightful and clear" (Contemporary Literature).
"So persuasive is Kutnik's demonstration of the relevance of performance theory to Sukenick's and Federman's fiction, in fact, that to argue with this book is to argue primarily with the theory and with the novels that adherence to this theory culminates in" (Modern Fiction Studies).

Melvin J. Friedman: „Jerzemu Kutnikowi należy pogratulować za to, że tak dobrze zdefiniował to, co nazywa «antymimetyczną dyspozycją dwudziestowiecznej sztuki». Jego komentarze na temat subtelności i złożoności dzieł Ronalda Sukenicka i Raymonda Federmana są klarowne i całkowicie przekonujące”.
International Fiction Review, 1987, nr 14/1.

Christopher Garbowski: „Jerzy Kutnik jest czołowym cage’ologiem w Polsce, współorganizatorem międzynarodowego sympozjum naukowego  zorganizowanego w warszawskim Centrum Sztuki Współczesnej w Zamku Ujazdowskim w październiku 1993 roku w ramach Dni Ciszy, jednej z wielu w tym roku międzynarodowych imprez poświęconych twórczości artysty. W swojej książce błyskotliwie przybliża postać zmarłego w ubiegłym roku Cage’a, poszukującego przez całe swoje aktywne życie nowych form i rozwiązań twórczych. Przytacza również niektóre zabawne momenty z jego kariery, jak np. ten z 1962 roku, kiedy to, na zakończenie bodajże pierwszego w świecie happeningu, uczestnicy – wcześniej otrzymawszy kubki jako rekwizyty – częstowani byli kawą, lecz skorzystać mogli tylko ci widzowie, którzy wcześniej nie zamienili ich w popielniczki [...].
Cage wytyczał nowe ścieżki także w wielu innych dziedzinach artystycznych poza muzyką. Był uznanym grafikiem, pisarzem o imponującym dorobku, cenionym pedagogiem. Jego otwarty stosunek do ludzi przysparza mu wielu przyjaciół, zgłasza pośród znakomitych artystów i twórców Ameryki. Dał się też poznać jako świetny mikolog – zdjęcie artysty przy zbieraniu grzybów otwiera książkę [Jerzego Kutnika pt. John Cage. Przypadek paradoksalny – przypis M.D].
Wielokrotnie oburzał krytyków i spotykał się z zarzutami o bylejakość lub brak jakichkolwiek kryteriów artystycznych. Kutnik wychodzi naprzeciw temu nurtowi krytyki, podkreślając, że szczególnie ważne jest w jego przypadku stałe przypominanie, że nieintencjonalność jest zamierzona przypadkowość kontrolowana, a procedury formalne służą dyscyplinowaniu własnego «ja».
Mimo obrony prowadzonej przez autora książki, czytając o niektórych eksperymentach Cage’a czułem, że tylko dzięki talentom pisarskim Kutnika mogę dotrwać do końca opisu. Sadzę, że niejednokrotnie sam bym opuścił spektakl, nie tle z oburzenia, co z nudów. Dlatego lektura Przypadku paradoksalnego stanowi okazję do refleksji nad miejscem wciąż żywotnego nurtu sztuki awangardowej w sztuce współczesnej [...]”.
Muzykobranie Johna Cage'a, „Akcent” 1993, nr 4 (54).

Bartłomiej Dobroczyński: „[...] Już na samym wstępie Kutnik tak tłumaczy obraną przez siebie perspektywę prezentacji poglądów i dzieł Cage’a: Musiałem [...] założyć, że choć jego nazwisko nie powinno być całkiem obce dla przeciętnego odbiorcy współczesnej sztuki, tylko wąskie grono zainteresowanych melomanów mogło wcześniej zetknąć się z jego twórczością. Stąd też mając do wyboru dwie możliwe formuły – faktograficznego opisu i krytycznej analizy – wybrałem tę pierwszą, być może łatwiejszą, lecz chyba bardziej przydatną na obecnym etapie recepcji sztuki i myśli legendarnego, ale praktycznie nie znanego w Polsce artysty.
[...] Ale w kraju, którego najważniejszą – moim zdaniem – cechą jest to, że nie da się w nim w żaden sposób odnieść sukcesu, gdyż „życzliwi” potrafią każdy wyczyn bezlitośnie zdyskredytować – otóż w takim kraju należy pieczołowicie każdą wartościową rzecz odnotować i chuchać na nią jak na delikatną roślinkę. Książka Kutnika na to zdecydowanie zasługuje, tym bardziej, że mieści się ona stanowczo w kategorii rzeczy „Dla ptaków” (For the Birds – s. 15), czyli nie posiadających żadnej praktycznej wartości. Niech żyją mrówkojady!”.
Zen i sztuka losowania dźwięku, „Kresy” 1994, nr 3 (19).

Aleksander Wójtowicz: „Na polski przekład debiutanckiej powieści Raymonda Federmana trzeba było czekać czterdzieści lat. Opóźnienie to wynikało jednak nie tyle z braku zainteresowania twórczością pisarza, który powszechnie uważany jest za jednego z najważniejszych prozaików amerykańskich drugiej połowy minionego stulecia, co raczej z faktu, że Podwójna wygrana jak nic (Double or Nothing, 1971) to utwór będący prawdziwym wyzwaniem dla tłumacza. Należy bowiem do eksperymentalnego nurtu, jak kilka dekad temu określano mianem «pisarstwa konkretnego», a jaki dziś chętnie wiąże się z liberaturą, czyli zjawiskiem, w ramach którego tekst oraz materialna forma książki tworzą organiczną, nierozerwalną całość. [...] Jerzy Kutnik [...] wieloletni przyjaciel Federmana oraz znawca jego twórczości za punkt wyjścia dla swojej pracy przyjął pierwotną wersję Podwójnej wygranej, w znaczny sposób odbiegającej od wydania z 1992 roku, gdzie maszynopis zastąpiony został składem komputerowym. [...] Ten ambitny zamiar postawił tłumacza przed szeregiem poważnych dylematów, ponieważ zachowanie oryginalnego kształtu wymagało nieustannego balansowania pomiędzy dwoma trudnymi do pogodzenia porządkami: graficznym układem tekstu oraz treścią źródłową. Rezultat tej pracy jest jednak imponujący, a dzięki starannemu przekładowi Kutnika polski czytelnik otrzymał książkę zachowującą ducha pierwowzoru oraz wyjątkowy styl powieści, która – co należy powiedzieć bez większych złudzeń – dla dzisiejszego czytelnika stanowi prawdziwe wyzwanie”.
Kluski, Holocaust i liberatura, „Akcent” 2011, nr 2 (124).


Opracował Marek Danielkiewicz

 

 

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1 John Cage (1912–1992) – kompozytor, malarz, grafik i pisarz. Jedna z najwybitniejszych postaci sztuki amerykańskiej XX wieku.
2 Raymond Federman (1928–2009) – powieściopisarz, poeta, profesor literatury w Uniwersytecie Stanu Nowy Jork w Buffalo; lansował amerykańską prozę, której program zawarł w eseju pt. Surfikacja. Autor pionierskich w USA prac krytycznych o S. Becketcie. Pierwsza lubelska informacja o jego twórczości została zamieszczona przez Jerzego Kutnika (Borges i Przypadki amerykańskie) w „Akcencie” 1983, nr 2 (12). Ponadto sześć wierszy Federmana w przekładzie Jerzego Jarniewicza i Doroty Janowskiej oraz jej szkic pt. Raymond Federman. Opowieść paradoksalna z francuskim akcentem znajdziemy w „Akcencie” 1997, nr 3 (69).
Pisarz spotkał się ze studentami Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w maju 1981, 1989 i 1995 roku.
3 Stephen Dixon (ur. 1936), pisarz amerykański, jeden z najbardziej płodnych autorów opowiadań (ponad 500 publikacji). Studiował w City College of New York, zanim podjął pracę w John Hopkins University pracował jako kierowca i barman. Odwiedził Lublin w 1982 roku.
4 Liberatura – gatunek literacki, w którym tekst i materialna forma książki stanowią integralną całość. Wszystkie elementy tak pojętego dzieła są podporządkowane wizji autorskiej. Termin wprowadził i upowszechnił w 1999 roku Zenon Fajfer. Twórcami liberatury są m.in.: Raymond Federman, Raymond Queneau, B.S. Johnson, Stanisław Czycz.