Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Lublin 1918 – kształtowanie się świadomości narodowej Polaków

Od II połowy XIX wieku na ziemiach polskich podzielonych pomiędzy trzy wielkie mocarstwa, mimo niesprzyjających okoliczności, krystalizowała się myśl polityczna różnych odcieni. Najliczniejsza grupa społeczna – włościanie – zaczynała być wreszcie świadoma swej przynależności narodowej i swych praw politycznych.

Uroczystości na Placu Łokietka w dniu 5 listopada 1916 roku
Uroczystości na Placu Łokietka w dniu 5 listopada 1916 roku (Autor: Autor nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Uwłaszczenie wsiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Do tej pory Polacy – od ponad stu lat niemający własnego państwa – byli poddawani ciężkiej próbie jako naród. Podział terytorium dawnej Rzeczypospolitej na trzy zabory oraz silna indoktrynacja kulturowa dokonywana przez zaborców, stały na przeszkodzie nie tylko konsolidacji społeczeństwa polskiego, ale wręcz utrzymaniu tożsamości narodowej. Wzajemna niechęć różnych stanów społecznych również nie sprzyjała jedności tej nacji. Ziemianie, do niedawna jedyni spadkobiercy i wytwórcy „świadomej” kultury polskiej, nie starali się zjednywać chłopów, lecz eksploatowali ich ponad miarę, jako darmową siłę roboczą. Chłopi nie mieli dostępu do dóbr dziedzictwa kultury, a i sami nie pozostawiali po sobie trwałej spuścizny. Miało to znaczący wpływ na tempo kształtowania się świadomości narodowej tej największej przecież grupy społecznej. Pierwszą prawdziwą próbą pozyskania włościan przez szlachtę w walce o niepodległość miało być ich uwłaszczenie, ogłoszone przez organizatorów powstania styczniowego. Niestety carskie władze również ogłosiły uwłaszczenie chłopów i to na korzystniejszych warunkach, a mogły sobie na to pozwolić kosztem praw właścicieli ziemskich i ich dóbr. Od momentu uwłaszczenia wsi w latach 60. XIX wieku trwał spór o prawo do korzystania z ziemi. Pomiędzy właścicielami folwarków a włościanami nawarstwiały się konflikty, które wynikały z dotychczasowych zależności, a także z niejasnego prawa własności i użytkowania ziemi narzuconego przez zaborcę.

Kształtowanie tożsamości narodowejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wszelkie animozje i podziały w społeczeństwie polskim okazały się jednak nie tak silne, co niechęć i sprzeciw wobec zaborców, którzy – nastawieni na eksploatację tych terytoriów oraz na ekspansję kulturową (kulturkampf i germanizacja w zaborze pruskim, rusyfikacja w Królestwie Polskim) – stali się czynnikiem powszechnie znienawidzonym przez wszelkie warstwy społeczeństwa polskiego w każdym z zaborów. Ta niechęć i znużenie stały się przyczynkiem do konsolidacji całego społeczeństwa pod wspólnym hasłem odbudowy państwowości polskiej. 

Jednakże obudzona świadomość chłopów i robotników nie mogła już pozwolić na odbudowę państwa polskiego w dawnym, opartym na przywilejach szlachty, kształcie. Zróżnicowanie myśli politycznej i społecznej oraz potrzeba wyrażenia potrzeb i dążeń poszczególnych grup, miały odbicie w ilości powstających organizacji i partii politycznych.