Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Com Gedalia – obrzędy i obyczaje na Lubelszczyźnie

Dzień Com Gedalia obchodzony był trzeciego dnia miesiąca Tiszri, przypadającego w Polsce na wrzesień lub październik.

 

Najważniejsze święta żydowskie. Infografika
Najważniejsze święta żydowskie. Infografika (Autor: Studio Format)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Pochodzenie święta Com GedaliaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Com Gedalia (Post Gedalii) to post obchodzony dla upamiętnienia zamachu na Gedalię ben Achikama, ostatniego zarządcy Izraela za czasów panowania babilońskiego władcy Nabuchodonozora. Spisek uknuł władca Amonitów Baalis, który wysłał swojego sługę Iszmaela ben Netanjaha, aby zamordował Gedalię1.

Na ten okres przypada również działalność proroka Jeremiasza, który nawoływał Żydów do powrotu do Tory i zaniechania buntu przeciw chaldejczykom. Przeciwnicy słów proroka udali się na emigrację i rozproszyli po górach obmyślając zbrojne wystąpienie przeciw okupantowi. Nabuchodonozor pozostawił w ziemi izraelskiej, w okolicach miasta Mispa garstkę Żydów mianując ich przełożonym Gedaliasza. Jednocześnie ustanowił żołnierzy, którzy nadzorowali tę małą społeczność. Gedaliasz, zgodnie ze słowami Jeremiasza, nawoływał Żydów do pokoju i zaniechaniu buntu.

Część ludności zawierzyła jego słowom i w rezultacie prowincja Mispa była miejscem spokojnym, w którym kultywowano żydowską religię i wielbiono Boga. Taka sytuacja nie trwała jednak długo, bo przeciw słowom proroka zbuntował się Ismael syn Netaniasza należący do przeciwnego Gedaliaszowi i Jeremiaszowi stronnictwa, którego celem była walka zbrojna z okupantem. Przyłączył się do króla ammonickiego i przebywając na jego dworze śledził sytuację w Mispie. W pewny momencie powziął decyzję zabicia Gedaliasza i w tym celu przybył w trakcie święta Rosz Ha-Szana do Mispy.

Gedaliasz, mimo ostrzeżenia jakie słyszał od innych mieszkańców miasta, zaprosił Ismaela i jego towarzyszy na wieczerzę. Gdy dobiegała końca, Ismael i jego ludzie chwycili za broń, zamordowali Gedaliasza i wyrżnęli wszystkich Żydów oraz obecnych tam żołnierzy chaldejskich króla Nabuchodonozora. Przed tym czynem nie powstrzymało ich nawet zbliżające się największe żydowskie święto pokutne Jom Kippur. Ludność Mispy dowiedziawszy się o morderstwie zarządziła post. Dlatego właśnie, co roku 3 Tiszri, Żydzi, idąc za przykładem dawnej społeczności w Mispie, poszczą z powodu śmierci Gedaliasza po której resztka Żydów z miasta wpadała w popłoch i z obawy przed zemstą Nabuchodonozora uciekła do Egiptu opuszczając ostatecznie swą ziemię.

Zwyczaje Com GedaliaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Post obchodzony tego dnia, który trwał zwyczajowo od wschodu do zachodu słońca, przypominał żydowskim mieszkańcom Lublina o znikomości i ludzkich wysiłków w zakresie duchowości. Pokazywał, że ludzie charakteryzują się duchową niestałością i grzesznością, dlatego muszą odwoływać się się do miłosierdzia Boga, a po momentach duchowych wzlotów, może nadejść wielki upadek.

Post w dzień Com Gedalia był jednym z sześciu wielkich postnych dni w judaizmie. Pozostałe to: Jom Kippur (Dzień Pojednania), Taanit Ester (poprzedzający święto Purim), Szewa Asar BeTamuz (17 Tamuz), Tisza Be Aw (9 Aw) i Asara Be Tewet

Postać Ismaela, wspomina w tym dniu jako tego, który tuż po święcie Rosz Ha-Szana upadł tak nisko i popełnił grzech morderstwa przypominała, że z duchowych wyżyn można szybko wpaść w głębinę grzechu. Nikt nie powinien sądzić o sobie, że zło leży daleko od jego serca. Konieczna jest czujność, dlatego w tym dniu do modlitw dodawano specjalne wątki (tzw. modlitwa Anenu). Zwój Tory w synagodze był usuwany z arki, recytowano Trzynaście Atrybutów Boga nawiązujących do Jego miłosierdzia oraz odczytywano się Księgę Wyjścia na znak pokory, skruchy i odnowienia przymierza. Jeśli 3 Tiszri wypadał w Szabat, post przesuwał się do niedzieli 4 Tiszri ponieważ podczas Szabatu nie wolno było pościć.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

http://www.hatikvah.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=222&Itemid=35, dostęp 10.11.2010.

http://www.the614thcs.com/40.193.0.0.1.0.phtml, dostęp 10.11.2010.

Gal-Ed E., Księga świąt żydowskich, Warszawa 2005.

Kameraz-Kos N., Święta i obyczaje żydowskie, Warszawa 2000. 

Rabin Greenwald Z., Bramy Halachy. Religijne prawo żydowskie, Kraków 2005.

Schoeps J.H, Nowy leksykon Judaistyczny, Warszawa 2007.

Unterman A., Żydzi, wiara i życie, Warszawa 2005.

Unterman A., Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, Warszawa 2000.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/gedalia.html [dostęp 1.08.2016].