Zakład Artystyczno-Litograficzny i Drukarnia Józefa Nowaczyńskiego w Lublinie (1865–1886)
Działalność Józefa Nowaczyńskiego w Lublinie nie sprowadzała się jedynie do prowadzenia drukarni, miał on również przygotowanie do zawodu litografa. Z jego zakładu litograficznego wyszedł Plan Guberni Lubelskiej.
Spis treści
[Zwiń]Józef Nowaczyński (1820–1886)
Przygotowanie do zawodu litografa Józef Nowaczyński zdobywał w latach 1841–1845 w Warszawie w firmie grawersko-litograficznej Henryka Hirszla. Do Lublina przeniósł się w roku 1847 i rozpoczął pracę w „Litografii Rządu Gubernialnego Lubelskiego”. Zarządzał „Litografią” aż do roku 1868, kiedy to została ona połączona z Drukarnią Rządową. W roku 1850 Nowaczyński został wyróżniony specjalną nagrodą pieniężną za odbity metodą litograficzną Plan Guberni Lubelskiej sporządzony przez Inżyniera Gubernialnego Feliksa Bieczyńskiego. Równolegle do pracy w „Rządowej Litografii” Nowaczyński starał się otworzyć swoją własną firmę. W roku 1860 otrzymał pozwolenie na prowadzenie w Lublinie drukarni i litografii1.
Prześladowanie po upadku powstania (1863)
Niestety po upadku powstania styczniowego Nowaczyński popadł w poważne kłopoty.
Pisze o tym Dariusz Lutomski:
Klęska powstania styczniowego przyniosła falę kontroli i rewizji. Drukarzy, którym udowodniono powielanie nielegalnych pozycji aresztowano, a ich zakłady uległy konfiskacie. Od stycznia do marca 1863 r. Nowaczyński był więziony na Zamku Lubelskim i w koszarach. Przyczyną aresztowania było wydrukowanie wydawnictwa uznanego za antypaństwowe. Po trzech miesiącach został on zwolniony2.
Od roku 1865 Nowaczyński prowadził już samodzielnie firmę, którą nazwał „Zakład Artystyczno-Litograficzny i Drukarnia Józefa Nowaczyńskiego". Drukarz zmarł w 1886 roku i został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej.
Powstanie „Zakładu Artystyczno-Litograficznego i Drukarni Józefa Nowaczyńskiego”, 1865
Firma „Zakład Artystyczno-Litograficzny i Drukarnia Józefa Nowaczyńskiego" została zarejestrowana w kwietniu 1865 roku. Wcześniej, bo w 1860 roku, Nowaczyński wszedł w spółkę z Moszkiem Wagmajstrem, właścicielem drukarni zakupionej przez niego w roku 1855 od Heleny Szczepańskiej. W roku 1864 Nowaczyński stał się już jej jedynym właścicielem.„Zakład” miał swoją siedzibę w pokapucyńskim domu przy ul. Krakowskie Przedmieście nr 176, róg ul. Gubernatorskiej (dzisiaj ul. Kościuszki 4). W tym samym domu znajdował się przez jakiś czas zakład fotograficzny prowadzony przez syna Nowaczyńskiego, Aleksandra. Zakład Nowaczyńskiego był pierwszym liczącym się zakładem litograficznym w Lublinie3.
Opis zakładu
Wyposażenie drukarni pochodziło z zakupionej przez niego od Wagmajstera drukarni, która do roku 1855 była prowadzona przez Kazimierza Szczepańskiego przy ul. Nowej 119. [obecnie Lubartowska 6]
Jak wyglądał „Zakład” i co produkował, opisuje Dariusz Lutomski:
Pomieszczenie, w którym działała firma Nowaczyńskiego nie było zbyt duże. Znajdował się w nim zarówno warsztat drukarski jak i warsztat litograficzny. Sprzęt drukarski był słabo wykorzystywany ponieważ firma podejmowała się głównie wykonywania zleceń litograficznych.
Produkcja zakładu
Jego zakład realizował głównie zapotrzebowania urzędów, to znaczy powielał wszelkie druki kancelaryjne i cyrkularne. Pełnił też drobne usługi dla ludności.
Nowaczyński wykonywał kalendarze ścienne, a także litografował plany. Pierwszy wykonał w 1850 roku. Jest to Plan Gubernii Lubelskiej (...). W okresie późniejszym (ok. 1880 r.) powstała „Karta Ljublinskoj Gubernii s pokazaniem nachodjaszczychsja w niej uczebnych zawiedenij...”.
Wspólnie z synem wydał w roku 1871 ścienny „Kalendarz fotograficzny Nowaczyńskiego na rok 1871"4.
Dalsze losy zakładu
Po śmierci Nowaczyńskiego w roku 1886, zgodnie z testamentem, zakład przejęła 17-letnia Waleria, córka jego brata, Bernarda Nowaczyńskiego. W roku 1890 Waleria wyszła za mąż za Józefata Pietrzykowskiego, co dało początek nowej firmie drukarskiej Zakład Artystyczno-Litograficzny i Drukarnia J. Pietrzykowskiego dawniej Nowaczyńskiego5.
Literatura
Słownik Pracowników książki polskiej, red. Irena Treichel, Warszawa 1972.
Lutomski D., Józef Nowaczyński jako litograf, grawer i drukarz, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. Bartłomiej Szyndler, Lublin 1988.
Przypisy
- Wróć do odniesienia Słownik Pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 631.
- Wróć do odniesienia D. Lutomski, Józef Nowaczyński jako litograf, grawer i drukarz, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 157–158.
- Wróć do odniesienia D. Lutomski, Józef Nowaczyński jako litograf, grawer i drukarz, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 167–168.
- Wróć do odniesienia D. Lutomski, Józef Nowaczyński jako litograf, grawer i drukarz, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 170–172.
- Wróć do odniesienia D. Lutomski, Józef Nowaczyński jako litograf, grawer i drukarz, [w:] Studia z dziejów drukarstwa i księgarstwa w Lublinie w XIX i XX wieku, red. B. Szyndler, Lublin 1988, s. 173.