Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Marian Jarzyński (1857–1898)

Marian Jarzyński (1857–1898) – inżynier gubernialny lubelski. W Lublinie zaprojektował m.in. przebudowę pałacu Sobieskich przy ulicy Bernardyńskiej (1884), szpital żydowski przy ulicy Lubartowskiej (1885–1886), Domek Stróża (1888), gmach Sądu Okręgowego przy Krakowskim Przedmieściu (1892).

Dawne ogrodzenie Ogrodu Saskiego w Lublinie
Dawne ogrodzenie Ogrodu Saskiego w Lublinie (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

ŻyciorysBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Marian Jarzyński urodził się w 1857 roku w Siedlcach. Ukończył gimnazjum w Chełmie, a w latach 1876–1881 uczył się w Szkole Budowlanej w Petersburgu. Uzyskał tytuł inżyniera cywilnego i architekta X klasy. W 1881 roku z inicjatywy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych został skierowany do Lublina w celu objęcia stanowiska architekta miejskiego, pracownika magistratu. W 1882 roku został sędzią w konkursie na projekt gmachu Teatru i Resursy w Lublinie. W maju 1889 roku został inżynierem gubernialnym. Stanowisko to pozwoliło mu na liczne podróże, m.in. w 1889 roku wyjechał do Paryża na Wystawę Światową, w 1891 roku do Pragi na Wystawę Jubileuszową, a w 1895 roku był na zjeździe architektów w Moskwie. W 1889 roku został odznaczony Orderem św. Stanisława III klasy.

Jego kariera zawodowa bardzo szybko się rozwijała: w 1882 roku został sekretarzem kolegialnym, w 1885 radcą tytularnym, a w 1887 roku asesorem kolegialnym. W Lublinie mieszkał przy ulicy Namiestnikowskiej (obecnie ulica Narutowicza). Ożenił się z Antoniną Emmą z Nalepińskich w 1898 roku, jednak w tym samym roku zmarł w wyniku ciężkiej choroby. Pochowano go na cmentarzu przy ulicy Lipowej. Rok później w kościele pw. Nawrócenia św. Pawła w Lublinie wmurowano poświęconą mu tablicę pamiątkową.

Charakterystyka twórczościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Marian Jarzyński jest przedstawicielem architektury eklektycznej. W swoich projektach sięgał zarówno do stylizacji renesansowej, barokowej, jak i neogotyckiej. Wprowadzał także nowatorskie rozwiązania i elementy, jak przeszklone dachy w budowlach użyteczności publicznej, czego przykładem jest szklany strop Sądu Okręgowego w Lublinie inspirowany paryskimi pasażami.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1876–1881 – nauka w Szkole Budowlanej w Petersburgu;
1881 – objęcie stanowiska architekta miejskiego oraz pracownika magistratu;
1882 – sędzia w konkursie na projekt gmachu Teatru i Resursy w Lublinie;
1884 – projekt przebudowy pałacu Sobieskich przy ulicy Bernardyńskiej w Lublinie;
1885–1886 – projekt i budowa szpitala żydowskiego przy ulicy Lubartowskiej w Lublinie;
1887 – projekty łączenia ulic centrum Lublina z dworcem kolejowym;
1888 – projekt Domku Stróża przy Ogrodzie Saskim w Lublinie;
1889 – projekt domu Dobrowolskiego przy Krakowskim Przedmieściu 41 w Lublinie;
1889 – projekt niezachowanej obecnie rzeźni na Bronowicach w Lublinie;
1891 – projekt prawosławnej cerkwi pw. Aleksandra Newskiego w Lubartowie;
1892 – projekt Sądu Okręgowego przy Krakowskim Przedmieściu w Lublinie.

Najważniejsze projekty i realizacjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Poza Lublinem Marian Jarzyński prawdopodobnie zaprojektował cerkiew prawosławną w Lubartowie pw. Aleksandra Newskiego (1891) oraz szpital miejski w Chełmie. Ponadto kierował budową kilku obiektów projektowanych przez innych architektów – m.in. Teatru im. Juliusza Osterwy.

Projekty i realizacje w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W Lublinie Marian Jarzyński przebudował i rozbudował dawny pałac Sobieskich przy ulicy Bernardyńskiej (1884). Właścicielem pałacu był wówczas J. Strochociński. Budynek podwyższono o dwie kondygnacje i wybudowano dwa boczne skrzydła, oficyny i kordegardy oraz wozownie na dziedzińcu.

Kolejną pracą architektoniczną w Lublinie był szpital żydowski przy ulicy Lubartowskiej, budowany w latach 1885–1886. Budynek dwukondygnacyjny, o wydłużonym planie w kształcie litery H, z dwuspadowym dachem utrzymany w stylu eklektycznym.

Jego autorstwa jest także neogotycki domek przy Ogrodzie Saskim (1888), tzw. Domek Stróża. Jest to niewielka neogotycka budowla na planie kwadratu, włączona w ogrodzenie parku.

Z 1892 roku pochodzi projekt Sądu Okręgowego przy Krakowskim Przedmieściu, z przeszklonym dachem, element architektoniczny podpatrzony przez Jarzyńskiego na wystawie w Paryżu.

Inne projekty Mariana Jarzyńskiego to m.in. dom Dobrowolskiego przy Krakowskim Przedmieściu nr 41 (1889), rzeźnia na Bronowicach (ok. 1889) oraz plany połączenia ulic centrum Lublina z dworcem kolejowym (1887).

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Kamienica Narutowicza 19, opr. Barbara Skibińska-Sądecka, sygn. 1210, Lublin 1989.
  • Bereza A., Lublin jako ośrodek sądownictwa, Lublin 2006.
  • Gawarecki H., Gawdzik C., Ulicami Lublina, Lublin 1976.
  • Gawarecki H., O dawnym Lublinie, Lublin 1974.
  • Kowalczyk I., Lublin. Przewodnik turystyczny, nr 2, Lublin 2001.
  • Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
  • Mącik H., Historia i architektura Sądu rejonowego w Lublinie, Lublin 2006.
  • Styk P., Ulica dworcowa w Lublinie w latach 1876–1914, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1999.
  • Żywicki J., Urzędnicy: Architekci, Budowniczowie, Inżynierowie cywilni... Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Lublin 2010.
  • Żywicki J., Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin 1998.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe