Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Kraśniku

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kraśniku został wybudowany w XV wieku w miejscu drewianego kościoła. Tutaj powstała „Tabulatura" Jana z Lublina, jedno z czołowych dzieł kultury renesansu.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W centrum starego Kraśnika, przy ul. Klasztornej.

FunkcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Rzymskokatolicki kościół parafialny

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

22 lipca 1377 r. król Ludwik Węgierski nadał Kraśnik Dymitrowi z Goraja. Wiązała się z tym lokacja na prawie magdeburskim oraz powstanie parafii. Kościół parafialny w Kraśniku wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1403 r. Nosił wółczas wezwanie św. Pawła, a w skład podlegającej mu jednostki weszła dawna parafia w Stróży. Na terenie miasta istniał również inny ośrodek duszpasterski – drewniany kościółek, którym opiekowały się ss. franciszkanki. Pierwotnie Kraśnik wchodził w skład archidiecezji krakowskiej, archidiakonatu zawichojskiego, i dekanatu urzędowskiego. Odrębny dekanat kraśnicki utworzono dopiero w 1918 roku.
Ważną datą w historii miasta jest rok 1405, kiedy to Anna, córka Dymitra z Goraja, wyszła za mąż za Andrzeja Tęczyńskiego, kasztelana wojnickiego. W ten sposób Kraśnik trafił na dłuższy czas w posiadanie jednego z potężniejszych rodów Korony, który władał nim aż do 1563 roku.
W roku 1448 lub 1450 zakończono budowę małej świątyni, wzmiankowanej przez Długosza. Stanowi ona ceglane prezbiterium i kamienną zakrystię obecnej świątyni. W II połowie XV wieku, być może w latach 1450–1468 do istniejącej już budowli dobudowano korpus nawowy.
W 1468 roku Jan Tęczyński sprowadził zakonników - kanoników regularnych z klasztoru Bożego Ciała w Krakowie. Powstający klasztor przejął uposażenie proboszczowskie, ponadto zostało ono powiększone o nowe nadania rodu Tęczyńskich. Samo wznoszenie obiektów zakonnych przebiegało w dwóch etapach: najstarsza część powstała na przełomie XV i XVI wieku, a w XVII wieku podjęto rozbudowę. Zakonnicy posiadali place, ogrody, folwarki. Prowadzili szkołę, na czele której stał rektor, jak również przytułek i szpital. Działały liczne bractwa religijne, oraz klasztorna biblioteka, jedna z największych na Lubelszczyźnie (po kasacie przekazana seminarium duchownemu). Przez pewien czas istniało też skryptorium, gdzie przepisywano książki, nie tylko na użytek klasztoru.
Z ośrodkiem kraśnickim związanych było wiele wybitnych postaci tamtych czasów. To właśnie tam powstało jedno z czołowych dzieł kultury polskiego renesansu - „Tabulatura” Jana z Lublina, który pełnił w klasztorze posługę organisty. Jest to zbiór pieśni kościelnych i świeckich tańców. Warto wspomnieć też o trwającej trzydzieści lat budowie wodociągów, ostatecznie oddanych do użytku w 1590 roku.    
W 1499 r. konsekrowano kościół, który od tej pory nosił podwójne wezwanie: Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Augustyna. W latach 1520-1541 miała miejsce przebudowa kościoła, zmieniono stylistykę obiektu z gotyckiej na renesansową. W drugiej połowie XVI wieku wnętrze kościoła zaczęło się wzbogacać o pomniki nagrobne kolejnych właścicieli miasta.      
W 1527 r. Tęczyńscy otrzymali od cesarza Karola V tytuł hrabiów św. Imperium Rzymskiego, i zyskali prawo dodania czarnego dwugłowego orła habsburskiego do swojego znaku Topór. Herb w takiej postaci istnieje na chórze muzycznym kościoła.
Koniec panowania Tęczyńskich w Kraśniku nastąpił w 1563 roku, kiedy w duńskiej niewoli zmarł Jan Baptysta Tęczyński. Miasto przeszło we władanie książąt Olelkiewiczów–Słuckich, dzięki małżeństwu Katarzyny z Tęczyńskich z Janem Słuckim. W następnych latach na krótko było własnością Ossolińskich, by 1604 roku przejść na własność Jana Zamoyskiego. W Ordynacji Zamojskiej Kraśnik pozostał aż do 1866 roku. Przez ten czas kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny przechodził różne koleje losu. W 1657 roku został sprofanowany przez Szwedów, dwa lata później, w wyniku pożaru, zawalił się gotycki szczyt budowli. Odbudowa pociągnęła za sobą istotne zmiany w wyglądzie kościoła, który zyskał m.in. kaplicę od wschodu. Przemalowaniu uległy renesansowe freski.

Poważne prace przy kompleksie kościoła i klasztoru miały miejsce w połowie XVIII wieku. W latach 1735–1768 całość poddano remontowi, wymieniono posadzki na marmurowe (istniejące do dzisiaj), rozbudowano zespół klasztorny. Postawiono również dzwonnicę. Wizytacja, przeprowadzona w 1782 r., potwierdziła dobry stan kościoła i reszty zabudowań.

Kolejny gruntowny remont odbył się w latach 1824–1825. Wymieniono więźbę dachową i obniżono dach kościoła. Kościół płonął dwukrotnie w 1877 i 1883 roku. Został również uszkodzony przez hitlerowskie bombardowanie we wrześniu 1939 roku.
W 1864 roku, w ramach represji popowstaniowych, nastąpiła kasata klasztoru. Archiwum zakonne zostało przewiezione do kościoła Bożego Ciała w Krakowie. Parafię przejęli księża diecezjalni. Część budynków klasztornych została przez władze przeznaczona na cele świeckie, kościół odzyskał je dopiero w 1981 roku. 
W początku XX wieku (1907–1917) do korpusu dobudowano eklektyczną wieżę zegarową. Po II wojnie światowej prowadzono liczne prace konserwatorskie. W latach 80. przyczyniły się one do odkrycia we wnętrzu kościoła cennych fresków.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

poł. XIII w. - najbardziej prawdopodobny okres lokowania Kraśnika na prawie polskim
XIII–XIV w. – istnienie ośrodka parafialnego w Stróży
22 VII 1377 – lokacja Kraśnika na prawie magdeburskim
1403 – pierwsza wzmianka o kościele pw. św. Pawła
1405 – Kraśnik staje się własnością rodziny Tęczyńskich
1448-1450 – budowa niewielkiej, murowanej świątyni
1450–1468 – rozbudowa kościoła
1468 – sprowadzenie kanoników regularnych z klasztoru Bożego Ciała w Krakowie
1499 – konsekracja kościóła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Augustyna
1520–1541 – przebudowa kościoła w stylu renesansowym
1550–1553 – powstanie nagrobka Stanisława Gabriela Tęczyńskiego, dłuta Bernardino Zanobi de Gianotis i Jana Ciniego
1553–1561 – powstanie nagrobka Jana Gabriela Tęczyńskiego
1563 – kres panowania Tęczyńskich w Kraśniku
1570 – powstanie nagrobka Andrzeja i Zofii Tęczyńskich, autorstwa Santiego Gucci
1590 – nagrobek Andrzeja Kośli, wychowawcy książąt Słuckich, dłuta Santiego Gucci 
1593 – Kraśnik przechodzi na własność Ossolińskich
1604-1866 – własność Zamoyskich
1648 – spalenie miasta przez Kozaków
1657 – sprofanowanie kościoła przez Szwedów; pożar
1658 – początek odbudowy ze zniszczeń, dodanie kaplicy po stronie wschodniej
przed 1682 – dobudowanie dzwonnicy
1734 – wielki pożar Kraśnika
1735–1768 – remont kościoła i klasztoru
1782 – wizytacja kościoła
1792 – ukrywanie w klasztorze Tadeusza Kościuszki
1813 – pożar
1824–1825 – gruntowny remont kościoła i klasztoru
1864 – kasata klasztoru
1877 – pożar, uszkodzonie kościoła
1878 – Kraśnik traci prawa miejskie za udział w powstaniu styczniowym
1883 – pożar kościoła
1907–1917 – dobudowanie eklektycznej wieży zegarowej
8 IX 1939 – bombardowanie Kraśnika
1949 – remont wnętrza kościoła
1971–1975 – remont wyposażenia
1981 – odzyskanie przez parafię części budynków klasztornych

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nieznany

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Renesansowy, wnętrza barokowe.

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kraśnicki kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny jest budowlą trójnawową, z którą połączono cztery kaplice. Przy prezbiterium znajdują się dwie gotyckie zakrystie. Z prawej strony kościoła znajduje się dobudowana w latach 1907–1917 wieża zegarowa, w przyziemiu której znajduje się kruchta. Nad nawą kościoła wieżyczka na sygnaturkę, zrekonstruowana w latach 50. XX w.

We wnętrzach kościoła znajdują się renesansowe nagrobki dłuta najwybitniejszych mistrzów tamtych czasów na ziemiach polskich. Ponadto siedemnastowieczne ołtarze – główny i boczne, oraz cenne obrazy autorstwa Tomasza Dolabelli. 28 głosowe organy pochodzą z lat 70. XX wieku, i zostały wykonane przez firmę Biernackich.

OtoczenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kościół i zabudowania klasztorne położone są blisko ścisłego centrum starego Kraśnika. Teren kościoła otoczony jest murem. 

 

 
Opracowała Agata Witkowska
 

 

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

www.krasnik-wnmp.kuria.lublin.pl