Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kościół ewangelicko-augsburski pw. Świętej Trójcy w Lublinie

Pozwolenie na budowę kościoła wydał 25 sierpnia 1784 roku król Stanisław August Poniatowski. Świątynię zlokalizowano przy ulicy Krakowskie Przedmieście, przestrzegając zasady właściwej odległości od najbliższego kościoła rzymskokatolickiego.

Kościół ewangelicko-augsburski pw. Św. Trójcy w Lublinie
Kościół ewangelicko-augsburski pw. Św. Trójcy w Lublinie (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Krakowskie Przedmieście, zbieg z ulicą Ewangelicką

FunkcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kościół ewangelicko-augsburski

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Działalność gminy ewangelickiej w Lublinie datuje się na połowę XVI wieku. Modlitwy w tym czasie odbywały się w domach prywatnych. Wybudowana prawdopodobnie około 1570 roku świątynia ewangelicka została zburzona w czasach kontrreformacji. W 1627 roku gmina przeniosła się do Piask, zwanych Luterskimi. Tam też w 1649 roku wybudowano zbór. Dopiero w okresie oświecenia nastąpiły dogodne warunki do rozpoczęcia budowy nowych świątyń w Piaskach (w 1783 roku) oraz w Lublinie (od 1784 roku).
 
Pozwolenie na budowę kościoła wydał 25 sierpnia 1784 roku król Stanisław August Poniatowski. W tym też roku kupcy i rzemieślnicy wyznania ewangelickiego wyjednali u władz miejskich świadectwo i zgodę na zakup przez zgromadzenie ewangelicko-augsburskie dworku z placem (tzw. Trypolszczyznę lub plac Bazyliański) od Emila Łaskarzewskiego. Świątynię postawiono przy ulicy Krakowskie Przedmieście, przestrzegając zasady właściwej odległości od najbliższego kościoła rzymskokatolickiego wynoszącej sto metrów. Budowę nadzorował pastor Tobiasz Bauch. Kościół wznoszono w latach 1785–1788 według projektu Fryderyka Zilcherta alias Zillehera. Pierwsze nabożeństwo zostało odprawione w listopadzie 1788 roku. Sylwetka kościoła jest między innymi widoczna na obrazie Wjazd Generała Zajączka do Lublina.
 
Kościół uległ uszkodzeniu podczas I wojny światowej, w tym czasie wielu parafian wysiedlono na Wschód. Podczas II wojny światowej zniszczeniu uległy dachy kościoła.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

25 sierpnia 1784 – król Stanisław August Poniatowski wydaje pozwolenie na budowę kościoła ewangelickiego w Lublinie;
1785 – rozpoczęcie budowy kościoła;
1784–1785 – budowa plebanii;
1 października 1787 – uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego;
1787 – pierwsze pochówki na cmentarzu przykościelnym;
5 października 1788 – poświęcenie kościoła;
15 listopada 1788 – pierwsze nabożeństwo;
1823 – budowa małego szpitala w sąsiedztwie kościoła, pełniącego także funkcję szkoły;
1831 – zamknięcie cmentarza przykościelnego;
1844 – uszkodzenie wieży;
1846 – rozpoczęcie przebudowy plebanii;
1917–1919 – uszkodzenia budynku;
1944 – uszkodzenia dachu świątyni;
1967 – wpis kościoła do rejestru zabytków;
Lata 70. XX wieku – rozbiórka budynku dawnego szpitala i szkoły;
2003–2007 – prace konserwatorskie i remontowe.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Fryderyk Zilchert alias Zilleher

StylBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Klasycyzm z domieszką baroku

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kościół jednonawowy, założony na planie prostokąta, z wieżą.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wyposażenie wnętrza stanowią: ołtarz wczesnobarokowy przeniesiony w końcu XVIII wieku ze zboru w Piaskach, autorstwa rzeźbiarza Flaglera, wyposażony w obraz dwustrefowy z 1628 roku z warsztatu niemieckiego lub niderlandzkiego z przedstawieniem Ukrzyżowania i Ostatniej Wieczerzy. Ponadto portret króla Stanisława Augusta Poniatowskiego z końca XVIII wieku oraz ambona przeniesiona z Piask.

Jeszcze na początku XX wieku parafia posiadała wiele cennych przedmiotów, jednak większość bezpowrotnie zaginęła podczas obu wojen światowych, m.in. złoty talerz do chleba komunijnego z 1618 roku, patena z grawerowanymi inicjałami fundatora z 1740 roku, kielich i konewka do wina, a także puszka do opłatków z rysunkiem winnej latorośli, podarowanych w 1744 roku przez Wilhelma Krausego – poczmistrza królewskiego i sekretarza lubelskiego. Ocalał jedynie klasycystyczny krzyż ołtarzowy, jeden świecznik od kompletu, oraz XVII-wieczne nakrycie ołtarzowe wykonane z białego atłasu. Na uwagę zasługuje także XIX-wieczna, bogato haftowana zastawa zdobiąca ołtarz, przedstawiająca scenę przemienienia pańskiego na górze Tabor.  
 
W 1819 roku zbudowano organy ufundowane przez Jana Piaskowskiego, niestety pozostał po nich jedynie napis pamiątkowy na blachach miedzianych: „Jan Piaskowski fundator A.D. 1819". W 1912 roku sprowadzono nowy, trzynastogłosowy instrument pneumatyczny firmy E.F. WALCHER.  

 

W nawie można zobaczyć wmurowane liczne epitafia pastorów, a także zasłużonych dla Lublina ewangelików. Ciekawe są epitafia umieszczone przy schodach prowadzących z przedsionka na chór. Znajduje się tu największy w Polsce (i jeden z największych w Europie) zbiór trumiennych tablic epitafijnych, wykonanych z miedzi, mosiądzu i żelaza.

OtoczenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Plebania powstała w latach 1784–1785 w miejscu wcześniej istniejącego dworku Adama Łaskarzewskiego. Budynek został przebudowany w 1846 roku według projektu Budowniczego Gubernialnego, Radziszewskiego. Wtedy też został wyposażony w ganek kolumnowy.

Cmentarz przykościelny jest usytuowany od strony ulicy Krakowskie Przedmieście. Najstarszy zachowany nagrobek pochodzi z 1787 roku. Większość nagrobków znajdujących się na terenie cmentarza przykościelnego reprezentuje styl klasycystyczny i empire. Wiele z nich uległo dewastacji podczas II wojny światowej.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Chwastek D. [red.], Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lublinie. Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2007.
  • Utnik J. [red.], Parafia Ewangelicko-Augsburska w Lublinie, Lublin 1992.
  • Teodorowicz-Czerepińska J., Kościół ewangelicko-augsburski Św. Trójcy w Lublinie, maszynopis, Lublin 1993.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Powiązane wydarzenia

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe