Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Feliks Łodzia-Bieczyński „Plan miasta Lublina” z 1829 roku

Plan, w skali 1:8000, przedstawia obszar miasta i przedmieść oraz okolicznych wsi (Rury, Czechówka, Tatary, Bronowice). Szczegółowo przedstawiona jest sieć dróg poza miastem, jak i w samym mieście. Część ulic ma podane nazwy, widoczny jest także odmienny układ komunikacyjny.

Plan miasta Lublina (1829 r.)
Plan miasta Lublina (1829 r.) (Autor: Łodzia-Bieczyński, Feliks)

Spis treści

[RozwińZwiń]

„Plan miasta Lublina”Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Po klęsce Napoleona, która zgasiła nadzieje na niepodległość, w 1813 roku Lublin zajęli Rosjanie. W ciągu następnych dwudziestukilku lat przed powstaniem listopadowym miasto zdołało jednak przezwyciężyć kryzys, a nawet zaczęło się rozwijać. Zmieniono główny układ komunikacyjny miasta, Krakowskie Przedmieście stało się głównym traktem, który w centralnym punkcie – przy Bramie Krakowskiej – zbiegał się z traktem lubartowskim i zamojskim. Ulice brukowano i oświetlano, powstawały także zakłady przemysłowe. Wzrastała liczba ludności – w latach, w których powstał plan Lublin liczył prawie 14 tysięcy mieszkańców.

Za wiele zmian w przestrzeni miejskiej odpowiedzialny był autor tego planu, ówczesny inżynier wojewódzki, Feliks Bieczyński. Zaproponował on założenie ogrodu miejskiego, najpierw nad Czechówką, później w obecnym miejscu (Ogród Saski), sprowadził do niego wiele rzadkich roślin, propagował hodowlę jedwabników, stworzył plantację morwową i zaprojektował przędzalnię.
Interesował go stan infrastruktury komunikacyjnej i urządzeń komunalnych miasta – proponował oświetlenie ulic, stworzył koncepcję lokalizacji dworca kolejowego na Bronowicach. Na Bronowicach zaprojektował także osiedle robotnicze wraz z parkiem.

Plan, w skali 1:8000, przedstawia obszar miasta i przedmieść oraz okolicznych wsi (Rury, Czechówka, Tatary, Bronowice). Szczegółowo jest przedstawiona sieć dróg poza miastem, jak i w samym mieście. Część ulic ma podane nazwy, widoczny jest także wspomniany odmienny układ komunikacyjny. Zniknął widoczny na poprzednich planach (d"Orken, Łęcki) plac na rozdrożu, a na zachód od dawnego rozdzielenia traktów powstał plac Musztry. Po utworzonym obok katedry nasypie poprowadzono drogę do mostu na Bystrzycy, która, omijając przedmieście Piaski, prowadziła na Zamość. Zmniejszyło się znaczenie drogi przez Kalinowszczyznę (na planie widać ciekawy układ przedmieścia z dużym, otwartym od wschodu placem). Wytyczono także nowy trakt lubartowski, omijający Czwartek.

Zabudowa miasta została na planie rozdzielona (stopniem zaczernienia) na domy drewniane, domy murowane i kościoły. Tych ostatnich zaznaczono i opisano w legendzie 19. Kilka dawnych kościołów również umieszczono w legendzie, ale już w części dotyczącej budynków rządowych i prywatnych. Wśród tych pierwszych znalazły sie m.in. koszary w obiektach wizytek i kościele św. Krzyża.

Oznaczono także budynki administracji oraz „pomnik żelazny pamiątki połączenia Litwy z Polską”. Wśród trzech budynków znalazła się fabryka sukna – były kościół franciszkanów na Kalinowszczyźnie. Jest to jedyny obiekt przemysłowy opisany w legendzie, ale nie jedyny zaznaczony na planie. „Kopalnie kamieni wapiennych” znajdują się w okolicach wsi Tatary, na prawym brzegu Bystrzycy. Były one źródłem materiału budowlanego dla miasta o coraz większych potrzebach w tym zakresie. Z innych obiektów gospodarczych zaznaczony jest młyn (poniżej stawu na Czechówce). W centrum miasta, nad Czechówką właśnie (po wschodniej stronie traktu lubartowskiego) widoczny jest park, zaprojektowany i założony właśnie przez Bieczyńskiego. Park nie cieszył się jednak sympatią mieszkańców, głównie ze względu na położenie w okolicy mało reprezentacyjnej i zamieszkanej przez biedniejszą część mieszkańców. Ostatecznie został zniszczony przez okoliczną ludność, która wycięła drzewa na opał.

Drugie podejście Bieczyńskiego do stworzenia parku było już udane – Ogród Saski funkcjonuje do dzisiaj. Na planie warto też zwrócić uwagę na przedstawienie rzeźby terenu w postaci skarp oraz sieci suchych dolin.

Plan jest przechowywany w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie (sygn. 2/VI).

 

Opracował Kamil Nieścioruk

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Literatura:
Bieczyński (Łodzia) Feliks [biogram w:] Gmiter Małgorzata, Kotowski Bogdan, Kucharska Krystyna, Laskowska Bibianna, Popek Leon, „Cmentarz rzymskokatolicki przy ul. Lipowej w Lublinie”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Lublin 1990

Nieścioruk Kamil, Palcem po planie, Scriptores, nr 29, s. 52–58.

Domański Cezary M., Bieczyński Feliks Tomasz [biogram w:] Radzik Tadeusz, Skarbek Jan, Witusik Adam (red.), Słownik biograficzny miasta Lublina, t. 1, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1993.