Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kościół trynitarzy w Lublinie (nieistniejący)

Kościół trynitarzy (tzw. pałac Pawęczkowskiego), obecnie budynek mieszkalny. Budowę rozpoczęto w 1752 roku. Był to ostatni kościół zakonny, ufundowany w Lublinie przed rozbiorami. Fundacji nie ukończono, ponieważ w 1781 roku trynitarze przenieśli się do zabudowań pojezuickich. Nieukończony kościół nabył lubelski fryzjer, Pawęczkowski, który w latach 1824–1838 przebudował go na dom, zwany odtąd pałacem Pawęczkowskiego.

Pałac Pawęczkowskiego w Lublinie
Pałac Pawęczkowskiego w Lublinie (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

ulica Rybna 10

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwotnie kościół trynitarzy, obecnie budynek mieszkalny.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zakon Trójcy Świętej powstał we Francji w XII wieku. Głównym zadaniem trynitarzy miało być wykupywanie chrześcijańskich jeńców z rąk muzułmanów. Posłannictwo to, ważne w epoce wypraw krzyżowych, pozostawało aktualne również w realiach nękanej najazdami tatarskimi nowożytnej Rzeczypospolitej. Gdy trynitarze pojawili się w początkach XVIII wieku w Lublinie, mieli już na terenie Rzeczypospolitej osiem placówek.

Dawny kościół trynitarzy jest zlokalizowany na lubelskim Starym Mieście, przy ulicy Rybnej 10, fasadą zwrócony do placu Rybnego. Budowę klasztoru rozpoczęto w 1752 roku na miejscu dwóch siedemnastowiecznych kamienic mieszczańskich, znajdujących się na sąsiednich parcelach.
Przeznaczone na klasztor kamienice przy ulicy Rybnej 12, darował trynitarzom 26 czerwca 1703 roku Jakub Lasiński, aptekarz królewski, z żoną Judytą z Brożeckich. Fundacji kościoła podjął się Jerzy Dominik Lubomirski, a później kasztelan lwowski Michał Łoś. Kościół miał być trójnawową bazyliką bez transeptu. Budowy nie ukończono. Nieprzesklepiona nawa główna została później wykorzystana jako podwórze kamienicy.
Nie jest znany architekt kościoła, a brak zachowanych form architektonicznych późnobarokowego kościoła utrudnia przypisanie go któremukolwiek z działających wówczas twórców.
Nieukończony kościół trynitarski był ostatnią fundacją klasztorną, jaka powstała w przedrozbiorowym Lublinie.

Po kasacie zakonu jezuitów trynitarze przenieśli się do zabudowań pojezuickich. Stąd pochodzi funkcjonująca do dziś nazwa wieży, przebudowanej przez Antoniego Corazziego, określanej przez lublinian jako Wieża Trynitarska.
W 1781 roku trynitarze przejęli w wieczystą dzierżawę od Komisji Edukacji Narodowej zabudowania pojezuickie. Ponieważ w skład majątku po jezuitach wchodziła drukarnia, w ramach spłaty dzierżawy trynitarze mieli m.in. drukować na własny koszt przepisy szkolne i uniwersały Komisji do wysokości 500 złotych polskich.
 
Trynitarze przebywali w budynkach pojezuickich do 1818 roku, kiedy to kościół stał się katedrą lubelską, a ostatnich trzech braci przeniesiono do Warszawy. Przejęte przez rząd budynki przy ulicy Rybnej wystawiono na sprzedaż. Zabudowania kupił fryzjer Pawęczkowski, który przebudował kościół na okazałą klasycystyczną kamienicę, zwaną odtąd pałacem Pawęczkowskiego.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1685 – sprowadzenie trynitarzy do Polski;
26 czerwca 1703 – darowizna kamienicy przez Jana Lasińskiego i jego żonę Judytę;
1752 – początek budowy kościoła;
1781 – przeniesienie się trynitarzy z budynków przy ulicy Rybnej do zabudowań pojezuickich;
1818 – przeniesienie ostatnich lubelskich trynitarzy do Warszawy;
1824–1838 – przebudowa kościoła na kamienicę fryzjera Pawęczkowskiego;
2008 – częściowe zawalenie się północno-zachodniego narożnika budynku.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Kowalczyk J., Architektura sakralna między Wisłą a Bugiem w okresie późnego baroku, [w:] Dzieje Lubelszczyzny, t. VI, Między wschodem a zachodem, cz. III, Kultura artystyczna, pod red. T. Chrzanowskiego, Lublin 1992, s. 37–118.
  • Sobczyńska-Szczepańska M., Kościoły trynitarzy na tle architektury sakralnej dawnej Rzeczypospolitej. Oryginalność, zależność, oddziaływanie, [w:] Barok i barokizacja, pod red, K.
  • Brzeziny i J. Wolańskiej, Kraków 2007, s. 93–106.
  • Strelnik I., Drukarnia trynitarzy w Lublinie, „Bibliotekarz Lubelski”, 1974, nr 3–4.
  • Kochanowska I. [red.], Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 22, Województwo lubelskie, Lublin 1995.