Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Bychawa – sztetl



W II połowie XIX wieku Żydzi stanowili 70 procent ogółu mieszkańców Bychawy.

Stara zabudowa Bychawy
Stara zabudowa Bychawy (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

Początek osadnictwa żydowskiegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Żydzi zaczęli osiedlać się w Bychawie w XVII wieku. Właścicielom zależało na zaludnieniu miasteczka, co z kolei umożliwiło swobodne osiedlanie się Żydów.

Organizacje wyznaniowe – gmina żydowskaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W Bychawie znajdowała się synagoga wzniesiona w 1810 roku, a w jej pobliżu znajdowała się także mykwa (łaźnia służąca do ablucji). Synagoga uległa zniszczeniu podczas wielkiego pożaru miasta w 1876 roku. Zniszczeniu uległ również sąsiadujący z nią dom modlitwy. Synagogę odbudowano w 1899 roku.

W Bychawie zlokalizowany był także cmentarz żydowski – na wschód od rynku. W 1911 roku gmina otrzymała zgodę na założenie nowego cmentarza.
W okresie międzywojennym do majątku gminy żydowskiej należały:
 
  • synagoga,
  • dom modlitwy,
  • przytułek,
  • mykwy,
  • dom stróża bożnicy, dom stróża cmentarza, place przy synagodze.

Gmina utrzymywała się ze składek wnoszonych przez społeczność żydowską, których wysokość zależała od sytuacji materialnej poszczególnych jej członków. Dochody dozoru bożniczego zwiększały wpływy z korzystania z mykwy. Najważniejszą osobą w gminie był rabin, którego wspomagał komitet dozoru bożniczego. Komitet zajmował się głównie sprawami administracyjnymi i finansowymi, a także sądownictwem.

Żydowskie organizacje dobroczynneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Ponieważ większość bychawskich Żydów była uboga, pomoc, płynącą z funduszów gminy i władz samorządowych, wspierały inicjatywy społeczne.

W czerwcu 1921 roku powstało Bychawskie Żydowskie Towarzystwo Dobroczynności „Bikur Cajlim Chajlim”. Z założenia miało ono szkolić wolontariuszy do pielęgnowania chorych, a także wspierać finansowo biednych. Wiadomo jednak, że jego działalność okazała się fikcją. Równie szybko zakończyło swą działalność Towarzystwo „Linkas Chacedek”, które miało pomagać ubogim Żydom.

Prężnie działające Stowarzyszenie Dobroczynne „Gemiłas Chased” powstało 21 lipca 1931 roku. Zajmowało się przede wszystkim niesieniem pomocy ubogim Żydom, pozostałym mieszkańcom miasta, drogą udzielania bezprocentowych pożyczek. Jego działaczami byli Aron Brawer (założyciel i prezes), czapnik Szol Tober, piekarz Abram Rozenfarb, Szyja Lubelski. W styczniu 1932 roku powstała Bezprocentowa Kasa Zapomogowa, która miała nieść pomoc niezamożnym Żydom, mieszkańcom miasta Bychawa, przez udzielanie pożyczek bezprocentowych dla polepszenia ich bytu gospodarczego.

Życie polityczneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W Bychawie istniały żydowskie partie polityczne. W 1919 roku powstała partia „Agudas Jisroel” (ponownie założona w 1935 roku, również przez Szyję Cukiermana). Ponadto istniały: Organizacja Syjonistyczna, powołana w 1917 i 1927 roku przez Mendla Rajsa oraz Szmula Szechtera, a także Bund (Związek Robotniczy), organizacja socjalistyczna.

Bychawa pojawia się w opowiadaniu Isaaca Bashevisa Singera pod tytułem Jentł, chłopiec z jesziwy

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Inne materiały

Słowa kluczowe