Nisen Płotkin
(05.05.1891, Nieśwież – 1942, Lublin)
Lekarz, działacz społeczny, folkista
Spis treści
[Zwiń]Doktor medycyny
Lublinianin
Należał do grona najbardziej znanych osobistości przedwojennego Lublina. Mieszkał poza dzielnicą żydowską na ul. Kołłątaja 5. Był człowiekiem dobrze sytuowanym materialnie i cenił ustabilizowany tryb życia. Miał piękną żonę Miriam (ur. 28 stycznia 1901 r. w Żytomierzu) oraz dwóch synów: Aleksandra (ur. 7.10. 1927 r. w Lublinie) i Emila-Zenona (ur. 24 lipca 1935 r. w Lublinie).
Cechy charakteru oraz opanowany, a jednocześnie pełen optymizmu sposób bycia Nisona zjednał mu wielu ludzi. Był chętnie zapraszany do różnych towarzystw zajmujących się sprawami społecznymi i kulturalnymi na rozmaite zebrania. Niestety, w chwili wielkiej próby żaden z jego chrześcijańskich pacjentów nie miał odwagi mu pomóc.
Działalność społeczno-polityczna
Jak zaznaczono w „raporcie sytuacyjnym” sporządzonym przez tajnych wywiadowców dla Urzędu Bezpieczeństwa – w 1930 r., oddział folkistów w Lublinie był najprężniejszy w całej Polsce. Należeli do jego zarządu m. in. Uszer Cemerman (prezes), Wolf Wajs (sekretarz), dr Nison Płotkin, inż. Henryk Beker, Izrael Kacenelegenbogen i Bencjan Tanenbaum. Dr Płotkin dzięki swojemu zaangażowaniu i dobrej organizacji szybko awansował w partii1.
Kiedy w 1931 r. w wyborach do władz Gminy Żydowskiej w Lublinie wybrano na przewodniczącego Marka Altmana a Hersza Jojna Zylbera na jego zastępcę, władze państwowe w Lublinie nie zgodziły się na taki skład osobowy zarządu Gminy, gdyż mec. Alten wydawał się zbyt radykalnym syjonistą, dlatego przewodniczącym Gminy został Zylber a zastępcą dr Nison Płotkin.
Po dojściu do władzy Adolfa Hitlera i nasileniu represji wobec Żydów niemieckich, część z nich emigrowała do różnych państw, w tym również do Polski. W Lublinie 17 października 1933 r. mieszczańskie partie żydowskie powołały Zjednoczony Komitet Niesienia Pomocy Uchodźcom z Niemiec. Przewodniczącym był Nison Płotkin, wiceprzewodniczącą syjonistka Bela Dobrzyńska. Komitet działał do 1937 r., potem musiał przerwać pracę z powodu braku funduszy.
Czas Zagłady
Od maja do września 1941r., wspólnie z dwoma lekarzami Symchą Holcbergiem oraz Szyją Berem Goldwagiem, Nison Płotkin zarządzał Szpitalem Żydowskim. Aktywnie zaczął działać starszy z synów Aleksander. Jego dane pojawiły się na liście pracowników Komitetu Opiekuńczego Miejskiego, który mieścił się na ul. Rynek 8. Aleksander Płotkin pracował w Wydziale Higieny(Gesundheitswesen)2.
Po likwidacji dzielnicy żydowskiej w listopadzie 1942 r., rodzina Płotkinów ocalała i zamieszkała w getcie na Majdanie Tatarskim. Płotkinowie mieszkali na ul. Rolnej 61, a Nison był jednym z 15 czynnych (posiadających przepustki) lekarzy zarejestrowanych w urzędzie niemieckim. W getcie Płotkin pełnił funkcję kierownika oddziału zajmującego się higieną publiczną. Przyjmował pacjentów również w prowizorycznym szpitalu na Majdanie Tatarskim. W zachowanych w Archiwum Państwowym w Lublinie aktach Rady Żydowskiej w wykazach lekarzy gettowych nazwisko Płotkina pojawia się nieregularnie.
Doktor przez cały czas pobytu w getcie szukał ratunku dla siebie i swoich bliskich. Starszy z synów miał w marcu 1942 r. niespełna 15 lat, młodszy – 7. Pomimo starań i zapewnień o pamięci oraz wdzięczności dawnych pacjentów ojcu trudno było ubłagać kogokolwiek o pomoc. Jak napisała w swoim pamiętniku Ida Gliksztajn: Cała rodzina miała wybitnie semicki wygląd i nie mógł znaleźć żadnej drogi ocalenia3. Akcja likwidacji getta lubelskiego ujawniła mu bezsilność wszelkich starań.
Zdaniem historyka Roberta Kuwałka, żona i synowie Płotkina zginęli na Majdanku. Ida Gliksztajn w przywołanych już wspomnieniach o życiu Żydów lubelskich w czasach Zagłady o doktorze napisała: Spotkałam dr Płotkina i we wzroku jego wyczytałam tyle rozpaczy, że doznałam wstrząsu. [...] Już po likwidacji dowiedziałam się, że na próżno kołatał do swoich byłych aryjskich znajomych i pacjentów o pomoc4.
Nisen Płotkin nie widząc nadziei na ocalenie, gdy wymówiono mu miejsce schronienia, popełnił samobójstwo.
Przypisy
3 Kuwałek R., Przemiany społeczno-kulturalne w środowisku Żydów lubelskich w XIX i XX w., [w:] Linkowski G., Hawryluk W. (red.), Żydzi lubelscy. Materiały z sesji poświęconej Żydom lubelskim, Lublin 1996, s. 76.
Literatura
Archiwum Państwowe w Lublinie, Rada Żydowska w Lublinie, sygn. 891,mikrofilm 118899, sygn. 164.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Rada Żydowskaw Lublinie, sygn. 891, mikrofilm 118869, sygn. 142.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydz. Społ-Polit. 1919-1939, sygn. 470.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydz. Społ-Polit. 1919-1939, sygn. 1894.
Gładysz I., Gmina Wyznaniowa Żydowska w Lublinie w latach 1918-1939, [w:] Radzik T. (red.), Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina, t. 1, Lublin 1995, s. 155-174.
Kuwałek R., Przemiany społeczno-kulturalne w środowisku Żydów lubelskich w XIX i XX w., [w:] Linkowski G., Hawryluk W. (red.), Żydzi lubelscy. Materiały z sesji poświęconej Żydom lubelskim, Lublin 1996, s. 47-77.
Kuwałek R., Organizacja Ogólnych Syjonistów w Lublinie w latach 1918-1939, [w:] Radzik T. (red.), Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina, t. 2, Lublin 1998, t. 2, s. 307-339.
Radzik T., Lubelska dzielnica zamknięta, Lublin 1999.
Wajs K., Wajs S, Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów, Lublin 1997.
Informacje przekazane przez p. Roberta Kuwałka.