Rzeźnia miejska w czasie II wojny światowej
Po wkroczeniu do Lublina Niemcy wprowadzili swój zarząd na terenie rzeźni. Machina wojenna Trzeciej Rzeszy potrzebowała tysięcy ton rozmaitych materiałów do prowadzenia działań wojennych. Jednym z nich była żywność, w tym mięso i jego produkty, pochodzące m.in. z lubelskiej rzeźni. Bardzo szybko zakład wznowił produkcję, rozbudowano fabrykę konserw, zatrudniono dodatkowych pracowników. Do zakładów dostarczano trzodę chlewną i bydło m.in. z przymusowych dostaw, czyli kontyngentów, oraz rekwizycji.
Spis treści
[Zwiń]Transporty śmierci
Jako że teren rzeźni miejskiej posiadał na swoim terenie rampę i bocznicę kolejową, był nieco na uboczu, ale niezbyt daleko od getta, zadecydowano, że z rampy zakładu odjadą transporty ludności żydowskiej do obozów zagłady w Bełżcu i Sobiborze.
W marcu 1942 roku rozpoczęto akcję, polegającą na przepędzeniu ulicą Kalinowszczyzna ludności żydowskiej na teren zakładu. Tu, na placu między budynkami a ulicą Zimną, ładowano ludzi do podstawionych na bocznicę wagonów towarowych. Słabsi, ociągający się, usiłujący uciekać, byli mordowani na miejscu. Całą akcję przeprowadzano pod osłoną nocy, dlatego zachowały się tylko nieliczne relacje świadków o tych strasznych wydarzeniach. Pracownicy rzeźni, przebywający w tym czasie w budynkach zakładu byli pilnowani przez niemiecki personel, mieli też absolutny zakaz zbliżania się do placu.
Szacuje się, że do 16 kwietnia 1942 roku wywieziono tą drogą około 26 tysięcy Żydów lubelskich.
W 1944 roku, w obliczu zbliżającego się frontu i nacierających wojsk radzieckich, cześć maszyn i zapasów wywieziono, jednak samych budynków i urządzeń nie udało się wysadzić w powietrze.
Przebudowa terenu rzeźni
Po wojnie zaczęto modernizować rzeźnię. Zakład uzbrojono w nową sieć elektryczną, kanalizacyjną i ciepłowniczą, zlikwidowano sieci napowietrzne, rozbudowano drogi zakładowe. Dawną nawierzchnię z kamienia polnego – świadka tamtych strasznych dni – zamieniono na asfalt i granitową kostkę, podnosząc jednocześnie poziom placu o pół metra.
Rozbudowując zakład o nowy budynek od strony ulicy Zimnej, zmieniono położenie bocznicy, zlikwidowano starą i zbudowano nową bocznicę kolejową wraz z rampą, bliżej muru od strony ulicy Zimnej. Resztki dawnej bocznicy kolejowej i rampy, skąd odchodziły transporty do Bełżca zniknęły pod nową nawierzchnią.
Lubelski Umschlagplatz – upamiętnienie
W 2016 roku w ramach projektu „Lublin. Pamięć Zagłady. Stworzenie trwałego upamiętnienia na terenie miejsca pamięci Umschlagplatz w Lublinie” prowadzonego przez Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” zostało zrealizowane upamiętnienie w postaci instalacji artystycznej Nie/Pamięć Miejsca, pozwalające na fizyczne znalezienie się w przestrzeni miejsca pamięci. Instalacja artystyczna stanowi element Szlaku Pamięci.
Literatura
- Grochiński J., Postęp techniczny w Zakładach Mięsnych w Lublinie, „Gospodarka Mięsna" nr 12/1969.
- Janusz R., Lubelska chłodnia – modernizm utracony, [w:] Teka komisji architektury, urbanistyki i studiów krajobrazowych, t. IV B, Polska Akademia Nauk oddział w Lublinie, Lublin 2008.