Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Lublin – Cyrulicza 4, 6 (dawniej Cyrulicza 4), Furmańska 10

Nr pol. 386, hip. 244,812, KW 162026

 

Spis treści:
Historia własnościowa i budowlana
Wzmianki dotyczące lokali handlowych i rzemieślniczych
Ikonografia
Karta realności
Przypisy



Historia własnościowa i budowlana
Jadwiga Teodorowicz Czerepińska, Rozpoznanie historyczno-konserwatorskie kwartału zabudowy zawartego pomiędzy ulicami: Cyrulicza - Furmańska - Kowalska - Lubartowska, katalog zabytków, egzemplarz dostępny wyłącznie w archiwum WUOZ, fragment opracowania:

W połowie XIX w. działka wchodziła w skład rozległych terenów należących do Abrama Lejzora Finkielsteina, których granice wyznaczały: od południa ul. Kowalska, od zachodu trakt lubartowski, od północy rzeka Czechówka i od wschodu ul. Nadstawna (ob. Furmańska)[1]. Po wytrasowaniu w 1864 r. ul. Cyruliczej, przecinającej plac Finkielsteina na dwie części, doszło do kolejnych podziałów na parcele budowlane. Wydzielono wówczas obszar zawierający się pomiędzy ul. Cyruliczą i Nadstawną (Furmańską), rzeką Czechówką oraz tyłami działek wytyczonych w 1864 r. wzdłuż ul. Lubartowskiej. Obszar ten, zgodnie z uprzednimi podziałami pasmowymi (por. w Syntezie kwartału), został podzielony na dwie części ustawione prostopadle do ul. Cyruliczej. Wkrótce potem na jednej z części pojawiła się drewniano-murowana zabudowa: dom zajezdny, stajnia oraz drwalnia.[2] Jak wynika z analizy kartograficznej główny budynek był usytuowany w głębi parceli.

Od 1874 r. odnotowujemy rozdrobnienia własnościowe, początkowo związane z rozprzedażą na mniejsze części, a następnie z dziedziczeniem po Finkielsteinie.
W 1879 r. właściciele jednego z udziałów - Abram i Bajla Szternfeldowie wykupili znaczną część parceli oznaczonej numerem 385 a, na której zamierzali wybudować kamienicę mieszkalną wraz z oficynami.[3]
Projekt okazałej, dwupiętrowej, 13-osiowej kamienicy sporządził w 1882 r. architekt miejski W. Pliszczyński.[4] Plan został jednak nieco zmodyfikowany, gdyż w trakcie realizacji zredukowano dwie osie oraz zmieniono dekoracje wokół okien trzeciej kondygnacji. Po zakończeniu budowy Szternfeldowie nadal kontynuowali wykupywanie udziałów. Łącznie skupili niemal całą północną część terenu poprzednio znajdującego się w posiadaniu Finkielsteina. Dopiero wówczas, w 1892 r., sprzedali całość Ickowi-Majerowi i Marii Borensztejnom.[5]

Borensztajnowie szybko przystąpili do wznoszenia nowych budynków i przekształcania już istniejących, gdyż jak odnotowano w przekazach archiwalnych w 1901 r., na parceli [8]
Działalność handlowo-przemysłowa spadkobierców powodowała, iż w okresie międzywojennym nieruchomość była wielokrotnie zastawiana, pomimo tego nadal znajduje się w rodzime Borensztejnow. Jeszcze w 1946 r. była własnością Sabiny, Dory, Zofii Borensztejn, Estery Baran, Icka i Chaima Borensztejnow oraz Eleine Goinglas. Obecnie toczy się postępowanie spadkowe mające na celu ustalenie cząstkowych właścicieli.

W okresie międzywojennym
w kamienicach frontowych na parterze prowadzono działalność usługowo-produkcyjno-handlową, natomiast górne kondygnacje i oficyny były przeznaczone na mieszkania.
W 1938 r. uporządkowano szyldy reklamowe na fasadach kamienic nadając im ujednoliconą formę według projektu Z. Brodta. Ponadto na skrajnej zachodniej osi fasady kamienicy Cyrulicza 4/6 przebudowano okno, zamiast którego wprowadzono drzwi do lokalu handlowego.[9]

Po II wojnie światowej, w końcu l. 60 tych, miał miejsce gruntowny remont kamienic, w trakcie którego wymieniono podłogi, przebudowano piece kaflowe, wymieniono stropy na ogniotrwałe typu Kleina i balustrady balkonowe. Przebudowano także parter kamienicy przekształcając kształt okien jak i zmieniając ich funkcję na drzwi. Ponadto zatarto boniowanie parteru. Ponowna wymiana balustrad balkonów miała miejsce w 1995 r.
W 2000 r. przeprowadzono remont i przebudowę kamienicy powiązane z sukcesywną wymianą stolarki okiennej w lokalach. W 2003 r. w elewacji frontowej nastąpiła zmiana witryn dla Przedsiębiorstwa Handlowo Usługowego HOMER będącego własnością Grzegorza Pycia.[10]


Wzmianki dotyczące lokali handlowych i rzemieślniczych
Archiwum Państwowe w Lublinie
1929 - Szymon Marchewka - jadłodajnia, Aml 1918-1939, sygn. 2632,
1931 - Buchtman Perla - nawijalnia nici (1931), Aml 1918-1939,sygn. 2637,
1930 - Abram Wolf  Lewkowicz - fabryka świec parafinowych i stearynowych, Aml 1918-1939, sygn. 3586
- sąsiaduje z wytwórnią wafli
1928 - Cudyk Wajcenfeld - wypiek wafli i wyrób lodów Aml 1918-1939, sygn. 3584.,
1929 - Estera Cobol - jadłodajnia i piwiarnia, Aml 1918-1939, sygn. 2632,
- nowootwarta,
- „Należy zaprowadzić: szafy dla bielizny, spluwaczki, wycieraczki do nóg, szatnię, umywalnię, naczynia stołowe, płuczkę mechaniczną do mycia szklanek, gablotki i bieliznę stołową

3.VI.1929 - Aron Jeleniewicz - jadłodajnia i piwiarnia odkupiona o Estery Cobol, Aml 1918-1939, sygn. 2632

1938 - według projektu witryn (IB 496, s. 2)
- Małka Etinger i ska - Centrowoc,
- Szloma Rajz - Skład manufaktury,
- Marja Frandlich - Owocarnia,
- Brucha Szferdszaft - Galanteria,
- Mojżesz Zylbersztajn - Spożywczy,
- Rywka Zygielwaks - Manufaktura,
- Ezra Holckiener - Wytwórnia wafli,
- Jadłodajnia - Aron Jeleniewicz,

Księga Adresowa Polski z 1929 r:
Chaim Keller - handel kolonialny
Abram Hersz Korc - galanteria
Abram Rubinsztajn, Szloma Rojs - dodatki krawieckie, manufaktura
A. i J. Bess - owoce
Daniel Bess - artykuły kolonialne
Szulik Feler - handel drobiem - Furmańska 10
Mendel Troper - handel drobiem - Furmańska 10
Sz. M. Walder - handel drobiem - Furmańska 10
N. Zylberwajs - handel drobiem - Furmańska 10
J. Frajdt - fabryka cukierków
Spółka Ekspedycyjna, sp. z.o.o.
Cudek Szafran - handel drzewem i węglem
Chil Majer Szturman - manufaktura
Mendel Troper - sprzedaż drobiu
Sz. Berszlak - blacharz
Sz. Marchewka - bławaty
Fr. Wejnberg - wyroby cukiernicze
M. Frajndlich - wyroby cukiernicze, woda sodowa
M. Klingier, J. Borensztajn - sklep z galanterią „Jedność"
Abram Hersz Korc - galanteria
H.M. Szturman - dodatki krawieckie
M. Gayer - lecznica „Zdrowie"
Berek Feld - manufaktura
Icek Hocblat, Szyja Perłow - manufaktura
Kohen Herc - manufaktura
A. Dajczer - owocarnia
L. Kac - rzeźnia (jatka)
B. Asatanowicz - rzeźnia (jatka)
Z. Kornblit - rzeźnia (jatka)
Chaim Keller - artykuły spożywcze
E. Tugendrajch - artykuły spożywcze
N. Lubart - torebki papierowe
Moszek Kerszenbaum - trykotaż
C. Wajncfeld - wyrób wafli
B. Gewerc - żelazo


Ikonografia
Sąd Rejonowy w Lublinie, X Wydział Ksiąg Wieczystych, WH 241, 812, Zbiór Dokumentów:
- plan sytuacyjny części miasta Lublina wykazujący położenie placu pustego pod N 382/3 przy ul. Lubartowskiej, wyk. Flukiewicz 1864, WH 241
- plan sytuacyjny posesji oznaczonej nr pol. 386, litery b, w, t i d, wyk. B. Tołwiński, 1918, WH 812

APL, RGL BI 1882:1, 1900:7
- plan sytuacyjny pokazujący miejsce położenia nieruchomości N 385, wyk Pliszczyński (1882),
- projekt kamienicy Nr Pol 385 (fasada i rzuty), wyk Pliszczyński (1882),
- projekt przebudowy fasady kamienicy pod numerem 385 (1900)

APL, IB sygn. 496:
- zdjęcia (panorama) - parter/ witryny (1938), s. 1,
- projekt witryn sklepowych (patrz wyżej), s. 2,
- plan wytwórni mydła (1946)

WUOZ w Lublinie
Fotografia kamienicy (lata 50 XX w.), autor NN


Karta realności
IB sygn. 496 (1940 r.)

Mieszkańcy nieruchomości wg. zawodu

Zawód
Liczba osób zamieszkałych
Uwagi
na parterze na piętrze na pod-
daszu
w suter-
enie
w bud.
fronto-wym
w oficynie
Pracownicy umysłowi

 
2

 


 
2

 


 
Wolne zawody 1 12

 


 
7 6

 
Robotnicy

 
1

 


 


 
1

 
Kupcy i przemysłowcy 3 17

 


 
11 9

 
Rzemieślnicy 1

 


 


 


 
1

 
Rolnicy

 


 


 


 


 


 


 
Inne zawody

 
1

 


 
3 4

 
Bez zawodu

 
5

 


 
1 4

 

 

Mieszkańcy w dniu sporządzenia spisu
Ogólna ilość mieszkańców Mężczyzn Kobiet Dzieci do lat 6 włącznie Dzieci od 7-18 lat włącznie Uwagi
chrześcijan Żydów
32 538 193 279 35 53

 

 
data budowy: 1880
wł.: Icek Majer i Maria Borensztajn - sukcesorowie,

dn. 6.II.1940
Liczba i rodzaj lokali niemieszkalnych:
a) owocarnia 1
wafle 1
nafta 1
herbaciarnia 2
krawiec 1
pracownia trykotów 3
skład różnych [artykułów]
b) spożywczy 1
ciastka 1
spożywczy 1
blacharz 1
szewc 1
spożywczy 1

opracował Tadeusz Przystojecki

 

Przypisy
[1] Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Lublinie, WH 241.
[2] Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta m. Lublina 1874-1915, Zastrachowanija niedwiżimosti sygn. 7424.
[3] Wydział Ksiąg... .WH 812.
[4] APL. RGL II B I sygn. 1882:1, s. 47.
[5] Wydział Ksiąg .... WH 812.
[6] tamże
[7] tamże
[8] tamże
[9]  APL, Inspekcja Budowlana, sygn. 499
[10] Akta obiektu w posiad. WUOZ w Lublinie

 

 

 

Powiązane miejsca