Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Fotografia lubelska – kalendarium

Najważniejsze fakty z historii lubelskiej fotografii na tle wydarzeń fotograficznych w Polsce i na świecie*.

 

Rynek Starego Miasta w Lublinie
Rynek Starego Miasta w Lublinie, fot. Jan Bułhak, zbiory Zbigniewa Lemiecha

Spis treści

[RozwińZwiń]

XVI wiekBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

– pierwszy teoretyczny opis urządzenia camera obscura autorstwa Leonarda da Vinci: „Gdy fronton domu lub krajobraz jest oświetlony słońcem, a w zaciemnionej ścianie znajdującego się naprzeciw domu zrobi się otwór, to oświetlone przedmioty będą wysyłać przez ten otwór obraz i obraz ten będzie odwrócony”;
– pierwszy rysunek przedstawiający camera obscura, sporządzony przez Reinera Gemma Frisiusa;

XVII wiekBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

eksperymenty chemiczne z azotanem srebra i chlorkiem srebra mające na celu znalezienie substancji światłoczułej, na której można rejestrować obraz;

XIX wiekBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

około 1826

heliografia – wynalazek Josepha Nicéphora Niepca. Cynkowa płytka pokryta materiałem światłoczułym była przez 10 godzin poddawana wpływowi światła w camera obscura;

1827

rozpoczęcie współpracy pomiędzy Josephem Nicéphorem Niepca’em a Louisem Daguerrem, w wyniku której powstała dagerotypia. Wynalazek miał na celu szybkie wykonywanie panoram dla potrzeb prowadzonego przez Daugerra przedsiębiorstwa „Diorama”;

około 1830

talbotypia – wynalazek Wiliama Talbota. Talbot był wydawcą pierwszej na świecie książki pt. The Pencil of Nature, ilustrowanej fotografią;

1839

– Paryż: pierwsza wystawa dagerotypów autorstwa Hippolyta Bayarda;
– Warszawa: na łamach „Gazety Codziennej” pojawia się artykuł Maksymiliana Strasza Sposób przenoszenia na papier przedmiotów za pomocą camery obscura przez wpływ światła. Pierwszy pokaz dagerotypów autorstwa Klementyny Małachowskiej i Jędrzeja Radwańskiego;

1840

Nowy Jork: otwarcie pierwszego usługowego atelier dagerotypowego (w tym samym roku powstaje atelier w Moskwie). W Polsce pierwsze atelier dagerotypowe powstało w 1841 roku;

1844

Warszawa: zarejestrowanie działalności przez pierwszego polskiego fotografa – Karola Beyera;

1847

Claude Felix Abel wprowadza jako negatyw płytkę szklaną. Płytka była pokryta kurzym białkiem, w którym rozpuszczano światłoczułe substancje chemiczne;

1850

Nowy Jork: pojawienie się pierwszego czasopisma fotograficznego „The Daugerrian Journal”. W Europie pierwsze czasopismo poświęcone fotografii ukazało się w 1851 roku w Paryżu i nosiło tytuł „La Lumière”;

1859

Warszawa: opublikowanie pierwszego podręcznika fotograficznego pt. Fotografia czyli opisanie środków obecnie używanych do zdejmowania obrazów za pomocą światła przy użyciu kolodium złożone podług najnowszych dzieł. Autorem podręcznika był Maksymilian Strasz;

1871

– Richard Leach Maadox powleka szklaną płytę emulsją zawierającą bromek srebra rozpuszczony w żelatynie – powstaje w ten sposób tzw. sucha płyta bromowa będąca prototypem współczesnej kliszy fotograficznej;
– wydanie Kalendarza fotograficznego Nowaczyńskiego na rok 1871 z fotografiami dokumentującymi wydarzenia kulturalne;

1874

wydanie przez Zakład Wandy Chicińskiej-Płaczkowskiej zestawu fotografii Album lubelskie składającego się z 20 zdjęć;

1888

– George Eastman zastępuje szklany negatyw wstęgą celuloidową;
– firma Kodak produkuje lekki aparat fotograficzny;

1898

publikacja w tygodniku „Świat” 24 widoków Lublina autorstwa Zofii Grzybowskiej;

1899

wydanie pierwszych kart pocztowych przez Andrzeja Semadeniego;

XX wiekBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1901
wystawa Rolniczo-Przemysłowa w Lublinie, podczas której była rozpowszechniana widokówka-składanka z panoramą Lublina wykonaną ze wzgórza Czwartek, wykonana przez Wandę Sierocińską. Złote medale na wystawie otrzymał zakład Aleksandra Stepanoffa oraz Józef Wasilewski z Zakładu Adama Kłosowskiego;

1902

założenie pierwszych towarzystw fotograficznych: Krakowskiego Towarzystwa Fotografów Amatorów, Lwowskiego Towarzystwa Fotograficznego i Polskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii w Warszawie;

1918

przybycie do Lublina Ludwika Hartwiga z rodziną i otwarcie zakładu fotograficznego przy ulicy Namiestnikowskiej (Narutowicza) 19 i Szpitalnej (Peowiaków) 2;

1919

– 1 lipca, Warszawa: powołanie do życia Referatu Turystyki, który zajmował się m.in. fotografią krajoznawczą;
– 20 listopada, Wilno: powołanie Zakładu Fotografii Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu im. S. Batorego. Kierownikiem został Jan Bułhak;
1921
W 1921 i 1922 w Lublinie przebywa Jan Bułhak. Około 1924 roku wykonane w Lublinie zdjęcia włącza – jako osobny album – do swego zbioru Polska w obrazach fotograficznych Jana Bułhaka.

1922

Lwów: Dr Henryk Mikolasch rozpoczyna wykłady w Zakładzie Fotografii Politechniki Lwowskiej;

1924

– na rynku pojawia się aparat Leica;
– Poznań: z inicjatywy Bolesława Gardulskiego z Towarzystwa Miłośników Fotografii w Poznaniu zostaje wydane pierwsze czasopismo dotyczące fotografii artystycznej „Polski Przegląd Fotograficzny”;
– otwarcie pierwszej w Lublinie wystawy fotografii;
– przybycie do Lublina Altera Kacyznego i wykonanie serii zdjęć przedstawiających dzielnicę żydowską;

1925

– Bydgoszcz: powstaje fabryka papieru fotograficznego „Alfa” założona przez Mariana Dziatkiewicza;
– Poznań: firma Kazimierza Gregera sprowadza do Polski pierwszy aparat Leica;
Edward Hartwig wykonuje pierwsze samodzielne zdjęcia Lublina;

1926

Łódź: klub Miłośników Fotografii organizuje Ogólnopolską Wystawę Fotografii Artystycznej;

1927

– Wilno: powstaje Wileńskie Towarzystwo Miłośników Fotografii i Foto Klub Wileński;
– 8 września, Warszawa: I Międzynarodowy Salon Fotografii Artystycznej;
– 24 i 25 września, Warszawa: Zjazd Polskich Miłośników Fotografii, na zjeździe tym po raz pierwszy fotografowie zostali podzieleni na: fotografików artystów i fotografów amatorów i fotografów rzemieślników;
– 15 grudnia, Warszawa: fotografię wpisano na listę rzemiosł;

1928

kierownik sekcji wystaw Polskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii – Zygmunt Szporek zgłasza projekt organizowania wystaw indywidualnych dla fotografików polskich i zagranicznych w salach Towarzystwa w Warszawie;

1929

– Poznań: Powszechna Wystawa Krajowa, w dziale sztuki zorganizowano wystawę fotografii;
– pierwsza indywidulana wystawa fotografii Edwarda Harwiga;
– na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu zakład fotograficzny Ludwika Hartwiga ma prywatny pawilon
;

1930

– październik: założenie Koła Miłośników Fotografii przy Szkole Budownictwa (ul. Leszczyńskiego 11). Pośród instruktorów był Edward Hartwig;
– Edward Hartwig przejmuje pracownię ojca
;

1931

– przybycie do Lublina Henryka Poddębskiego, który wykonał serię fotografii najbardziej charakterystycznych miejsc w Lublinie;
– 21 czerwca: pierwsza wystawa członków Koła Miłośników Fotografii. Wystawiono na niej 130 prac
;

1932

ukazuje się czasopismo „Wiadomości fotograficzne”;

1933 lub 1934

wykonanie przez Józefa Czechowicza serii zdjęć do Poematu o mieście Lublinie;

1934

w spisie adresowym pierwszego „Almanachu Fotografii Polskiej” pojawia się 16 nazwisk osób pochodzących z Lublina;

1935

– pojawia się fotografia barwna;
– Erich Salomon publikuje pierwszy fotoreportaż;

1936

– Warszawa: Międzynarodowa Wystawa Fotografii Reklamowej z Paryża jest eksponowana w Polsce;
powstanie Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego. Prezesem został Zygmunt Dobkiewicz, adres ul. Peowiaków 12 – Klub Garnizonowy (dziś CK). Pozostali członkowie: Zygmunt Grzywacz (sekretarz), Edward Hartwig, Władysław Kończak, Antoni Kozłowski, Stanisław Magierski (członek zarządu), Mieczysław Rotblit, Stanisław Szydlowski, Stanisław Szramowicz (czlonek zarządu), Wiesław Żarski (członek zarządu);
– nakręcenie przez Stanisława Magierskiego siedmiominutowego filmu o Lublinie
;

1937

Lubelskie Towarzystwo Fotograficzne ogłasza Ogólnopolską Wystawę Fotografiki Polskiej w Lublinie;

1938

– Warszawa: Wystawa Fotografiki Polskiej;
– Warszawa: I Polska Wystawa Fotografii Ojczystej w Warszawie pod protektoratem Ministerstwa Spraw Zagranicznych;
– powstanie kolekcji zdjęć Stefana Kiełszni;
– 27 lutego 1938 roku w gmachu Gimnazjum Żeńskiego przy ul. Narutowicza 12 Ogólnopolską Wystawę Fotografiki Polskiej w Lublinie. Udział przedstawicieli lubelskiego środowiska fotograficznego: Zygmunta Grzywacza, Edwarda Hartwiga, Kazimierza Lipińskiego, Stanisława Magierskiego, Henryka Makarewicza, Mieczysława Rotblita, Wiesława Żarskiego;

1939

– 9 września 1939 roku: bomba trafia w pracownię Ludwika Hartwiga w hotelu „Europejskim”. Zostaje zniszczona spuścizna Edwarda Hartwiga;
– Henryk Makarewicz i Ludwik Hartwig dokumentują bombardowanie Lublina
;

1944

– Edward Hartwig i Stanisław Magierski dokonują dokumentacji więzienia na Zamku i Majdanka;
– wystawa fotografii Edwarda Hartwiga w Muzeum Miejskim w Lublinie
;
– Wystawa Fotografii Ojczystej w Lublinie, na otwarciu której gościem był Jan Bułhak
;

1947

– Henri Cartier Bresson zakłada pierwszą agencję fotograficzną „Magnum”;
– otwarcie wystawy „Lublin i Lubelszczyzna w fotografii” w Gimnazjum im. Unii Lubelskiej przy ul. Narutowicza 12;

1955

– pierwsza światowa wystawa fotograficzna zatytułowana „Rodzina człowiecza”;
– wydanie albumu Edwarda Hartwiga Lublin – Stare Miasto;

1956

wydanie albumu Edwarda Hartwiga Lublin ze wstępem Julii Hartwig;

1997

album Edwarda Hartwiga Lublin i okolice. Wspomnienie ze wstępem Julii Hartwig;

2002

pojawia się fotografia cyfrowa.
 
*Informacje dotyczące lubelskiej fotografii oznaczono tekstem pogrubionym.
[2007]

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Lipniewski J., Fotografowie i wydawcy pocztówek na wystawie lubelskiej w 1901 roku, [w:] Życie artystyczne Lublina 1901–2001. Materiały z sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. L. Lameński, Lublin 2001, s. 43–50.

Misiewicz A., Fotografia lubelska w latach 1918–1939, Lublin 1986, mszp.

Pięćdziesięciolecie Lubelskiego Towarzystwa Fotograficznego, „WDK Informacja Kulturalna. Kwartalnik Wojewódzkiego Domu Kultury”, R. XVI (1987), s. 9-25.
Plater-Zyberk M., Edward Hartwig (1909–2003). Fotografie, Warszawa 2004.

Tomaszuk Z., Łowcy obrazów. Szkice z historii fotografii, Warszawa 1998.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Słowa kluczowe