Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ulica Lubartowska w Lublinie – historia ulicy

Najdłuższą ulicą dzielnicy żydowskiej była Lubartowska. Miała ponad kilometr długości i prowadziła do nowego cmentarza żydowskiego położonego przy ulicy Obywatelskiej, zaś z przeciwnej strony przechodziła w ulicę Nową na wysokości Kowalskiej.

Ulica Lubartowska w Lublinie
Ulica Lubartowska w Lublinie (Autor: Marcinek, Jerzy (1951- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

Specyfika i koloryt ulicy LubartowskiejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Charakterystyczną cechą przedwojennej ulicy Lubartowskiej była ciasna zabudowa oraz całkowity brak zieleni. Dopiero przy końcu tej ulicy znajdował się niewielki sad oraz dziedziniec szpitala żydowskiego, gdzie rosły nieliczne drzewa1. Lubartowska wyróżniała się nieco spośród reszty ulic. Obok małych bud stały na niej czteropiętrowe domy z nowoczesnymi fasadami, które nadawały dzielnicy pozór wielkomiejskości – pisze Majer Bałaban2. Podwórza tych posesji były utrzymane w czystości, co było raczej niespotykane szczególnie w uboższych częściach miasta3. Mieszkali w owych kamienicach bogaci ortodoksyjni Żydzi i kupcy, posiadający swoje sklepy, magazyny i hurtownie na tej samej ulicy. Kwitł handel, w związku z czym zawsze pełno tam było ludzi. Majer Bałaban wspomina:
 
Handluje się tu wszystkim, gdyż to właśnie tutaj znajduje się giełda różnorakich towarów, także rubli i koron, które w okresie okupacji stanowiły ulubiony przedmiot spekulacji. Przy sklepach stoją tragarze opasani powrozami, którzy czekają na okazję do zarobku. Są to silni Żydzi o krzepkich dłoniach – przeciwieństwo uczonych, ale dychawicznych talmudystów, jakich spotykaliśmy w szkołach i klauzach przy ul. Szerokiej. Na rogu ulicy stoi zasłuchany tłum sprzedawców, którzy na chwilę wyszli ze swoich sklepów, dziewczyny z koszykami i dzieci z tornistrami. Otaczają oni ślepca, który rzewnym głosem śpiewa znane wszystkim pieśni i tym zarabia na chleb4.

Targ żydowskiBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Na terenie miasta żydowskiego znajdowały się dwa place targowe. Pierwszy z nich, polski, ciągnący się wzdłuż ulicy Nowej aż do zegara miejskiego, mieścił się w niedalekiej odległości od dzielnicy chrześcijańskiej, a jatki znajdujące się tam były własnością chrześcijan. Drugi, zwany targiem rybnym, bądź żydowskim, mieszczący się u zbiegu Lubartowskiej i Nowego Placu Targowego, położony był w samym środku dzielnicy żydowskiej. Tamtejsze jatki należały do żydowskich rzeźników i sprzedawano tam koszerne mięso. Chłopi codziennie przywożący furmankami zaopatrzenie na obydwa targi mieli świetne rozeznanie w zwyczajach żydowskich i zaopatrywali tę dzielnicę przez wszystkie pory roku, przywożąc odpowiednie produkty rolne na każde święto żydowskie, sprzedawane po odpowiednio niższych cenach. Wśród nich można wymienić: drób, warzywa, grzyby, owoce i przetwory mleczne. Na placu tym znajdowały się toalety publiczne – jedyne tego typu urządzenia komunalne – dla mieszkańców i przyjezdnych chłopów5.

Szpital żydowski i jesziwaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Przy końcu ulicy Lubartowskiej znajdował się szpital żydowski, wybudowany jeszcze pod koniec XIX wieku, a także majestatyczny i okazały gmach jesziwy, którego budowę ukończono w 1930 roku.

Miejsca żydowskie na ulicy LubartowskiejBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści


Lubartowska 1 (obecnie Lubartowska 27)/ Kowalska 2 – dom rodzinny Symchy Binem Trechtera (nr 25)

Lubartowska 4 (obecnie Lubartowska 10) – synagoga Chewra Nosim (Bractwa Pogrzebowego), (nr 24)

Lubartowska/ Nowy Plac Targowy – targ żydowski (nr 21)

Lubartowska/ Świętoduska – targ chrześcijański (nr 22)

Lubartowska 18 (obecnie Lubartowska 24) – dom rodzinny Anny Langfus (Szternfinkiel) w oficynie; siedziba dwóch żydowskich szkół powszechnych: Sztatmanowej i Borawskiej; siedziba Zrzeszenia Akademików Żydów (nr 23)

Lubartowska 22 (obecnie Lubartowska 28) – organizacja Bnos Jakow (nabożnych dziewcząt) (nr 46)

Lubartowska 24 (obecnie Lubartowska 30) – żydowska szkoła powszechna Mandelkernowej; prywatna elektrownia (nr 43) 

Jeszywas Chachmej Lublin

Szpital żydowski

Plac tartaczny (hahszara)

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia R. Fiszman-Sznajdman, Mój Lublin, Lublin 1989, s. 78.
  2. Wróć do odniesienia M. Bałaban, Żydowskie miasto w Lublinie, Lublin 1991, s. 120–121.
  3. Wróć do odniesienia Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina, sygn. 2557, k. 150.
  4. Wróć do odniesienia M. Bałaban, dz.cyt., s. 120.
  5. Wróć do odniesienia Tamże.

Powiązane artykuły

Powiązane osoby

Zdjęcia

Wideo

Historie mówione

Inne materiały

Słowa kluczowe