Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Reportaż radiowy

Dokument radiowy jest formą intymną, bo radio - chociaż słuchają go dziesiątki czy też setki osób, nie nadaje do tłumu tylko indywidualnie mówi do każdego człowieka.

Spis treści

[RozwińZwiń]

Umiejętność słuchaniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

... Na początku najważniejsze było opowiadanie historii. Dopiero teraz dorastam do tego co jest mi dane, jakie tworzywo, czym naprawdę jest dźwięk. Dźwięk jest czymś niezwykłym, bo słyszenie jest naszą pierwszą umiejętnością, którą mamy już jako dzieciątko w łonie matki. I to jest ta umiejętność, którą niestety tracimy z biegiem czasu ucząc się oglądać świat. Myślę, że zadaniem naszym – reportażystów – jest to, aby przywrócić tę pierwszą, podstawową umiejętność i sposób poznawania świata czyli słuchanie. Słuchanie świata, słuchanie drugiego człowieka...  - Katarzyna Michalak, zdobywczyni Prix Italia 2006.

Radio buduje pewną bliskość między ludźmi, mówi do nich nie z trybuny, lecz szepcze do ucha. Dzięki temu rodzi się nastrój intymności i zwierzeń, prywatności. Po wysłuchaniu reportażu zadajemy sobie pytania: sens życia, o współczesnego człowieka, naturę ludzką, o kondycję kraju, w którym żyję… Dzięki niemu potrafimy zatrzymać się, pochylić nad losem innego. Reportaż radiowy to sposób na poznawanie świata.

Cechy reportażuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Gatunek dziennikarski, który pozwala autorowi na dużą swobodę twórczą; reportaż to próba zobaczenia świata, ale przez konkretnego autora
  • To od autora zależy, czy mamy do czynienia z dziełem sztuki radiowej, czy tylko z publicystycznym świadectwem zdarzeń, rejestracją faktów i relacjonowaniem ich bez prób głębszej penetracji egzystencjalnej, bez zadawania pytań czy poddawania ocenie wyborów i postaw ludzi.
  • Autor musi być wierny prawdzie, którą mu ktoś przekazał, niemniej nie może bezkrytycznie podchodzić do każdego świadectwa; reportażysta musi umieć wziąć za temat odpowiedzialność: spojrzeć na niego z dystansu i zarazem go drążyć
  • Reportaż przedstawia w sposób bardzo wyrazisty losy ludzkie w celu wywołania dużych emocji w odbiorcy
  • Kryterium wyboru tematu- atrakcyjność, czyli to, co dany temat niesie ze sobą w sensie poznawczym, filozoficznym, etycznym, socjologicznym
  • W reportażu przedstawiamy przemiany zachodzące w perspektywie czasowej i przestrzennej w sposób problemowy
  • Czas i przestrzeń pełnią w reportażu funkcję dokumentalną (potwierdzają autentyczność zdarzeń), konstrukcyjną (porządkują kompozycję), poznawczą (oddają wierny obraz rzeczywistości), historyczną (wyznaczają ramy czasowe) i społeczno- obyczajową (umiejscawiają w konkretnych realiach)
  • Linia dramaturgiczna, która jest zarysowana w reportażu, ma ułatwić i uatrakcyjniać odbiór reportażu, nadawać mu wartość artystyczną; nie może jednak stawiać tych efektów ponad zgodność z prawdą
  • Celem reportażu jest nie tylko suche informowanie o zaistniałych faktach, lecz tworzenie obrazu sytuacji, za którym kryje się przesłanie, komunikacja ze słuchaczem (cel edukacyjny)
  • Gotowy reportaż to zorganizowana według kategorii estetycznych i dramaturgicznych zamkniętą całość, poprzez którą autor wyraża swój stosunek do rzeczywistości.

Formy reportażuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pod względem formalnym wyróżniamy reportaże:

  • monolog- portret dźwiękowy
  • reportaż literacki
  • reportaż publicystyczny

Pod względem tematycznym wyróżniamy m. in. reportaże

  • historyczne
  • społeczne
  • obyczajowe
  • śledcze
  • interwencyjne
  • podróżnicze…

Historia gatunku w PolsceBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwszą definicje reportażu radiowego znajdujemy na łamach „Anteny” z 1935 roku, gdzie red. J. Piotrowski pisze: „jest to forma, w której prelegent dzieli się wrażeniami jakie odniósł jako naoczny świadek lub współuczestnik”. Wówczas nie było jeszcze reportażu w sensie dzisiejszym, materiał dźwiękowy robiony był „na żywo” (brak taśmy magnetofonowej). Niemniej jest to dowód na to, iż pierwszym tworzywem reportażu radiowego było autentyczne wydarzenie lub człowiek, drugim zaś- świat dźwięków: głos ludzki, naturalne tło akustyczne, muzyka.

 

Reportaż radiowy wywodzi z reportażu pisanego. W latach ‘30tych, czyli w początkowym etapie rozwoju radiofonii, pisarze stale byli obecni w studiach radiowych. Pierwsze reportaże pisane specjalnie dla radia (Andrzej Mularczyk, Jerzy Janicki), ukazywały się na antenie tuż po wojnie. Były to audycje mówione wprost do słuchacza i miały charakter zwierzenia, monologu. Kolejnym krokiem ku reportażowi radiowemu było wyjście na nagrania w teren, co uwiarygodniło relacjonowaną opowieść. Pierwsze „nowoczesne” reportaże radiowe zaczęto nagrywać w połowie lat ‘50tych. Poszukiwania artystyczne i ciągle rozwijany warsztat techniczny zapewniły temu nowemu gatunkowi radiowemu wielu wybitnych twórców, jak: Andrzej Mularczyk, Jerzy Janicki, Krystyna Melion czy Witold Zadrowski, który za reportaż „Śmierć słonia” otrzymał w 1966 roku nagrodę Prix Italia- najwyższe międzynarodowe wyróżnienie radiowe w dziedzinie reportażu. Na początku lat ‘70tych najbardziej znana była w Polsce „warszawska szkoła reportażu”. Obowiązywała w niej czystość form- dążono do tego, by jedynym tworzywem utworu reportażowego był dźwięk autentyczny, reporter nie powinien być słyszalny, a pojawienie się słowa wiążącego uważno za błąd w sztuce. Najważniejszy był głos człowieka- bohatera występującego w swej życiowej roli, którego nagrywano wraz z tłem jego naturalnego środowiska. Bohaterami byli zwyczajni ludzie uwikłani w rozmaite dramaty, których historie opowiadały zawsze jakąś wielką uniwersalną prawdę. Nieco inną koncepcję warsztatu reporterskiego prezentowała tzw. „krakowska szkoła reportażu”. Jej twórca Jacek Stwora wyeksponował narrację autora i uczynił ją ważnym i decydującym elementem utworu. W jego reportażach dramaturgia wynikała nie z przebiegu zdarzeń lecz ścierania się myśli i idei. Rzeczywistość realna potraktowana była w sposób instrumentalny. Jego reportaż „Pasja, czyli misterium Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej widziane” otrzymał w 1972 roku nagrodę Prix Italia. Kryzys lat ’80-tych odbił się także na twórczości reportażowej. Angażowanie się w tematykę aktualną było niemile widziane, a wielu wybitnych reportażystów utraciło wówczas pracę. Odrodzenie reportażu w Polsce nastąpiło po roku 1989. Zaczęto podejmować tematy, które dotychczas były zakazane, wyjaśniać „białe plamy” najnowszej historii Polski. Wówczas także nastąpiło odrodzenie regionalnych ośrodków reportażu. Do najwybitniejszych twórców reportażu radiowego zalicza się obecnie: Janinę Jankowską, Irenę Piłatowską, Krzysztofa Wyrzykowskiego, Katarzynę Michalak i innych.

Opracowała Dominika Jakubiak