Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Kabaret w Lublinie

W okresie odwilży po 1956 roku, w klimacie sprzyjającym twórczości uwolnionej z okowów socrealizmu, powstawały liczne kabarety literacko-muzyczne (najsłynniejsze z nich to Bim-Bom i STS). Wtedy właśnie w Lublinie zadebiutował lubelski „Sex", a w 1959 roku dołączył do niego „Czart". W 1972 roku powstała „Loża 44".

Zespół kabaretu Loża 44 podczas wykonywania piosneki "W mroku"
Zespół kabaretu Loża 44 podczas wykonywania piosneki "W mroku" (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

WprowadzenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Lublin ma swoje, być może skromne, ale z pewnością ciekawe, tradycje kabaretowe. W okresie międzywojennym działały w mieście kabarety „Czarny Kot" i „Wesoły Ul", znane z tego, że swoje pierwsze kroki na scenie stawiała tu Hanka Ordonówna. Kabaretową proweniencję miały także urządzane przez wiele lat w różnych okolicznościach noworoczne szopki okolicznościowe, m. in. przed wojną słynne szopki polityczne „Reflektora" (czytaj więcej <<), czy szopka polityczna autorstwa Józefa Łobodowskiego z 1937 roku.

Kabaret w Lublinie międzywojennymBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Najdawniejsza historia kabaretu w Lublinie początku XX wieku wciąż jest dosyć tajemnicza - nie stała się jak do tej pory obiektem systematycznych badań. Można ją jedynie odtwarzać ze wzmianek w ówczesnej prasie albo ze wspomnień. Wiadomo, że pierwsze lubelskie kabarety - wówczas, w pierwszych dziesięcioleciach wieku, absolutna nowość - występowały w kinoteatrach. W 1918 roku w felietonie „Na lubelskim bruku" Zofia Lipińska pisała: Bawić się lublinianin może - pisała Lipińska - jeśli tylko ma pieniądze: mamy kinematografy, »Wesoły Ul« [kabaret], w którym czasami trudno publiczności śmiać się i Teatr Wielki (...). Ostatnią atrakcję w życiu Lublina stanowiły wybory do Rady Miejskiej [1] (czytaj więcej <<). W sali kina „Louvre" przy Krakowskim Przedmieściu 48 swoje programy prezentowały kabarety „Czarny Kot" i „Wesoły Ul". Pierwsze kroki na scenie stawiała tu w latach 1917 i 1919 słynna później Hanka Ordonówna, czyli popularna gwiazda filmowa i teatralna Ordonka.

Od 1926 roku na ulicy Szpitalnej działał nocny kabaret, ze sceną, na której odbywały się występy prowadzone przez braci Kozickich. Konrad Bielski opisywał go następująco: Lokal był elegancki. Nazywał się „Frascatti". Duża sala, widownia, coctail-bar, na wysokości piętra dookoła loże, zasłonięte ciężkimi portierami. Poziom artystyczny tych występów nie był wprawdzie olśniewający, ale za to olśniewające były wykonawczynie, dobierane przez dyrekcję z wielkim znawstwem. Na dodatek bardzo dobra orkiestra. Co dwa tygodnie program zmieniał się całkowicie, bywalców więc obowiązywała zasada: »carpe diem«. Gościnne podwoje otwierały się o północy, lokal czynny był do rana. Chodziło się tam oczywiście już po kolacji na program. Na wino, a właściwie na kawę i koniak [2].

Do innych form kabaretowych zaliczyć można słynne trzy „Lubelskie szopki polityczne" przygotowane przez poetów z kręgu czasopisma „Reflektor" (czytaj więcej <<) w latach 1927, 1930, 1931 [3].

Po 1956Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W okresie odwilży po 1956 roku, w klimacie sprzyjającym twórczości uwolnionej z okowów socrealizmu, powstawały liczne kabarety literacko-muzyczne (najsłynniejsze z nich to Bim-Bom i STS). Wtedy właśnie zadebiutował lubelski „Sex", a w 1959 roku dołączył do niego „Czart". Innym znanym lubelskim zespołem kabaretowym jest założona w 1970 roku Loża 44, która zasłynęła w całej Polsce występami w telewizyjnych „Spotkaniach z balladą" i do dziś od czasu do czasu wznawia swoją działalność. Kabaret stworzył Irosław Szymański, a występowali w nim m. in. Lucyna Mijal, Grzegorz Michalec, Jerzy Rogalski i Maciej Wijatkowski. Pod koniec lat siedemdziesiątych zaistniał założony przez lubelskich aktorów „Kret". Formy na pograniczu kabaretu i teatrzyku piosenki nie unikał także studencki teatr Gong 2.

Środowisko kabaretowe w Lublinie - Krzysztof Jan Werner - fragment relacji świadka historii

Lubelski kabaret „Sex"Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W okresie odwilży po 1956 roku, w klimacie sprzyjającym twórczości uwolnionej z okowów socrealizmu, powstawały liczne kabarety literacko-muzyczne (najsłynniejsze z nich to Bim-Bom i STS). Wtedy właśnie zadebiutował lubelski „Sex". Po latach dziennikarz i współtwórca kabaretu Mirosław Derecki opisał dwa jego programy, w których wykonywano utwory mało znanych wówczas albo zakazanych, ekscytujących autorów, takich jak Witold Gombrowicz czy Miron Białoszewski, oraz skecze i piosenki twórców kabaretu i młodych lubelskich literatów.

Lubelski kabaret „Czart"Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści


„Czart" został założony w roku 1959 przez Andrzeja Malinowskiego i Ryszarda Nowickiego - dziennikarzy „Kuriera Lubelskiego", wraz z Jackiem Abramowiczem. Kabaret występuje w kawiarni „Pod Czarcią Łapą" na lubelskiej starówce.

Chodziliśmy do kawiarni Czarcia Łapa na kabarety. Tytus Wilski prowadził kabaret w Lublinie. To był jakiś kabaret medyczny chyba, bo tam medycy, lekarze brali udział. Był klub „Nora”, Krakowskie 32 chyba to było, tam też jakieś występy były – to byli lubelscy aktorzy i amatorzy też, ale już teraz nie pamiętam nazwisk tych ludzi. Tam też można było się spotkać i kulturalnie spędzić czas.

Zofia Siwek

Debiutancki program kabaretu „Czart" pt. „Leg(l)endy lubelskie" tworzą: Władysław Ćwik, Kazimierz Łojan, Mirosław Derecki, Simona Włoch, Lucyna Sienkiewicz i Danuta Wójtowicz. W ciągu trzech lat powstają trzy premiery - „Tere fere kuku", „Niebożydar", „Cięte kwiatki". Pod nowym kierownictwem aktora Tytusa Wilskiego kabaret staje się profesjonalnym zespołem artystycznym, zdobywa nagrody. Na późniejsze oblicze „Czarta" największy wpływ mają oprócz Wilskiego: Kazimierz Pawełek (autor tekstów), Jacek Abramowicz i Jerzy Malt (muzyka, akompaniament), w kabarecie występują aktorzy lubelskiego Teatru im. J. Osterwy.

W Czarcie zdarzyła się tylko jedna awaria. Kabaret istniał wtedy ponad dwadzieścia pięć lat. Nasza organizatorka nie sprawdziła dobrze biletów i nieopatrznie sprzedała na jedną godzinę dwa komplety. I co się dzieje? Wyszedł Kazik Pawełek –on na ogół zapowiadał nam program –i powiedział: „Proszę państwa, ja bardzo proszę, żeby jedna część publiczności opuściła salę. Te bilety będą ważne. Jutro prosimy na godzinę dziewiętnastą” A wszyscy: „Niee!” W związku z tym dużo osób poszło naprzeciwko, gdzie mieściła się dyrekcja Cefarmu. Wiedziałem, że są tam składane krzesła. Pożyczyli ich chyba ze sto. Niektórzy siedzieli na kolanach. W sumie zamiast stu pięćdziesięciu, stu sześćdziesięciu osób było trzysta. To gdzież w Czarciej Łapie trzysta osób. Wtedy Pawełek jeszcze raz wyszedł na scenę i powiedział: „Zanim zaczniemy spektakl, to ja tak przyglądam się państwu i już teraz wiem, jak byśmy wyglądali, gdyby przyszli do nas Chińczycy” Wszyscy zaczęli ryczeć, bo przecież tyle jest tam tego narodu. Bardzo fajnie rozładował atmosferę. I spektakl był bomba.

Jacek Abramowicz

Ćwierćwiecze działalności „Czart" zamknął liczbą 38 premier. Zespół wielokrotnie zawieszał i wznawiał swoją działalność.

Kabaret KantBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Założycielem kabaretu był Jacek Abramowicz:

Ja sam byłem założycielem kabaretu Kant. Dlatego że Czart już trochę podupadał i było słabo z frekwencją. Zresztą miałem później zmiennika Jurka Matwijowa. Więc jak od czasu do czasu organizowano imprezy, to ja już –jak to się mówi –nie psułem im roboty, bo był pianista.

 

Pierwszy program kabaretu Kant był trochę składankowy - Jacek Abramowicz - fragment relacji świadka historii [WIDEO]

 

Loża 44Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1972 roku na lubelskiej Akademii Medycznej Irosław Szymański założył Studenckie Bractwo Satyryczne „Loża 44”.

Członkowie Loży 44 - Krzysztof Bilkiewicz - fragment relacji świadka historii 

Programy Loży 44 - Lucyna Mijal - fragment relacji świadka historii

Lubelskie kabaretyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Należy zaznaczyć, że w Lublinie poza wyżej wymienionymi grupami, na przestrzeni kilkudziesięciu lat PRL istniało wiele innych kabaretów, warto przytoczyć kilka przykładów, między innymi kabaret "Kwartecik", któremu szefował Jacek Abramowicz. Grupa powstała w 1985 roku. O programach grupy opowiadał dla "Kuriera Lubelskiego" opowiadał Jacek Abramowicz.

Kabaret dziśBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Dziś w Lublinie środowisko kabaretowe jest młode i dynamicznie się rozrasta, a najbardziej znanym lubelskim kabaretem w Polsce jest kabaret Ani Mru Mru.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

[1] Lipińska Z., Na lubelskim bruku [w:] Gawarecki H., O dawnym Lublinie. Szkice z przeszłości miasta.
[2] Bielski K., Most nad czasem, Lublin 1963, s. 255, [w:] Restauracje, "Scriptores" nr 30 (2006).
[3] fragment wspomnień i wybór tekstów przedrukowane w: Szopka „Reflektora", "Scriptores" nr 30 (2006).

 

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Audio

Historie mówione

Inne materiały

Słowa kluczowe