Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Literatura lubelska (XVII wiek)

Literatura lubelska (XVII wiek)

XVII wiek to dla Rzeczypospolitej wiek wojen. Nastroje spowodowane tym stanem znalazły swoje odbicie w literaturze, również tej związanej z Lublinem. Miasto przemierzali słynni wojownicy: Chmielnicki, Sapieha, Potocki, Lubomirski, Karol Gustaw oraz Michał Wiśniowiecki i Jan Sobieski. Ważne i wyjątkowe zdarzenia zostały odnotowane w dziełach takich twórców jak Paweł Ruszel, Samuel Twardowski, Mikołaj Jemiołowski, Krzysztof Opaliński i wielu innych. Lublin był miastem trybunalskim, tu znajdował się sąd. Kilku znakomitych autorów barokowych miało okazję przyjrzeć się lubelskim rozprawom z bliska, gdyż sprawy niejednokrotnie dotyczyły ich samych bądź ich krewnych. Los chciał, że to właśnie Wespazjan Kochowski, Wacław Potocki i Jan Chryzostom Pasek kojarzyli zapewne Lublin właśnie z… trybunałem i jego częstymi (często opisywanymi) niedociągnięciami. Ale na szczęście dla miasta w literaturze znalazły się również opisy innych wyznaczników lubelskości, jak np. ciekawe dzielnice, dobrzy mieszkańcy, legendarne kościoły i najlepsze gospody. Dzięki temu, mimo niełatwych, krwawych czasów, z tekstów literackich XVII wieku wyłania się pogodny obraz Lublina – tolerancyjnej stolicy regionu.  

Czytaj więcej

Robert Kuwałek w Radiu Lublin

Robert Kuwałek w Radiu Lublin

Robert Kuwałek był osobą medialną. Jego głos pojawiał się wielokrotnie na antenie Radia Lublin. Robert występował często jako komentator aktualnych wydarzeń związanych z upamiętnianiem kolejnych rocznic zagłady lubelskiego getta, akcji Erntefest oraz innych wydarzeń związanych z niemieckimi obozami zagłady na Lubelszczyźnie i akcją Reinhardt. Robert był proszony o komentarz jako prelegent różnych konferencji i seminariów historycznych, autor lub prowadzący spotkania promujące kolejne pozycje związane z historią Żydów, ale także – jako zdeklarowany kucharz i znany smakosz, bywał gościem programów kulinarnych.

 

Czytaj więcej

Oświata i szkolnictwo mniejszości żydowskiej w Lublinie w latach 1914–1939

Oświata i szkolnictwo mniejszości żydowskiej w Lublinie w latach 1914–1939

Temat szkolnictwa żydowskiego w Lublinie jest mało znany i niewystarczająco zbadany. Niniejsze badanie naświetla problematykę oświaty mniejszości żydowskiej w Lublinie z uwzględnieniem różnych aktywności w sferze edukacji żydowskich organizacji kulturalno-oświatowych. Rozwój szkolnictwa i innych przedsięwzięć dydaktycznych mniejszości żydowskiej był uzależniony od wielu czynników – działalności żydowskich partii politycznych, żydowskich ruchów politycznych, działalności polskich władz oświatowych, sytuacji politycznej w Polsce. Artykuł obejmuje lata 1914–1939, czyli od początku I wojny światowej w lipcu 1914 r., co można uznać za symboliczną granicę wyznaczającą nowy okres w dziejach szkolnictwa żydowskiego, do wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 r.

Czytaj więcej

Wspomnienia Edwarda Kraussego syna

Wspomnienia Edwarda Kraussego syna

Urodziłem się 30 listopada 1918 roku w Lublinie. Lata dziecinne i młodzieńcze przeżyłem beztrosko – trochę byłem łobuzowaty, uczyć mi się nie chciało. Pamiętam, że wychowałem się przy takich wielkich psach. To były wyżły. Psy lubiłem bardzo. Koty nie bardzo. Suka była Dina, pies – Bizon. Biegałem z nimi po polach. Miałem towarzyszy do zabawy. Buchaltera syn był w moim wieku. Mieszkał obok. Nazywał się Sławek Minia. Biegaliśmy po wozach, skakaliśmy po wagonach kolejowych, w każdą dziurę żeśmy wleźli. Ale nie wypuszczaliśmy się na dalekie wyprawy. Niektórzy pracownicy młyna mieszkali w pobliżu młyna. To były firmowe domy. Jeden był przed młynem. To były pojedyncze domy, takie wille. Było ich pięć. Mieszkał tam kierownik techniczny młyna. On miał swoją willę, buchalter, ojca kolega, który był kierownikiem zbytu. Był też taki mój przyjaciel baran. Jak wyszedłem z domu i gwizdnąłem to przylatywał.

 

Czytaj więcej

Rodzina Krausse z Lublina

Rodzina Krausse z Lublina

Rodzina Krausse zapisała się na stałe w historii lubelskiego przemysłu. Jak znaczna część lubelskich przemysłowców Kraussowie byli rodziną ewangelicką. Domeną braci Krausse były młyny. W 1880 roku założyli oni na Tatarach nadzwyczaj nowoczesny, jak na owe lata młyn parowo-turbinowy z przemiałem 3,5 wagona dziennie, znany jako młyn Krauzego.

Czytaj więcej

Lublin – rozwój przestrzenny miasta po 1939 roku

Lublin – rozwój przestrzenny miasta po 1939 roku

Dzięki korzystnemu położeniu na przecięciu ważnych szlaków handlowych Lublin był ważnym pośrednikiem w wymianie towarów między Europą Wschodnią i Zachodnią oraz Królestwem Polskim i Litwą. Pociągnęło to za sobą również podniesienie rangi politycznej miasta. W 1474 roku miasto zostało stolicą województwa lubelskiego, a niespełna sto lat później, w 1569 roku, podpisano tu unię Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim. Renomy dodawała mu również ważna instytucja sądownicza – Trybunał Koronny utworzony w 1578 roku; nie można także nie wspomnieć o odbywających się w Lublinie sejmach i sejmikach ziemskich. Wszystkie powyższe czynniki spowodowały, że w tym czasie Lublin był jednym ze znaczniejszych miast w Koronie. Sytuacja uległa zmianie około połowy XVII wieku. Splot tragicznych wydarzeń politycznych (liczne wojny, utrata wydolności państwa) i gospodarczych (kryzysy ekonomiczne) doprowadził do powolnego upadku Rzeczypospolitej, trwającego przeszło półtora wieku. Stało się to także udziałem głównego miasta Lubelszczyzny. Jego stopniową degradację zatrzymały nieco dopiero reformy końca XVIII wieku, takie jak prawo o miastach, które wiązało się m.in. z likwidacją jurydyk czy działalność Komisji Dobrego Porządku.

 

Czytaj więcej

Lublin – rozwój przestrzenny miasta na początku XX wieku

Lublin – rozwój przestrzenny miasta na początku XX wieku

Dzięki korzystnemu położeniu na przecięciu ważnych szlaków handlowych Lublin był ważnym pośrednikiem w wymianie towarów między Europą Wschodnią i Zachodnią oraz Królestwem Polskim i Litwą. Pociągnęło to za sobą również podniesienie rangi politycznej miasta. W 1474 roku miasto zostało stolicą województwa lubelskiego, a niespełna sto lat później, w 1569 roku, podpisano tu unię Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim. Renomy dodawała mu również ważna instytucja sądownicza – Trybunał Koronny utworzony w 1578 roku; nie można także nie wspomnieć o odbywających się w Lublinie sejmach i sejmikach ziemskich. Wszystkie powyższe czynniki spowodowały, że w tym czasie Lublin był jednym ze znaczniejszych miast w Koronie. Sytuacja uległa zmianie około połowy XVII wieku. Splot tragicznych wydarzeń politycznych (liczne wojny, utrata wydolności państwa) i gospodarczych (kryzysy ekonomiczne) doprowadził do powolnego upadku Rzeczypospolitej, trwającego przeszło półtora wieku. Stało się to także udziałem głównego miasta Lubelszczyzny. Jego stopniową degradację zatrzymały nieco dopiero reformy końca XVIII wieku, takie jak prawo o miastach, które wiązało się m.in. z likwidacją jurydyk czy działalność Komisji Dobrego Porządku.

Czytaj więcej

Lublin 1918–1939

Lublin 1918–1939

Rok 1918 przyniósł tak oczekiwaną przez Polaków niepodległość. Siódmego listopada powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, na którego czele stanął Ignacy Daszyński. Cztery dni później Ignacy Daszyński i Edward Rydz-Śmigły wyruszyli do Warszawy przekazać władzę Józefowi Piłsudskiemu. Groźna ofensywa armii rosyjskiej w 1920 roku szczęśliwie miasto ominęła i wreszcie, w burzliwym klimacie zaostrzającej się walki politycznej, rozpoczęła się budowa nowego państwa i nowego Lublina. Miasto podjęło próby kreowania swego wizerunku. W 1934 roku został wydany afisz propagandowy o Lublinie, a dwa lata później Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdziło herb Lublina (przedstawiający kozła stojącego na zielonej murawie opartego o krzew winny). Jedenastego czerwca 1939 roku odbyły się pierwsze Dni Lublina.

Czytaj więcej

Lublin 1918 – rozkwit lubelskiej kultury po odzyskaniu niepodległości

Lublin 1918 – rozkwit lubelskiej kultury po odzyskaniu niepodległości

Po odzyskaniu niepodległości ranga Lublina będącego znaczącym ośrodkiem miejskim wschodniej części Polski zaczęła wzrastać. Na skutek braku ograniczeń, stawianych wcześniej przez administracje zaborców, rosła liczba powstających instytucji i stowarzyszeń kulturalnych, tworzonych zarówno przez władze miejskie, jak i samo społeczeństwo. Odradzające się życie kulturalne Lublina przejawiało się na wiele sposobów. Obok wspomnianej już działalności nowych towarzystw i instytucji, można tu wymienić również aktywność środowisk twórczych, ruch wydawniczy, powstanie uniwersytetów oraz działalność społeczną na rzecz upowszechniania kultury, sztuki i oświaty. Za każdą z tych dziedzin kryły się wybitne talenty i osobistości – filary życia społeczno-kulturalnego w mieście i regionie.

Czytaj więcej

"Kol Lublin" – rocznik Ziomkostwa Lubelskiego w Izraelu

"Kol Lublin" – rocznik Ziomkostwa Lubelskiego w Izraelu

KOL LUBLIN („Voice of Lublin”, Głos Lublina) to rocznik redagowany i wydawany przez Ziomkostwo Żydów Lubelskich w Izraelu. Pierwszy numer „Kol Lublin” został opublikowany w 1962 roku z okazji 20. rocznicy zagłady lubelskiej społeczności żydowskiej. Gazeta drukuje artykuły dotyczące kultury, języka i tradycji lubelskiej społeczności żydowskiej. Oprócz świadectw ocalonych publikowane są artykuły historyków zajmujących się tematyką Zagłady. Pierwsze numery czasopisma drukowane były w języku jidysz. Obecnie pierwszym językiem jest język hebrajski, niektóre teksty są tłumaczone na język angielski.  

Czytaj więcej

Kolekcja Marka Gromaszka

Kolekcja Marka Gromaszka

Kolekcja zawiera zbiór ponad 130 fotografii wykonanych przez żołnierzy niemieckich. Zostało na nich udokumentowane życie na terenie dzielnicy żydowskiej w czasie II wojny światowej: przed utworzeniem getta, w czasie jego funkcjonowania oraz po jego likwidacji; zniszczenia miasta po bombardowaniu w 1939 roku; a także ruiny Podzamcza. Niektóre zdjęcia posiadają na rewersach informacje, inne są datowane.

 

 

Czytaj więcej

Działalność rodziny Vetterów w Lublinie

Działalność rodziny Vetterów w Lublinie

Twórcą rodu i fortuny był Karol Rudolf Vetter (1810–1883), urodzony w Poznaniu w niezamożnej rodzinie. Jako 16-letni chłopak pracował już na roli i w piwowarstwie. Wcześnie opuścił rodzinny Poznań, by w Warszawie w 1829 roku zatrudnić się w browarze. Profesja piwowara i destylatora bardzo mu odpowiadała. Już jako 25-latek prowadził w Zawieprzycach – dokąd się przeniósł – fabrykę porteru i likierów.

Czytaj więcej

Ignacy Daszyński (1866–1936)

Ignacy Daszyński (1866–1936)

Ignacy Daszyński – działacz socjalistyczny i niepodległościowy, współzałożyciel Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej, premier Tymczasowego Rządu Ludowego Rzeczypospolitej Polskiej (1918), wieloletni poseł, marszałek sejmu (1928–1930). Obok Józefa Piłsudskiego jeden z najwybitniejszych polityków lewicy niepodległościowej II Rzeczypospolitej.

Czytaj więcej

Rodzina Magierskich z Lublina

Rodzina Magierskich z Lublina

Jedna z zasłużonych dla historii i kultury rodzin lubelskich. Najbardziej znaną postacią z rodziny Magierskich jest Stanisław – farmaceuta, właściciel składu aptecznego przy Krakowskim Przedmieściu, z zamiłowania muzyk, fotografik, poeta. Równie zasłużeni to: żona Danuta – polonistka, harcerka, żołnierz ZWZ AK, a także jej rodzice, znani lubelscy lekarze – Maria i Paweł Jankowscy.

Czytaj więcej