Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie – majątek Osmolice
Powstanie pałacu w Osmolicach jest datowane na XV wiek. Przed II wojną światową należał do rodziny Stadnickich.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Wieś Osmolice, gmina Strzyżewice, powiat lubelski
Funkcja
Przed II wojną światową majątek stanowił własność rodziny Stadnickich, współcześnie obiekt stoi pusty, choć został kupiony przez prywatnego inwestora.
Historia
Osmolice w XIX wieku należały do rodziny hrabiów Stadnickich, którzy władali nimi do 1944 roku. Przed I wojną światową właścicielem Osmolic był Stanisław hr. Stadnicki, który aktywnie włączał się w nurt pracy społeczno-rolnej. W dwudziestoleciu międzywojennym Osmolice należały do Zofii i Juliusza hr. Stadnickich. Areał majątku wynosił 835 hektarów. Jednocześnie hrabia był też właścicielem innego majątku, tj. Leśniczówki o powierzchni 240 hektarów.
Małżeństwo Stadnickich wykazywało się działalnością społeczną, założyli kółko rolnicze w Osmolicach zrzeszające okolicznych chłopów, a także byli fundatorami nowego budynku sklepu, który początkowo mieścił się w zabudowaniach dworskich. Przed wybuchem II wojny światowej Osmolicami zarządzał plenipotent i daleki krewny J. hr. Stadnickiego Andrzej Boniecki. Stadniccy nie mieli potomstwa, dlatego też zamierzali zapisać majątek Bonieckiemu. Po śmierci Juliusza Stadnickiego w 1943 roku, Andrzej Boniecki gospodarował jeszcze niecały rok i w lipcu 1944 roku ostatecznie opuścił Osmolice. Matką Bonieckiego była Maria z domu Tyszkiewiczówna.
Po wojnie pałac przekazano na potrzeby Liceum Hodowlanego, które w 1950 roku połączyło się z Liceum Pszczelarskim i stało się jego częścią składową. W 1994 roku pałac opustoszał. W 2006 roku zespół pałacowo-parkowy w Osmolicach został sprzedany prywatnemu właścicielowi.
Kalendarium
XV wiek – początek XIX – majątkiem władała rodzina Grabowskich.
XIX wiek–1944 – Osmolice należały do rodziny Stadnickich.
Przed 1918 – Osmolice były własnością Stanisława hr. Stadnickiego.
1918–1944 – właścicielami Osmolic byli Zofia i Juliusz hr. Stadniccy.
1939 – zmarła żona Juliusza hr. Stadnickiego, Zofia.
1943 – zmarł ostatni właściciel Osmolic, Juliusz hr. Stadnicki.
1944 – plenipotent rodziny Stadnickich, Andrzej Boniecki, opuścił Osmolice.
1945 – w budynku pałacu powstało Liceum Hodowlane.
1950 – Liceum Hodowlane połączyło się z Liceum Pszczelarskim z Pszczelej Woli.
1994 – obiekt stał pusty.
2006 – pałac sprzedano prywatnemu właścicielowi.
Architekt
Stanisław Celichowski – planista-ogrodnik, autor założenia kompozycyjnego parku w Osmolicach z początku XX wieku.
Opis
Powstanie pałacu w Osmolicach jest datowane na XV wiek. Rozbudowa nastąpiła, kiedy właścicielami była rodzina Grabowskich, a następnie Stadnickich, a więc już w XIX wieku. Klasycystyczny pałac usytuowany jest na wzniesieniu opadającym w kierunku stawów. Układ kompozycyjny pałacu jest charakterystyczny dla rezydencji romantycznych z XIX wieku. Od frontu znajduje się gazon z podjazdem, z tyłu zaś od strony stawów i ogrodu zbudowano taras widokowy.
Interesujący i dość szczegółowy opis pałacu z okresu dwudziestolecia międzywojennego przedstawiła kuzynka Stadnickich, Teresa z Fudakowskich Rostworowska: „Dwór był starym budynkiem piętrowym o grubych murach, frontowe wejście miało wysoki, na czterech kolumnach stojący ganek […]. Środek budynku był o wiele starszy od obu skrzydeł, gdyż w czterech salach – jadalnym i gabinecie, kredensie i tajemniczym wejściu do piwnicy – sufit był pięknie sklepiony. Boczne, z obu stron, pokoje miały cieńsze ściany, bez sklepień. Piętro składało się z sześciu pokoi, wszystkie przechodnie, według starego zwyczaju. Klatka schodowa wychodziła z hallu na piętro. Nie było kanalizacji, ani elektryczności. Wszystko bardzo skąpo i nijako umeblowane, bez antyków i pamiątek”.
Na terenie majątku znajdują się też inne obiekty zabytkowe, np. gorzelnia, która została zbudowana przez Stadnickich przed I wojną światową. Stadniccy postawili również spichlerz, do którego dobudowano suszarnię chmielu.
Pozostałe obiekty to rządcówka, która jest obecnie wyremontowana i młyn wodny.
Opracowała Aneta Bąk-Pitucha
Literatura
Epsztein T., Górzyński S., Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w 1930 roku, województwo lubelskie, województwo lwowskie, cz. 1, Warszawa 1990.
Karłowicz L., Z przeszłości Osmolic, Lublin 1997.
Koprukowniak A., Pierwsze zjazdy ziemian w guberni lubelskiej po powstaniu styczniowym, Annales UMCS 1974, sec. F, vol. 29.
Przegaliński A., Społeczna działalaność ziemiaństwa lubelskiego w latach 1864–1914, Lublin 2005.
Rostworowska z Fudakowskich T., Za szlakiem mojego życia, Lublin 2013.
Inne źródła
Strona internetowa o dworach polskich, www.dwory.cal.pl, [dostęp:] 23.10.2015.
Strona internetowa dotycząca katalogu polskich zabytków, www.polskiezabytki.pl/osmolice, [dostęp:] 23.10.2015.