Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie – majątek Osmolice

Powstanie pałacu w Osmolicach jest datowane na XV wiek. Przed II wojną światową należał do rodziny Stadnickich.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wieś Osmolice, gmina Strzyżewice, powiat lubelski

FunkcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Przed II wojną światową majątek stanowił własność rodziny Stadnickich, współcześnie obiekt stoi pusty, choć został kupiony przez prywatnego inwestora.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Osmolice w XIX wieku należały do rodziny hrabiów Stadnickich, którzy władali nimi do 1944 roku. Przed I wojną światową właścicielem Osmolic był Stanisław hr. Stadnicki, który aktywnie włączał się w nurt pracy społeczno-rolnej. W dwudziestoleciu międzywojennym Osmolice należały do Zofii i Juliusza hr. Stadnickich. Areał majątku wynosił 835 hektarów. Jednocześnie hrabia był też właścicielem innego majątku, tj. Leśniczówki o powierzchni 240 hektarów.

Małżeństwo Stadnickich wykazywało się działalnością społeczną, założyli kółko rolnicze w Osmolicach zrzeszające okolicznych chłopów, a także byli fundatorami nowego budynku sklepu, który początkowo mieścił się w zabudowaniach dworskich. Przed wybuchem II wojny światowej Osmolicami zarządzał plenipotent i daleki krewny J. hr. Stadnickiego Andrzej Boniecki. Stadniccy nie mieli potomstwa, dlatego też zamierzali zapisać majątek Bonieckiemu. Po śmierci Juliusza Stadnickiego w 1943 roku, Andrzej Boniecki gospodarował jeszcze niecały rok i w lipcu 1944 roku ostatecznie opuścił Osmolice. Matką Bonieckiego była Maria z domu Tyszkiewiczówna.

Po wojnie pałac przekazano na potrzeby Liceum Hodowlanego, które w 1950 roku połączyło się z Liceum Pszczelarskim i stało się jego częścią składową. W 1994 roku pałac opustoszał. W 2006 roku zespół pałacowo-parkowy w Osmolicach został sprzedany prywatnemu właścicielowi.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

XV wiek – początek XIX – majątkiem władała rodzina Grabowskich.
XIX wiek–1944 – Osmolice należały do rodziny Stadnickich.
Przed 1918 – Osmolice były własnością Stanisława hr. Stadnickiego.
1918–1944 – właścicielami Osmolic byli Zofia i Juliusz hr. Stadniccy.
1939 – zmarła żona Juliusza hr. Stadnickiego, Zofia.
1943 – zmarł ostatni właściciel Osmolic, Juliusz hr. Stadnicki.
1944 – plenipotent rodziny Stadnickich, Andrzej Boniecki, opuścił Osmolice.
1945 – w budynku pałacu powstało Liceum Hodowlane.
1950 – Liceum Hodowlane połączyło się z Liceum Pszczelarskim z Pszczelej Woli.
1994 – obiekt stał pusty.
2006 – pałac sprzedano prywatnemu właścicielowi.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Stanisław Celichowski – planista-ogrodnik, autor założenia kompozycyjnego parku w Osmolicach z początku XX wieku.

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Powstanie pałacu w Osmolicach jest datowane na XV wiek. Rozbudowa nastąpiła, kiedy właścicielami była rodzina Grabowskich, a następnie Stadnickich, a więc już w XIX wieku. Klasycystyczny pałac usytuowany jest na wzniesieniu opadającym w kierunku stawów. Układ kompozycyjny pałacu jest charakterystyczny dla rezydencji romantycznych z XIX wieku. Od frontu znajduje się gazon z podjazdem, z tyłu zaś od strony stawów i ogrodu zbudowano taras widokowy.

Interesujący i dość szczegółowy opis pałacu z okresu dwudziestolecia międzywojennego przedstawiła kuzynka Stadnickich, Teresa z Fudakowskich Rostworowska: „Dwór był starym budynkiem piętrowym o grubych murach, frontowe wejście miało wysoki, na czterech kolumnach stojący ganek […]. Środek budynku był o wiele starszy od obu skrzydeł, gdyż w czterech salach – jadalnym i gabinecie, kredensie i tajemniczym wejściu do piwnicy – sufit był pięknie sklepiony. Boczne, z obu stron, pokoje miały cieńsze ściany, bez sklepień. Piętro składało się z sześciu pokoi, wszystkie przechodnie, według starego zwyczaju. Klatka schodowa wychodziła z hallu na piętro. Nie było kanalizacji, ani elektryczności. Wszystko bardzo skąpo i nijako umeblowane, bez antyków i pamiątek”.

Na terenie majątku znajdują się też inne obiekty zabytkowe, np. gorzelnia, która została zbudowana przez Stadnickich przed I wojną światową. Stadniccy postawili również spichlerz, do którego dobudowano suszarnię chmielu.

Pozostałe obiekty to rządcówka, która jest obecnie wyremontowana i młyn wodny.

 

Opracowała Aneta Bąk-Pitucha

 

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Epsztein T., Górzyński S., Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w 1930 roku, województwo lubelskie, województwo lwowskie, cz. 1, Warszawa 1990.
Karłowicz L., Z przeszłości Osmolic, Lublin 1997.
Koprukowniak A., Pierwsze zjazdy ziemian w guberni lubelskiej po powstaniu styczniowym, Annales UMCS 1974, sec. F, vol. 29.
Przegaliński A., Społeczna działalaność ziemiaństwa lubelskiego w latach 1864–1914, Lublin 2005.
Rostworowska z Fudakowskich T., Za szlakiem mojego życia, Lublin 2013.

Inne źródła
Strona internetowa o dworach polskich, www.dwory.cal.pl, [dostęp:] 23.10.2015.
Strona internetowa dotycząca katalogu polskich zabytków, www.polskiezabytki.pl/osmolice, [dostęp:] 23.10.2015.