Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Zamojska 1 w Lublinie

Historia nieruchomości zlokalizowanej w Lublinie przy ulicy Zamojska 1.

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica narożna, obecna ul. Wyszyńskiego 1. Posesja o kształcie pięcioboku, we wschodniej pierzei ul. Żmigród.

Numer hipoteczny: 1241

Numer przed 1939: Zamojska 1

Numer po 1944: Buczka 1

Numer obecny: Wyszyńskiego 1

FunkcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica czynszowa z handlową kondygnacją parteru.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1913 – rozpoczęcie użytkowania budynków

13 lipca 1932 – raport posterunkowego Borysa Walerjana dotyczący nielegalnego remontu domu

28 sierpnia 1935 – zarządzenie odnowienia lica muru szczytowego domu przy Zamojskiej 1

10 września 1935 – Małka Zajdman składa odwołanie od zarządzenia

25 stycznia 1937 – sporządzenie Ankiety

5 marca 1937 – zarządzenie wykonania robót budowlanych

18 marca 1937 – odwołanie Antoniny Grygowej

11 grudnia 1937 – oględziny nieruchomości

22 grudnia 1937 – zarządzenie wykonania robót budowlanych

21 marca 1939 – podanie Mojżesza Fajtłowicza o zatwierdzenie projektu szyldu reklamowego

30 marca 1939 – pozwolenie na wykonanie napisu reklamowego nad sklepem

29 kwietnia 1939 – pozwolenie na wykonanie napisu reklamowego nad sklepem Emilii Chmielewskiej

10 czerwca 1940 – Karta realności

7 października 1944 – prośba lokatorów o zmuszenie właścicielki do przeprowadzenia remontu domu

26 października 1944 – wezwanie do przedstawienia planu przebudowy sklepu przy Królewskiej 19

15 listopada 1944 – ponowne wezwanie do przedstawienia planu przebudowy sklepu

1944/1945 – remont domu przy Zamojskiej

19 września 1946 – wezwanie do naprawy dachu domu przy Zamojskiej 1

30 września 1946 – odwołanie od wezwania

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Według Ankiety z 1937 roku użytkowanie budynków na działce przy ul. Zamojskiej 1 rozpoczęto w 1913 roku. Dach budynku remontowano (bez zezwolenia) w 1932 roku, o czym donosi raport posterunkowego Borysa Walerjana, który następująco opisuje okoliczności przerwania remontu:

„dnia 13/VII 32 r. o godz. 5.10 zauważyłem Grygę Franciszka zam. przy ul. Podwale No. 3, który śledził mnie na ul. Królewskiej a róg Zamojskiej, gdzie ja pójdę, po kilku minutach obserwacji wymienionego zauważyłem, że robotnicy coś robią w domu No. 1 przy ulicy Zamojskiej. Udałem się wraz z dozorcą tegoż domu Reszką Antonim do suteryny Gryga w tym czasie zdążył robotników wypuścić z suteryny, gdzie […] bez zezwolenia, wezwałem Grygę, żeby robotę przerwał i postarał się o zezwolenie z magistratu m. Lublina na co mi powiedział, że to jest jego dach i robić będzie, wezwałem go żeby udał się ze mną do Komisariatu, gdyż w inny sposób robotę byłbym nie przerwał. Gryga odmówił udania się ze mną, wówczas użyłem siły fizycznej i doprowadziłem go”.

Ankieta z 1937 roku wymienia dwa budynki mieszkalne: murowany, czteropiętrowy i boczny jednopiętrowy. W tym czasie na terenie nieruchomości funkcjonowały: mleczarnia, zakład wulkanizacyjny, 3 sklepy i 2 warsztaty szewskie.

Właścicielką nieruchomości w 1937 roku była Antonina Grygowa (1898–1980) – czynna działaczka społeczna w czasie II wojny światowej. Razem z mężem, Franciszkiem, prowadziła piekarnię [http://teatrnn.pl/historiamowiona/swiadek/Wyszkowska%2C_Hanna_%281930-_%29?tar=33622]. Antonina: „Ciotka Antonina”, „Mateczka” wraz z córkami: Zofią, Hanką i Wandą już w 1939 otaczała opieką polskich żołnierzy z rozbitych oddziałów broniących Lublina, pomagała uchodźcom. Przez całą wojnę organizowała i niosła pomoc więźniom hitlerowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku, jeńcom oflagów i stalagów, słała paczki z żywnością, lekami, odzieżą i grypsami. Podczas wysiedlania Żydów Antonina przyjęła pod swój dach dwie młode Żydówki. W ostatnich tygodniach okupacji zorganizowała szpitalik, a po ucieczce Niemców jadłodajnię dla uchodźców i więźniów wracających z obozów. W Lublinie znajduje się ulica nazwana jej nazwiskiem na wniosek byłych więźniów Majdanka. [informacje za http://www.grygowa.pl/].

W marcu właścicielkę wezwano do: odświeżenia fasady budynku, usunięcia nieestetycznych szyldów, napisów i wywieszek i pomalowania fasacy na kolor wskazany przez Inspekcję Budownictwa. Grygowa odwołała się od zalecenia argumentując:

„Pkt. 1 powyższego zarządzenia do zeskrobania farby i ztarcia fasady w ogóle nie jest możliwe do wykonania, a źle widziane przez Inspekcję Budownictwa, bo cała fasada wymurowana jest z cegiełek o specjalym kolorze i ładnie utrzymane w odpowiednim stylu. Na miejscu tym nie ma żadnej farby, a cegiełki te nie przyjmą innego koloru.

W punkcie 2-gim Zarząd Miejski wzywa mnie jako właścicielkę do usunięcia szyldów, napisów i wywieszek. Czy do zrozumienia jest, że właścicielka domu, ma usunąć szyldy wywieszone przez lokatorów, dlatego, że nie są wykonane estetycznie. Chyba Zarząd Miejski ma jakiś sposób ażeby ci sami którzy wywieszają szyldy, zmuszeni byli do wykonania ich w sposób odpowiedni, a nie zwrócić się do osoby trzeciej”. Dalej czytamy: „Punkt 3 nie jest wykonalny, gdyż nie mam pieniędzy na wykonanie tegoż, gdyż dużo wolnych lokali mam w domu, część zaś lokatorów nie płaci. Wpływy z domu pokrywają zaledwie wydatki. Tak, że w bieżącym roku nie będę w stanie dokonać jakichkolwiek remontów i odnowień”.

W drodze oględzin nieruchomości stwierdzono, że: „1) belki żelazne przy balkonach murowanych od ulicy zostały odkryte, wskutek odpadnięcia wyprawy przez co belki te rdzewieją 2) w ścianie szczytowej budynku od strony sąsiedniej nieruchomości nr 3 tej ulicy, brak jest tynku na znacznej powierzchni 3) z pilastrów znajdujących się na fasadzie frontowej budynku, tynk odpada kawałkami” i ponownie wezwano Grygową do wykonania robót budowlanych.

W październiku 1944 roku lokatorzy nieruchomości przy ul. Zamojskiej 1 zwrócili się do Zarządu Miejskiego z pismem, w którym czytamy:

„Dach domu przu ul. Zamojskiej 1 pozostał wskutek działań wojennych uszkodzony. Przez otwór ten leje się w czasie deszczów woda do mieszkań. Całe sufity są zalane tak, że jest niemożliwe mieszkać w takich warunkach.

Ponieważ właścicielka mimo kilkakrotnych próśb złośliwie nie każe naprawić dachu, zwracamy się z uprzejmą prośbą o spowodowanie p. Antoniny Grygowej zamieszkałej przy ul. Orla do niezwłocznego wykonania naprawy dachu.

P. Grygowa jest właścicielką kilku domów w Lublinie i prowadzi dobrze prosperującą piekarnię i posiada niewątpliwie środki na wykonanie odnośnej naprawy”.

Z pisma odwołującego się od nakazu remontu domu datowanego na 1946 rok wynika, że w roku 1944/1945 Grygowa przeprowadziła remont domu uszkodzonego bombą. Właścicielka wykazuje, że dom nie przynosi dochodów, które wystarczałyby na bieżącą administrację nieruchomości, nie wspominając o funduszach na prace remontowe, i zwraca uwagę, że remont domu uszkodzonego wskutek działań wojennych powinien być sfinansowany z funduszu odbudowy.

MieszkańcyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Właściciele

1936

Właściciel nieruchomości: Antonina Gryga, zam. Lublin, ul. Orla 5

Zarządca nieruchomości: Aron Goldgewicht, zam. Lublin, ul. 3 Maja 22

Dozorca: Antonina Alboszto, zam. Lublin, ul. Zamojska 1

W 1939 roku

Sklep spożywczy Emilii Chmielewskiej

Owocarnia Mojżesza Fajtłowicza

W 1940 roku

Mieszkańcy nieruchomości według zawodu w 1940 roku

Pracownicy umysłowi 2 (na piętrze), 2 (w budynku frontowym).

Robotnicy 4 (na parterze), 4 (w budynku frontowym).

Kupcy i przemysłowcy 2 (na piętrze), 2 ( w oficynie).

Rzemieślnicy 2 (na partrze), 4 (na piętrze), 6 (w budynku frontowym).

Lokatorzy według wyznania, płci i wieku w 1940 roku

Ogólna ilość mieszkańców 56

Chrześcijan 34

Żydów 22

Mężczyzn 21

Kobiet 28

Dzieci do lat 6 włącznie 4

Dzieci do lat 7-18 włącznie 3

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica narożna przy zbiegu ulic Wyszyńskiego, Królewskiej i Żmigród.

Budynek murowany, wzniesiony na planie wieloboku, trzypiętrowy, z kondygnacją mieszkalną na poddaszu, kryty wysokim dachem pseudomansardowym z lukarnami. Na głównej osi budynku, na wysokości trzech pięter, znajduje się ryzalit w formie loggi.

Kamienica posiada pięć elewacji, cztery frontowe i jedną tylną – południową. Elewacja od ul. Żmigród (zachodnia) pięcioosiowa, z ryzalitem na skrajnej osi. Elewacja od ul. Królewskiej dwuczęściowa, jednoosiowa i w części łuku trzyosiowa. Elewacja wschodnia w układzie analogicznym do zachodniej.

OtoczenieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zabudowa uliczna. Posesja o kształcie pięcioboku, usytuowana we wschodniej pierzei ul. Żmigród. Od strony północno-wschodniej przylega do zbiegu ulic Królewskiej i Wyszyńskiego, od południa do posesji Żmigród 2. Działka prawie całkowicie zabudowana.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Akta nieruchomości położonej w Lublinie przy ul. Zamojskiej 1, APl, sygn.  5917.

Plan sytuacji zakładów wulkanizacyjnych „Rubber” Zamojska Lublin.

Plan urządzenia reklamowego p. Emilii Chmielewskiej, Mojżesza Fajtłowicza, Lublin ul. Zamojska 1.

Plan warsztatu wulkanizacyjnego Romana Millera w lokalu dzierżawionym przy ul. Zamojskiej nr 1.

Projekt sklepu M.H.D. przy ul. M. Buczka Nr 1.

Domowa książka meldunkowa miasta Lublina ul. Zamojska nr 1 lok. 1-17, APL, sygn. 2361.

Domowa ks. meld. m. L-na ul. Królewska nr 1/3, 3, 5, ul. Zamojska 1/3, APL, sygn. 2530.

Domowa ks. meld. m. L-na ul. Zamojska nr 1, 3 i 3a, AOL, sygn. 2668.

K. Daniel, Rewaloryzacja architektoniczno-urbanistyczna ulicy Żmigród w Lublinie, Lublin 2001, WUOZ sygn. 1428.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Słowa kluczowe