Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Widmowa biblioteka Józefa Czechowicza – dramaty

Z listów i dzienników Józefa Czechowicza ze wzmianek w różnych tekstach prasowych oraz ze wspomnień jego przyjaciół możemy dowiedzieć się o wielu planowanych i nigdy nie zrealizowanych przez poetę publikacjach (dramaty, powieści, tomiki wierszy, tłumaczenia itp.).

Spis treści

[RozwińZwiń]

Henryk Pobożny (1920)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zaczątki dramatu o księciu Henryku Pobożnym powstawały jeszcze w dzieciństwie a wrócił do niego podczas służby wojskowej w 1920 roku. O dramacie tym dowiadujemy się z dziennika poety prowadzonego w tym czasie:


15 IX. Od kilku dni noszę się z projektem napisania dramatu o ks. Henryku Pobożnym, który bije się za nic. I ginie za nic pod Lignicą, bez wiary w zwycięstwo. Naturalnie wiąże się to z moim odczuciem obecnej wojny. Nie wierzę w zwycięstwo, ale uważam, że należało pójść na wojnę, jak szli powstańcy 1863 roku, przed którymi również nie było zwycięstwa. Ale trzeba. W zeszyciku moim dawnym, dziecinnym pismem zapisane: Henryk żyje bardzo związany z matką swoją, Jadwigą. Zbliża się ku Śląskowi groza tatarska. Henryk wyjdzie w pole, lecz wie, że nie zwycięży, i to jest jego smutek. W izdebce Salomei, dwórki zjawia się archanioł Gabriel i zwiastuje jej, że tej nocy po cichu będzie na świecie naszym Pan Jezus. O północy przed bitwą straże wprowadzają ubogiego. To On. Zasiada do późnego posiłku z księciem i jego matką. Salomea i Jadwiga obmywają Mu nogi.
— Wprowadzę cię w raj męki – mówi Pan Jezus do księcia.
O świcie wyrusza rycerstwo z zamku (vide obraz Matejki).

Na tym kończy się sprecyzowana część pomysłu1.


2 października. – Może tu walczyli ongiś powstańcy? Brzeziny żółkną, sosny za wiatrem pachną. Pewno tu umierali. Nad drzewami idzie huk detonacyj, odbija się o pnie, ogarnia nas ze wszystkich stron. Czuję napięcie nerwowe. Spoglądam na blade niebo październikowe. Po latach znów tu zadudnią armaty, a młodzieńcy dwudziestoletni będą jak my, przeczuwali jutrzejszy bój2.

Nic więcej nie wiemy o dramacie Henryk Pobożny.

19-go marca 1915 (1932)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W „Kurierze Lubelskim” z roku 1932 w nocie pt. Akademia „Legionu Młodych” możemy przeczytać, że w sali kina „Corso” doszło do pierwszej scenicznej realizacji utworu Czechowicza zatytułowanego 19. marca 1915 roku, o czym możemy przeczytać:

Akademia ku czci Marszałka Piłsudskiego odbyła się w Sali kina „Corso”, urządzona staraniem Akademickiego Związku Pracy dla Państwa „Legion Młodych” oraz komendy Okręgu Nr 2 Związku Strzeleckiego w Lublinie. Na akademię przybył  d-ca O.K. II gen Dobrodzicki, szef bezpieczeństwa p. Fiala i inni oraz tłumy publiczności. Na program złożyły się obrazki z życia legionowego pt. 19–go marca 1915 roku roku w trzech odsłonach, rzecz opracowana przez red. Czechowicza,  reżyseria dyr. Teatru p. Barwińskiego. Wykonawcami byli członkowie Tow. Śpiewaczego „Echo”. W przerwach produkowała się orkiestra Zw. Strzeleckiego3

Tekst tego scenicznego utworu nie zachował się i ta notatka prasowa jest to jedyną informacją o utworze Józefa Czechowicza. 

Pirat (1937)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

O dramacie eksperymentalnym Pirat Józefa Czechowicza wspomina Tadeusz Kłak:

Istnieje niezwykle ciekawa informacja, zamieszczona w „Kurierze Wileńskim” (1937, nr.146), nie potwierdzona jednak przez inne źródła, mówiąca, iż Czechowicz napisał trzyaktowy dramat eksperymentalny, który miał otrzymać tytuł Pirat. Utwór ten, pisany bez myśli o scenie, miał się ukazać w publikacji książkowej4.

Trzy dramaty (1938)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

„Ateneum” z maja 1938 roku zapowiadało publikację Trzech dramatów w bibliotece pisma5. Niestety, nigdy nie doszło do tej publikacji.

Nieukończone dramaty (1939)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W rozmowie radiowej z Janem Śpiewakiem odbytej w roku 1939 poeta mówi:

Mam na warsztacie dwa dramaty, z których jeden można by w skrócie nazwać psychologicznym, drugi zaś historycznym. Te mechanicznie zaznaczone granice nic nie określają, bo oba dramaty są właściwie psychologiczne z tą tylko różnicą, że w jednym podmiotem są ludzie współcześni, w drugim – Bolesław Śmiały i jego najbliżsi. W tym ostatnim rozwiązuję na planie artystycznym , nie zaś historycznym, zagadkę upadku wielkiego króla, przy czym lektura przygotowawcza wskazała mi drogę prawdopodobieństwa6.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Czechowicz J., Notatki pamiętnikowe 1920 roku, [w:] Koń rydzy, Lublin 1990.
Czechowicz J., Przypomnienie tamtych dni, [w:] Koń rydzy, Lublin 1990.
Czechowicz J., Wyobraźnia stwarzająca.
Kłak T., Dwa teatry Józefa Czechowicza, [w:] Czechowicz J., Utwory dramatyczne, Lublin 1978.
Kłak T., Reporter Róż, Katowice 1978.
„Kurier Lubelski” 1932 nr 80, 20 marca.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia J. Czechowicz, Notatki pamiętnikowe 1920 roku, [w:] Koń rydzy, Lublin 1990, s. 380–381.
  2. Wróć do odniesienia J. Czechowicz, Przypomnienie tamtych dni, [w:] Koń rydzy, Lublin 1990, s. 384.
  3. Wróć do odniesienia „Kurier Lubelski” 1932 nr 80, 20 marca.
  4. Wróć do odniesienia T. Kłak, Reporter Róż, Katowice 1978, s. 98.
  5. Wróć do odniesienia T. Kłak, Dwa teatry Józefa Czechowicza, [w:] Józef Czechowicz, Utwory dramatyczne, Lublin 1978, s. 6.
  6. Wróć do odniesienia J. Czechowicz, Wyobraźnia stwarzająca, s. 149.