Urszula Władysława Jaros (1955-2007)

Edukacja

Debiut i dalsza twórczość

W 1977 roku Urszula Jaros zaczęła uczęszczać na zebrania Koła Młodych przy lubelskim Oddziale Związku Literatów Polskich. Rok później jej wiersze ukazują się w „Kulturze i Życiu” – dodatku kulturalnym do „Sztandaru Ludu”. Pierwszy tomik poetki Pokoje kobiet ukazał się w III serii Lubelskich Prezentacji Poetyckich (wydawanych przez lubelski Oddział ZLP) w 1979 roku. Pięć lat później Wydawnictwo Lubelskie publikuje jej kolejny tomik Stracone ogrody, który zyskał pochlebne recenzje krytyków literackich. W 1992 roku ukazał się ostatni tomik poetki Ach pokorna być mogłam. Pośmiertnie, w 2008 r., ukazały się opublikowane przez Bibliotekę „Akcentu”, Wiersze, czyli utwory zebrane poetki pod redakcją Bogusława Wróblewskiego. Tomik ten zawiera dodatkowo rysunki poetki.
 

Więcej >>> o kwartalniku literacko-artystycznym "Akcent"

Praca

W 1979 roku została zatrudniona w Zespole Szkół Budowlanych. W latach 1981-1983 pracowała w Muzeum Wincentego Pola. Ostatnią pracą jakiej się podjęła, była obsługa biura Związku Literatów Polskich w Lublinie. Od 1987 roku poetka pozostawała na rencie. Wkrótce też przeniosła się do Borkowizny koło Lublina, gdzie znajdował się jej dom rodzinny.

Publikacje i nagrody

Wiersze Urszuli Jaros prezentowane były w programie II Polskiego Radia w audycji „Między Mozartem a poezją”, a także w TVP Lublin. Poetka drukowała swoje utwory w „Akcencie”, „Integracjach”, „Kamenie”, „Nowym Wyrazie”, „Okolicach”, „Przemianach”, a także  publikowała w wydawnictwach zbiorowych m.in. Debiuty poetyckie 1979 (1980), Dla ciebie moja miłość (1993), Wiązanie światłem słowa (1997), Piękno nieposkromione (2000). W 1981 r. zdobyła pierwszą nagrodę w konkursie „Lira Świętokrzyska”, a w 1985 r. otrzymała wyróżnienie w konkursie im. Józefa Czechowicza za tomik Stracone ogrody.

Przeczytaj więcej >>> o Józefie Czechowiczu

Krytycy literaccy o poezji Urszuli Jaros

Krzysztof Derdowski:
Poetka jest szczególnie uwrażliwiona na sytuacje, które obnażają ludzką samotność, okaleczone uczucia. Szczególnie drastyczne są wiersze mówiące o uczuciach najbardziej intymnych, o tych, które zazwyczaj pozostają wyłącznie własnością pojedynczego człowieka. Poetka nazywa swe stany duchowe odważnie i w sposób bezkompromisowy. Jej wiersze przeniknięte są uczuciami smutku i żal ¹.

Anna Koziołkiewicz:
Bogata to poezja, niebanalna, głęboko przemyślana, zaprawiona goryczą doświadczenia. Nie sili się autorka na oryginalność, pozowaną ironię. Ona na swój sposób zastanawia się, dzieli wątpliwościami. Nie narzuca swojego „ja”, choć wiele tam buntu, postaw nie do przyjęcia. Przychodzi czas na mądrą pokorę, do której ta poezja zaczyna już dorastać. Zbyt nasze życie mądre i powikłane, by je zrozumieć do końca – zdaje się mówić autorka ².

Wacław Oszajca:
Chciałoby się do tej poezji podejść, tak jak to się zwykło (powinno?) czynić i oddzielić podmiot liryczny wierszy od ich autorki. Niestety, w tym przypadku taka separacja nie jest możliwa, gdyż  poezje Urszuli Jaros są zapisem jej życia, wprost życiorysem ³.

Edyta Antoniak:
Wiersze Urszuli Jaros mogą przy pierwszej lekturze drażnić patosem, czasami zbyt „ciężką metaforą”, pewnym niedostatkiem artyzmu. Ale nie o artyzm tu chodzi – chociaż go w tych wierszach niemało. […] To zapis doświadczenia, traumatycznych przeżyć kobiety posiadającej  dużą świadomość  słowa, ale nie dbającej o to – raczej troszczącej się o prawdę poetyckiego przekazu ⁴.

Wiersze Urszuli Jaros

Po czasie

po czasie zostaje jeszcze
szybki pocałunek od przypadku do przypadku
tak samo jak ścieranie kurzu
jak konieczność przetrawienia kromki chleba
jak konieczność
rytualna pielęgnacja wrzodu
niech pęknie wykrwawi się wysuszy
kiedyś była tutaj najgładsza skóra i miękkość
męskość i kobiecość wzajemnie splądrowana
nikt już nie zazdrości
osiągnięty pułap raju
który teraz kamieniem nad głowami dyszy
nie jest to kamień milczenia
ale już wyrzutu

obłoki płyną wyciśnięte z papierosów
dni płyną wyciśnięte z czułości
szczękają drzwi po niecierpliwych odejściach
które już wkrótce na zawsze się spełnią

wyliczanka na jutro
 

jutro może być o jeden dzień gorzej
jutro może być o jedną noc ciemniej
ale może być o jeden dzień lepiej
ale może być o jeden ranek jaśniej
i dlatego żyć trzeba żyć trzeba
aby móc się o tym przekonać
i dlatego żyć trzeba żyć trzeba
choćby miało to życie kosztować

Sen

Jest łąka rozgrzana do zapachu miłości
cieniutkie smyczki świerszczy filharmonia nieba
R z e k a
mały wodospad i drewniany mostek
odległy głos kroków zaklęty dotyk stóp
dalej wierzby przysiadły maczugi sromotne
nagłą delikatnością zwieńczone u głów
dzikie bzy ciężkie duszne
tuż obok koniczynka
trawa miękka jak jedwab
szorstki lecz dobry skrzyp
jeżyna owocami do września przenika
nabrzmiała i soczysta
ciernistej nocy szlif
przy wodzie nad groblami w miażdżącej obręczy wnyków
w ciężkim nieznanym bólu umierał przyjaciel kot
nad smutkiem przezroczysta ważka przemknęła cicho
a rozbawionym wróblom zawtórował kos

Dobre dzieło człowieka który wskrzesił rzeczkę
młodszą siostrę Bystrzycy wspomnienie młodych lat
w stawach pływają ryby i młyn działa jeszcze
jeszcze nie opadł z żaren ostatnich ziaren ślad

Krótki odcinek drogi jak wyrwany z przeszłości
Krzyż – źródło zamyślenia tonie w piaszczystej mgle
W s z y s t k o  t o
gdy odejdę bo tak być pewnie musi
powróci kiedyś do mnie w najjaśniejszym śnie   

Przypisy

1 Krzysztof Derdowski, Krzywda? [w:] „Fakty” 1985, nr 36, s. 10.

2 Anna Koziołkiewicz, Stracone ogrody [w:] „Kamena” 1984, nr 4, s. 7.

3 Wacław Oszajca, To tylko połowa tęczy [w:] „Akcent” 2009, nr 4, s. 114.

4 Edyta Antoniak, Poetka w pułapce [w:] „Akcent” 2009, nr 4, s. 113.

Literatura

Twórczość

• Urszula Jaros, Pokoje kobiet. Lubelskie Prezentacje Poetyckie. Lublin 1979.
• Urszula Jaros, Stracone ogrody. Wydawnictwo Lubelskie. Lublin 1984.
• Urszula Jaros, Ach pokorna być mogłam. Wydawnictwo Adalbert 1992.
• Urszula Jaros, Wiersze. Biblioteka „Akcentu”. Lublin 2008.

Publikacje w wydawnictwach zbiorowych

• Debiuty poetyckie 1979. Wybór, oprac. i red. J. L. Koperski i A. K. Waśkiewicz. Warszawa 1980.
• Dla ciebie moja miłość. Almanach poetycki. Lublin 1993.
• Wiązanie światłem słowa. Antologia współczesnej poezji. Lublin 1997.
• Piękno nieposkromione. Antologia poetów Lubelszczyzny. Lublin 2000.
• 30 wierszy z przełomu wieków. Warszawa 2002.
• Kto Ojczyźnie służy. Antologia poezji patriotycznej w XX rocznicę śmierci ks. Jerzego Popiełuszki. Lublin 2004.
• Dolina górnej Bystrzycy. Ludzie – krajobrazy – wspomnienia. Lublin 2005.
• Jak Ojczyźnie służyć. Antologia poezji patriotycznej. Lublin 2009.
• Lublin – miasto poetów. Antologia. Biblioteka „Akcentu”, tom 13. Lublin 2012.

Bibliografia przedmiotu:

• Edyta Antoniak, Poetka w pułapce [w:] „Akcent” 2009, nr 4, s. 113.
• Krzysztof Derdowski, Krzywda? [w:] „Fakty” 1985, nr 36, s. 10.
• Aleksander Nawrocki, Jak zabić ból wierszem? [w:] „Trybuna Ludu” 1985, nr 115.
• Anna Koziołkiewicz, Stracone ogrody [w:] „Kamena” 1984, nr 4, s. 7.
• Matylda Wełna, Tomik Urszuli Jaros [w:] „Dziennik Lubelski” 1993, nr 32.
• Wacław Oszajca, To tylko połowa tęczy [w:] „Akcent” 2009, nr 4, s. 114.
• Aneta Piech-Klikowicz, Portret kobiety [w:] „Nowe Książki” 2009, nr 1, s. 17.
• Wywiad. Poetycki laur [w:] „Kurier Lubelski” 1985, nr 58, s 2.
• Marek Zieliński, Otwarta kobiecość [w:] Kilka niewzruszonych przekonań, Warszawa 1987, s. 98-100.
• Józef Zięba, Pięćdziesiąt lat życia literackiego Lubelszczyzny. Lublin 1982, s. 46