Tomasz Nocznicki (1862–1944)
Tadeusz Nocznicki – polityk, ludowiec, publicysta, wieloletni poseł na sejm, minister, działacz Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”.
Spis treści
[Zwiń]Młodość
Tadeusz Nocznicki urodził się w 1862 roku. Los jego rodziców nie jest znany – wychowywał się w rodzinie Jóźwików, rolników ze wsi Daszewice na Mazowszu. Szybko musiał zarabiać na swoje utrzymanie – początkowo pracując w pobliskim majątku szlacheckim, potem na poczcie. W 1882 roku został powołany do rosyjskiej armii, gdzie ukończył szkołę podoficerską. Pod koniec XIX wieku zajął się działalnością polityczną. Został jednym z redaktorów pisma ludowego „Zorza”, organizował doskonale prosperujące spółdzielnie. Gdy włączył się do tajnej akcji edukacyjnej Towarzystwa Oświaty Narodowej, zwróciła na niego uwagę carska policja. Po kilkakrotnych rewizjach został aresztowany i spędził ponad pół roku w więzieniu.
W walce o niepodległość
W czasie rewolucji 1905 roku Nocznicki zerwał z endecją i opowiedział się za radykalnymi działaniami niepodległościowymi. Żądał reform społecznych, niepodległości, zmniejszenia wpływu duchowieństwa i ziemiaństwa na politykę. Zwalczał tradycyjne wady chłopstwa, do których zaliczał „lenistwo duszy, ciemnotę i pijaństwo”. W 1911 roku został wiceprezesem Towarzystwa Trzeźwości. Gdy wybuchła I wojna światowa, Nocznicki zajął zdecydowane, antyrosyjskie stanowisko. Działał w Polskim Stronnictwie Ludowym „Wyzwolenie”, został wybrany do Centralnego Komitetu Narodowego i prezydium Polskiej Organizacji Wojskowej. Postulował wówczas całkowitą niezależność, również od władz niemieckich i austriackich. Gdy 6 listpada 1918 roku utworzono Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, Nocznicki dostał w nim funkcję ministra bez teki, jako przedstawiciel PSL „Wyzwolenie”. To samo stanowisko piastował w rządzie Moraczewskiego. To na jego ręce – jako najstarszego – ślubowanie złożyli premier i wszyscy ministrowie pierwszego rządu niepodległej Polski.
II Rzeczpospolita
W 1922 roku Tomasz Nocznicki został posłem na sejm. Jako wiceprezes PSL „Wyzwolenie” walczył o prawa i przywileje dla ludności wsi. Stanowczo wystąpił przeciw rządowi, gdy ten wydał rozkaz użycia broni przeciw protestującym robotnikom w 1923 roku. W 1926 roku poparł zamach majowy, mając nadzieję na wprowadzenie prospołecznych reform. Gdy okazało się, że Piłsudski nie ma zamiaru zajmować się sprawami wsi, a ponadto lekceważy zasady demokracji, stał się jego zagorzałym przeciwnikiem, broniąc oskarżonych w procesach brzeskich. Gdy w 1928 roku wybrano go senatorem, krytykował zmniejszanie nakładów na oświatę i brak postępów reformy rolnej. Po zjednoczeniu partii ludowych w Stronnictwo Ludowe, został wybrany do jego Rady Naczelnej. Wiek sprawiał, że coraz rzadziej angażował się w sprawy polityczne, wciąż jednak zajmował się publicystyką.
Ostatnie lata
Gdy wybuchła II woja światowa Tomasz Nocznicki był już sędziwym starcem. Mimo opieki rodziny i działaczy PSL, coraz bardziej podupadał na zdrowiu. Zmarł krótko po powstaniu warszawskim, 3 listopada 1944 roku.
