Sztukmistrze

Nowy cyrkBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Geneza nowego cyrku (znanego pod mianem cirque nouveau) sięga lat siedemdziesiątych XX wieku. Jego narodziny umiejscawia się najczęściej we Francji, ale także
w Australii, USA i Wielkiej Brytanii. Charakterystyczne cechy nowego cyrku: • przedstawianie historii – w odróżnieniu od cyrku tradycyjnego, który obecnie żadnej historii nie opowiada i jest zazwyczaj zbiorem numerów kolejnych artystów, przedstawienia z kręgu nowego cyrku starają się opowiadać historię, wykorzystując dyscypliny cyrkowe i kuglarskie jako język narracji:

• prezentowanie spektakli poza przestrzenią namiotu cyrkowego
• odejście od tresury i wykorzystania zwierząt.
Trzeba dodać, że różnice te zaczęto wymieniać nie jako sztywne filary nowego ruchu cyrkowego, ale w celu odróżnienia go od cyrku „starego” (tradycyjnego), będącego skostniałą formą ostatniego wcielenia sztuki cyrkowej (takich wcieleń cyrk nowożytny miał już kilka)¹.

Dyscypliny Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Do podstawowych dyscyplin nowego cyrku należy żonglerka. W najszerszym znaczeniu obejmuje wszystkie przedmioty, którymi operuje cyrkowiec: piłki, obręcze, maczugi, chustki, poi, kije, także diabolo lub flowerstick itd. (przy czym np. poi to ciężarki zawieszone na linkach, znane jako „fire show”, a diabolo to szpulka
rozkręcana na sznurku; istnieje też „żonglerka kontaktowa” polegająca na „ogrywaniu” gestami nieruchomej przeźroczystej kuli). 

Kolejne dyscypliny to:
• ekwilibrystyka – sztuka polegająca na utrzymaniu równowagi i balansie ciała: chodzenie po linie (tight rope, slackline – luźna lina), szczudła, kula, rola-bola, monocykl, drabina, perch itd.
• akrobatyka: palot (ruchome trapezy), deska – odskocznia, huśtawka itd.
• gimnastyka: chusta wertykalna, lina, chiński słup, sztrabaty, trapez itd.
• klownada.
Jak podkreśla Rafał Sadownik: Większość tych dyscyplin ma starożytny lub średniowieczny rodowód. Rozwijały się jako rozrywki ludyczne, niezależne od idei cyrku w dzisiejszym rozumieniu, który formalnie powstał w połowie XVIII wieku (założyciel: Philip Astley; pierwszy raz słowa cyrk użyli bracia Franconi w 1806 roku). Idea nowego cyrku to nie tylko różnego rodzaju sztuki preformatywne, ale także – co różni go od cyrku nowożytnego będącego po prostu częścią kultury i sztuki performatywnej – ruch społeczny najogólniej charakteryzowany poprzez otwarte, ciekawe świata środowisko nastawione na rozwój osobisty związany z czasem wolnym, na wzajemną pomoc, spotkanie, wspólne kształcenie i rozwijanie swoich pasji, ruch wolontarystyczny, pracę u podstaw. Muszę przyznać, że mam nieco obaw przed zaliczaniem nowego cyrku do kultury niezależnej czy nowej itd. Nowy cyrk jest bowiem jedynie ewolucją najstarszej z najstarszych dziedzin kultury ludycznej, wobec której nawet określenie „cyrk” jest wtórne (jak już wspomniałem, większość dyscyplin powstała wraz z narodzinami kultury, a słowo „cyrk” zaczęło je określać dopiero w połowie XVIII wieku). Z drugiej strony trudno nie dostrzec objawu kultury ludycznej w graffiti czy hip-hopie lub w każdej dyscyplinie polegającej na doskonaleniu się w umiejętności posługiwania się jakimś przedmiotem, jak np. bmx czy deskorolka. Konkludując, nowy cyrk to nie jest nowa dyscyplina czy subkultura, to raczej współczesne wskrzeszenie pewnej idei kultury ludycznej pod nową nazwą².

Carnaval SztukmistrzówBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Od 2008 roku w Lublinie odbywa się Carnaval Sztukmistrzów, festiwal sztuki nowego cyrku. Istotą Carnavalu jest zabawa, której towarzyszy sztuka ludyczna. 

KARNAWAŁ to okres, kiedy zwyczajowe prawa codzienności ulegają zawieszeniu, a cały społeczny i kulturowy porządek ulega wywróceniu. Tak jak kuglarz (czy też artysta) jest synonimem odmieńca, cudaka i wyrzutka, tak czas karnawału jest synonimem czasu święta, zniesienia praw, obowiązków, norm.³

Międzynarodowy Festiwal Śladami SingeraBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Występy cyrkowe to również jeden z punktów programu Międzynarodowego Festiwalu "Śladami Singera", którego organizatorem jest Ośrodek "Brama Grodzka-Teatr NN" w Lublinie.

„Przyjaciele Sztukmistrza” to spektakl cyrkowo-teatralny inspirowany prozą Izaaka Baszewisa Singera. Zagrany pół żartem pół serio, tak jak zwykł pisać Noblista. W cyrkowej konwencji snuta jest literacka opowieść o bohaterach Singerowskich opowiadań, a także o tym co nagle i bezpowrotnie zniknęło w „Wielkiej Katastrofie”. Ale ludzkie słabości, rozterki, radości, nadzieje są wciąż takie same⁴.

 

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1. Wróć do odniesienia Rafał Sadownik, Mirosław Urban, Kuglarze. nowy cyrk [w:] Kultura szeroka, Ośrodek "Brama Grodzka-Teatr NN", Lublin 2011, s.23.
2. Wróć do odniesienia Rafał Sadownik, Mirosław Urban, Kuglarze. nowy cyrk [w:] Kultura szeroka, Ośrodek "Brama Grodzka-Teatr NN", Lublin 2011, s.23.
3. Wróć do odniesienia https://sztukmistrze.eu/, [dostęp: 23.09.2021].
4. Wróć do odniesienia https://teatrnn.pl/sladamisingera/programy-2021/, [dostęp: 23.09.2021].