„Solidarność” – Stronnictwo Demokratyczne (SD)
Partia polityczna, w czasach PRL-u pełniąca rolę satelicką wobec PZPR, obecnie definiowana jako socjalliberalna partia centrowa.
Spis treści
[Zwiń]Geneza
Stronnictwo Demokratyczne istnieje od 1939 roku, kiedy to powołano partię opozycyjną względem sanacji. W czasie wojny działacze partii angażowali się w działalność niepodległościową, tworzyli też Radę Pomocy Żydom „Żegota”. W miarę zbliżania się Armii Czerwonej do Polski, w partii dochodziło do rozłamów – część SD nie chciała uznać władzy zajmujących Polskę komunistów, podczas gdy grupa, zwana Stronnictwem Polskiej Demokracji, popierała ZSRR. Działacze niepodległościowi doznawali represji ze strony nowej władzy, czego przykładem było aresztowanie przez NKWD i wywiezienie do Moskwy Eugeniusza Czarnowskiego i Stanisława Michałowskiego.
Działalność w PRL
Po zakończeniu wojny ugodowa wobec komunistów część Stronnictwa Demokratycznego weszła w skład Tymczasowego Rządu Narodowego. Choć Stronnictwo Demokratyczne w coraz większym stopniu podporządkowywało się Polskiej Partii Robotniczej (PPR), to wciąż miało odrębny program polityczny. Działacze SD usiłowali bronić interesów inteligencji i prywatnego handlu, po krótkim czasie stało się to jednak niemożliwe. Rządzący komuniści, przestraszeni popularnością SD w społeczeństwie, odgórnie ograniczyli liczebność partii. Mimo że Stronnictwo Demokratyczne otrzymało miejsca w sejmie i w ministerstwie, to jego wpływ na władzę był marginalny. Podporządkowana PZPR partia wykonywała odgórne polecenia, głosując w zgodzie z zaleceniami komunistów.
SD było jedną z nielicznych partii w bloku wschodnim, które reprezentowały linię inną niż marksistowska.
Lata osiemdziesiąte
Przemiany zapoczątkowane przez strajki robotników w sierpniu 1980 roku dotknęły również Stronnictwo Demokratyczne. Na fali posierpniowej odwilży, w partii pojawiły się głosy za uniezależnieniem się od PZPR. W 1981 roku działacze SD postulowali cały szereg zmian, począwszy od powołania Trybunału Stanu, Rzecznika Praw Obywatelskich i przywrócenia Senatu, a skończywszy na uczynieniu 3 maja świętem narodowym. Postulaty te podtrzymywano nawet w czasie trwania stanu wojennego, choć samo Stronnictwo przyłączyło się do Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON).
W 1989 roku, po wyborach czerwcowych, Stronnictwo Demokratyczne otrzymało 27 mandatów poselskich w sejmie kontraktowym. Wraz ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym zerwało wówczas sojusz z PZPR i przyłączyło się do posłów „Solidarności”, co umożliwiło powołanie pierwszego niekomunistycznego rządu w PRL.
W wolnej Polsce
Po odzyskaniu niepodległości znaczna część działaczy SD odeszła z partii, przyłączając się do innych ugrupowań. Osłabione Stronnictwo Demokratyczne w wyborach w 1991 roku uzyskało tylko 1 mandat poselski. Od tego momentu jego kandydaci na ogół startują z list innych partii.
Opracował Ziemowit Karłowicz
Redakcja: Izabela Frankowska