Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Paweł Antoni Fontana (1696–1765)

Paweł Antoni Fontana (1696–1765) – architekt pochodzący z Włoch, z okolic jeziora Como. Jeden z przedstawicieli architektury barokowej w Polsce, nadworny architekt Pawła Sanguszki, tworzący głównie na Lubelszczyźnie i Podlasiu. Zaprojektował kościół parafialny w Lubartowie, kościół popauliński we Włodawie, kościół popijarski pw. Rozesłania Apostołów w Chełmie oraz kościół i klasztor misjonarzy w Zasławiu. W Lublinie zaprojektował kościół i klasztor karmelitów trzewiczkowych przy ulicy Biernackiego. Przypuszcza się także, że w jego pracowni była projektowana kapliczka znajdująca się przy ulicy Peowiaków.

Kościół św. Eliasza Proroka w Lublinie. Fasada.
Kościół św. Eliasza Proroka w Lublinie. Fasada. (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

ŻyciorysBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Paweł Antoni Fontana urodził się w 1696 roku w Castello Valsolda we Włoszech, jako syn Jakuba i Marii Bellotti. Kształcił się w północnych Włoszech, w Turynie. W Polsce osiedlił się w 1723 roku na zaproszenie Pawła Karola Sanguszki, marszałka wielkiego litewskiego. Po śmierci Sanguszki Fontana pracował dla wdowy po nim – Barbary z Duninów. Ożenił się z Marianną Suffczyńską, a po jej śmierci z Teresą Romainową. Zmarł 17 marca 1765 roku w Zasławiu.

Charakterystyka twórczościBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Paweł Antoni Fontana jest przedstawicielem późnego baroku w Polsce. Jego projekty charakteryzuje dążenie do integracji przestrzeni i bryły, łączenie planu podłużnego z centralnym w celu ujednolicenia wnętrza budowli.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1723 – projekt przebudowy pałacu Sanguszków w Lubartowie (projekt portyku i trzeciej kondygnacji);
1725 – projekt kościoła i klasztoru oo. reformatów pw. św. Michała Archanioła w Rawie Ruskiej;
1733–1738 – projekt kościoła farnego pw. św. Anny w Lubartowie;
1735–1756 – projekt cerkwi katedralnej pw. Najświętszej Marii Panny w Chełmie;
1737–1741 – projekt kościoła oo. kapucynów pw. św. Wawrzyńca w Lubartowie;
1738–1750 – projekt kościoła oo. reformatów w Chełmie;
1738–1750 – projekt kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Chełmie;
1741–1780 – projekt kościoła oo. paulinów we Włodawie;
1742 – projekt kościoła i klasztoru oo. karmelitów pw. św. Eliasza w Lublinie;
1743–1755 – projekt kościoła farnego w Ostrowie Lubelskim;
1748–1770 – projekt Kolegium Pijarskiego dla szlachetnie urodzonych we Lwowie;
1749–1751 – projekt kościoła i klasztoru oo. misjonarzy pw. św. Józefa w Zasławiu;
1753 – projekt kościoła oo. bernardynów pw. św. Michała Archanioła w Zasławiu;
1754–1756 – projekt przebudowy kościoła farnego pw. św. Jana w Zasławiu;
1755–1770 – projekt pałacu Sanguszków w Zasławiu;
1764–1774 – projekt Wielkiej Synagogi we Włodawie;
1767 – rzeźba Chrystusa Frasobliwego z kapliczki przy ulicy Peowiaków w Lublinie;
1770–1780 – projekt kościoła kapucynów w Orchówku.

Najważniejsze projekty i realizacjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Początki działalności architektonicznej Pawła Antoniego Fontany wiążą się z projektem przebudowy pałacu Sanguszków w Lubartowie w 1723 roku. Architekt nadzorował prace budowlane oraz zaprojektował portyk i trzecią kondygnację pałacu. Dla Sanguszków przebudował także w latach 1755–1770 pałac w Zasławiu.

Fontana jest architektem wielu budowli sakralnych. Z najważniejszych należy wymienić projekty: kościoła i klasztoru oo. reformatów pw. św. Michała Archanioła w Rawie Ruskiej (1725), kościoła farnego pw. św. Anny w Lubartowie (1733–1738), cerkwi katedralnej pw. Najświętszej Marii Panny w Chełmie (1735–1756), kościoła kapucynów pw. św. Wawrzyńca w Lubartowie (1737–1741), kościoła oo. reformatów w Chełmie (1738–1750), kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Chełmie (1738–1750), kościoła oo. paulinów we Włodawie (1741–1780), kościoła farnego w Ostrowie Lubelskim (1743–1755), Wielkiej Synagogi we Włodawie (1764–1774) oraz kościoła kapucynów w Orchówku (1770–1780). W Zasławiu Fontana zaprojektował kościół i klasztor oo. misjonarzy pw. św. Józefa (1749–1751, jest także autorem ołtarzy kościoła), kościół oo. bernardynów pw. św. Michała Archanioła (1753) oraz przebudował kościół farny pw. św Jana (1754–1756). Jego autorstwa jest także Kolegium Pijarskie dla szlachetnie urodzonych we Lwowie (1748–1770).

Projekty i realizacje w LublinieBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W Lublinie Paweł Antoni Fontana zaprojektował w 1742 roku kościół i klasztor oo. karmelitów trzewiczkowych pw. św. Eliasza przy ulicy Biernackiego 5. Jest to świątynia późnobarokowa, na planie elipsy, wkomponowana w trójskrzydłowy klasztor, z dwukondygnacyjną, jednoosiową fasadą charakteryzującą się wygiętymi pilastrami, elementem często stosowanym przez architekta.

Prawdopodobnie Fontana jest także autorem rzeźby Chrystusa Frasobliwego z kapliczki przy ulicy Peowiaków z 1767 roku. Pierwotnie wchodziła ona w skład zabudowań klasztoru wizytek. Jest to murowana kapliczka w typie arkadowym, zwieńczona barokowym baldachimem.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Barrenza C., Storia della Valsolda, Pinezolo 1864.
  • Karpowicz M., Sztuka polska XVIII w., Warszawa 1985.
  • Kaczmarczyk A., Artyści na usługach paulinów polskich, maszynopis w zbiorach Biblioteki PIS w Warszawie.
  • Kozakiewicz S., Valsolda i architekci z niej pochodzący w Polsce, BHSK 1947, nr 3/4.
  • Krupiński F., Pijarzy w Łukowie, „Pamiętnik Religijno-Moralny”, IV, seria II, Warszawa 1859.
  • Merzario G., I maestri comacini, Milano 1893.
  • Miszczak D., Kalendarium prac Pawła Antoniego Fontany we Włodawie, „Roczniki Humanis­tyczne” 1970, t. XVIII.
  • Navis Minoritum, Kronika klasztoru kapucynów w Lublinie.
  • Ołdakowski E., Uściług zapomnianym portem Wołynia, „Znicz”, nr 6, Łuck 1936.
  • Paweł Antonii Fontana, „Biesiada Literacka”, t. 76, Warszawa 1914.
  • Piechotek M., Piechotek K., Bramy Nieba: bożnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1999.
  • Piwocki K., Pałac Sanguszków w Lubartowie, BHSK 1933–1934.
  • Portret olejny Fontany z 1743, pędzla Jana Fulchi, w posiadaniu potomków architekta w Como.
  • Rewski Z., Kozakiewicz S., Fontana Paweł Antoni, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VII, Kraków 1948.
  • Rewski Z., Konieczność poznania dawnej sztuki Szwajcarii, BHSK 1948, t. I.
  • Rewski Z., Przyczynek do architektury baroku na Wołyniu, „Ziemia Wołyńska”, Łuck 1938.
  • Skrabski J., Paolo Fontana. Nadworny architekt Sanguszków, Tarnów 2007.
  • Witusik A., Fontana Paweł Antoni, [w:] Słownik Biograficzny miasta Lublina, t. III, Lublin 2009.
  • Żywicki J., Urzędnicy: Architekci, Budowniczowie, Inżynierowie cywilni... Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Lublin 2010.

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Słowa kluczowe