Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Pałac Tarłów w Lublinie (ul. Dolna Panny Marii 1)

Pałac Tarłów, błędnie nazywany pałacem Olizarów, został zbudowany w XVII wieku. Przez ponad sto lat miały tu swoją siedzibę liczne placówki oświatowe. Od 1971 roku w budynku mieści się Wojewódzki Ośrodek Kultury.

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

ul. Dolna Panny Marii 3

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W XVI i XVII wieku teren, na którym miał powstać pałac, należał do możnej rodziny różnowierczej Słupeckich herbu Rawicz. Posiadali oni w tym miejscu dom przedmiejski z ogrodem. Po zburzeniu w 1627 roku przez katolików zboru kalwińskiego Barbara Słupecka przeniosła nabożeństwa do pałacu. Po śmierci ostatniego z rodu Słupeckich dwór często zmieniał właściciela, w 1701 roku trafił w ręce rodziny Tarłów herbu Topór. Oni też są domniemanymi fundatorami pałacu. Data jego budowy nie jest znana. Możemy określić ją jedynie w przybliżeniu na trzecią ćwierć XVII wieku.

Jan, pierwszy z właścicieli, był marszałkiem Trybunału Koronnego, wojewodą lubelskim i sandomierskim, podskarbim Wielkiego Księstwa Litewskiego i generałem-leutnantem wojsk koronnych. W posiadaniu Tarłów pałac pozostawał do 1750 roku. Po śmierci marszałka jego żona, Zofia, wyszła za mąż za Antoniego Lubomirskiego. Ze zmianą właścicieli zbiegł się także pożar obiektu.

W 1758 roku Lubomirscy przekazali pałac pijarom jako podstawę przyszłego kompleksu kościelno-klasztornego. Ten jednak nigdy nie powstał, a pijarzy puścili pałac w dzierżawę Kajetanowi oraz Filipowi Olizarom. Ten drugi był marszałkiem Trybunału Koronnego, jego fama jako organizatora hucznych bali i uczt dotrwała do kolejnego stulecia.

W 1809 roku w pałacu umieszczono lazaret wojskowy. Istniał on w tym miejscu przed dwa dziesięciolecia po czym budynek zmienił swoją funkcję. Stał się siedzibą Wydziału Skarbowego Rządu Gubernialnego Lubelskiego.

Od 1850 roku przez kolejne sto dwadzieścia lat, z przerwą w latach 1939–1945, pałac był siedzibą różnego typu placówek edukacyjnych: od Instytutu Żeńskiego dla Panien poczynając, poprzez Gimnazjum Żeńskie, szkołę podstawową, a na Liceum im. Unii Lubelskiej kończąc.

W 1970 liceum przeniosło się do nowego budynku, a pałac stał się siedzibą Wojewódzkiego Domu Kultury.

ArchitektBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Nieznany

BryłaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budowla wolno stojąca, dwukondygnacyjna, niepodpiwniczona. Dwie przybudówki na osi wschód–zachód. Przed głównym wejściem murowana weranda z końca XIX wieku. Dach czterospadowy.

Materiał, konstrukcjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budynek murowany z kamienia i cegły. Obustronnie otynkowany. Cokół elewacji wyłożony płytkami z piaskowca. Więźba dachowa o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej. Dach czterospadowy kryty blachą miedzianą.

ElewacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Symetryczna, zwieńczona gzymsem koronującym ciągłym. Elewacje boczne zasłonięte dobudówkami. Na fasadzie północnej weranda murowana z dachem trójspadowym. Elewacja południowa z ryzalitem poprzedzonym tarasem i balkonem posiadającym ażurową, żeliwną balustradę. Otwory okienne w prostych obramieniach w kształcie kwadratów.

WnętrzaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Niewiele zachowanych oryginalnych sklepień kolebkowych. Wyposażenia z epoki powstania obiektu brak.

Dawny ogród pałacowyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pozostał w formie szczątkowej. Przeważają w nim robinie akacjowe, klony zwyczajne oraz jesionolistne. Zachowały się relikty alei dojazdowej oraz salonu ogrodowego przed głównym wejściem. Nieliczne kasztanowce i lipy drobnolistne nie pozwalają na pełne odczytanie dawnego założenia alei zniszczonej przez budowę nowego gmachu liceum.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kobylińska A., Uproszczona dokumentacja uporządkowania i zabezpieczenia zabytkowego ogrodu przy dawnym pałacu Tarłów, Lublin 2000, archiwum WUOZ, sygn. 13358.

Soćko A., Pałac Tarłów, Lublin 1998, archiwum WUOZ, sygn. 2790.