Pałac Tarłów w Lublinie (ul. Dolna Panny Marii 1)
Pałac Tarłów, błędnie nazywany pałacem Olizarów, został zbudowany w XVII wieku. Przez ponad sto lat miały tu swoją siedzibę liczne placówki oświatowe. Od 1971 roku w budynku mieści się Wojewódzki Ośrodek Kultury.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
ul. Dolna Panny Marii 3
Historia
W XVI i XVII wieku teren, na którym miał powstać pałac, należał do możnej rodziny różnowierczej Słupeckich herbu Rawicz. Posiadali oni w tym miejscu dom przedmiejski z ogrodem. Po zburzeniu w 1627 roku przez katolików zboru kalwińskiego Barbara Słupecka przeniosła nabożeństwa do pałacu. Po śmierci ostatniego z rodu Słupeckich dwór często zmieniał właściciela, w 1701 roku trafił w ręce rodziny Tarłów herbu Topór. Oni też są domniemanymi fundatorami pałacu. Data jego budowy nie jest znana. Możemy określić ją jedynie w przybliżeniu na trzecią ćwierć XVII wieku.
Jan, pierwszy z właścicieli, był marszałkiem Trybunału Koronnego, wojewodą lubelskim i sandomierskim, podskarbim Wielkiego Księstwa Litewskiego i generałem-leutnantem wojsk koronnych. W posiadaniu Tarłów pałac pozostawał do 1750 roku. Po śmierci marszałka jego żona, Zofia, wyszła za mąż za Antoniego Lubomirskiego. Ze zmianą właścicieli zbiegł się także pożar obiektu.
W 1758 roku Lubomirscy przekazali pałac pijarom jako podstawę przyszłego kompleksu kościelno-klasztornego. Ten jednak nigdy nie powstał, a pijarzy puścili pałac w dzierżawę Kajetanowi oraz Filipowi Olizarom. Ten drugi był marszałkiem Trybunału Koronnego, jego fama jako organizatora hucznych bali i uczt dotrwała do kolejnego stulecia.
W 1809 roku w pałacu umieszczono lazaret wojskowy. Istniał on w tym miejscu przed dwa dziesięciolecia po czym budynek zmienił swoją funkcję. Stał się siedzibą Wydziału Skarbowego Rządu Gubernialnego Lubelskiego.
Od 1850 roku przez kolejne sto dwadzieścia lat, z przerwą w latach 1939–1945, pałac był siedzibą różnego typu placówek edukacyjnych: od Instytutu Żeńskiego dla Panien poczynając, poprzez Gimnazjum Żeńskie, szkołę podstawową, a na Liceum im. Unii Lubelskiej kończąc.
W 1970 liceum przeniosło się do nowego budynku, a pałac stał się siedzibą Wojewódzkiego Domu Kultury.
Architekt
Nieznany
Bryła
Budowla wolno stojąca, dwukondygnacyjna, niepodpiwniczona. Dwie przybudówki na osi wschód–zachód. Przed głównym wejściem murowana weranda z końca XIX wieku. Dach czterospadowy.
Materiał, konstrukcja
Budynek murowany z kamienia i cegły. Obustronnie otynkowany. Cokół elewacji wyłożony płytkami z piaskowca. Więźba dachowa o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej. Dach czterospadowy kryty blachą miedzianą.
Elewacja
Symetryczna, zwieńczona gzymsem koronującym ciągłym. Elewacje boczne zasłonięte dobudówkami. Na fasadzie północnej weranda murowana z dachem trójspadowym. Elewacja południowa z ryzalitem poprzedzonym tarasem i balkonem posiadającym ażurową, żeliwną balustradę. Otwory okienne w prostych obramieniach w kształcie kwadratów.
Wnętrza
Niewiele zachowanych oryginalnych sklepień kolebkowych. Wyposażenia z epoki powstania obiektu brak.
Dawny ogród pałacowy
Pozostał w formie szczątkowej. Przeważają w nim robinie akacjowe, klony zwyczajne oraz jesionolistne. Zachowały się relikty alei dojazdowej oraz salonu ogrodowego przed głównym wejściem. Nieliczne kasztanowce i lipy drobnolistne nie pozwalają na pełne odczytanie dawnego założenia alei zniszczonej przez budowę nowego gmachu liceum.
Literatura
Kobylińska A., Uproszczona dokumentacja uporządkowania i zabezpieczenia zabytkowego ogrodu przy dawnym pałacu Tarłów, Lublin 2000, archiwum WUOZ, sygn. 13358.
Soćko A., Pałac Tarłów, Lublin 1998, archiwum WUOZ, sygn. 2790.