Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Okręgowa Delegatura Rządu RP w Lublinie

Okręgowa Delegatura Rządu RP w Lublinie działała od lipca 1941 roku. Funkcję delegata pełnił pochodzący z Lubelszczyzny Władysław Cholewa. Posługiwał się on następującymi pseudonimami: „Len”, „Łukasz Paśnik”, „Lubicz”, „Mróz”. Jako jedyny Okręgowy Delegat Rządu w okupowanym kraju pełnił tę funkcję przez cały okres niemieckiej okupacji. Biuro Delegata mieściło się w Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Lublinie przy ulicy Zamojskiej 1.
 

Kierownikiem Wydziału Bezpieczeństwa był Kazimierz Leszczyński („Leszcz”), a następnie Józef Dolina („Zych”). Jemu podlegały oddziały Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa (dalej: PKB), które były rodzajem policji. Komendantem PKB był mjr Tadeusz Markiewicz („Adam”, „Setka”), a funkcję naczelnika Urzędu Śledczego pełnił mjr Alfred Mańkowski.
Naczelnikiem Wydziału Prasy i Informacji był Stanisław Pliszczyński („Malinowski”). Praca wydziału polegała między innymi na wydawaniu tygodnika „Nasze jest jutro”. Poza tym tytułem, codziennie ukazywał się „Okręgowy Dziennik Radiowy”. Do Lublina dochodziły również pisma z Warszawy.

Wydziałem Oporu Społecznego kierował Józef Pasadyn („Józef”), a jego zastępcą był porucznik rezerwy Mieczysław Tudrej („Mietek”). Działalność tej komórki bazowała na zwolennikach Narodowej Demokracji i partii ludowych, a także współpracowano z Kedywem AK. Do zadań Okręgowego Kierownictwa Oporu Społecznego należało między innymi organizowanie akcji antykontyngentowych i niszczenie bimbrowni. Koncentrowano się również na działalności propagandowej. W Lubartowie i Kraśniku wydawano własne pisma, kolportowano ulotki przekazane z Warszawy. Przeciwdziałając kolaboracji, wysyłano listy z upomnieniami.

Ważne zadania stały przed kierowanym przez Saturnina Osińskiego Wydziałem Opieki Społecznej, w którym od września 1943 roku działała lubelska sekcja Międzyorganizacyjnego Porozumienia Więziennego, otaczająca opieką więźniów obozu koncentracyjnego na Majdanku.

W 1943 roku Okręgowa Delegatura Rządu RP w Lublinie na działalność Wydziału Oporu Społecznego wydała 48 974 zł, na opiekę społeczną wyłożono 549 391 zł, a najwięcej, bo 561 305 zł wydano na tajne nauczanie.

Okręgowym Biurem Oświaty i Kultury kierował Jan Odroń. W komórce tej pracowali również: Antoni Kozłowski, Wiktor Helman, Mieczysław Chudziński, Jania Mally, Józef Łukasiewicz i Józef Steliga. W roku szkolnym 1943/1944 w tajnym nauczaniu prowadzonym na poziomie podstawowym w okręgu uczestniczyło 440 nauczycieli uczących 8060 uczniów. Nauki z zakresu średniego prowadziło 615 nauczycieli, uczących 3830 uczniów.

W Okręgowej Delegaturze Rządu RP w Lublinie istniały również następujące wydziały: Wydział Samorządu, Wydział Rolnictwa, Wydział Zdrowia Publicznego, Wydział Skarbowy, Wydział Robót Publicznych i Odbudowy.

Okręgowej Delegaturze Rządu RP w Lublinie podlegały Powiatowe Delegatury Rządu w Białej Podlaskiej, Biłgoraju, Chełmie, Hrubieszowie, Krasnymstawie, Kraśniku, Lubartowie, Lublinie, Łukowie, Puławach, Radzyniu Podlaskim, Siedlcach, Tomaszowie Lubelskim, Włodawie i Zamościu.

 

Opracował Łukasz Kijek