Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Niektóre lubelskie księgi rękopiśmienne i druki zaginione bądź zniszczone

Zachowało się wspomnienie kilku druków, które odegrały w historii miasta swoją rolę, ale zachowały się z różnych przyczyn. Część uległa zagubieniu, innych nie oszczędziła historia, jeszcze inne padły ofiarą celowego zniszczenia.

Spis treści

[RozwińZwiń]

Księga miejska (1409)Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Najstarsza lubelska księga miejska pochodząca z 1409 roku zaginęła, pozostały po niej tylko odpisy. Stało się to w roku 1887 kiedy dokumenty z archiwum akt dawnych zostały wywiezione do Wilna. Powróciły one do Lublina w latach 20-tych XX wieku, ale niekompletne m.in. księgi z roku 1409.

Księga rękopiśmienna z zapiskami o relikwii drzewa Krzyża ŚwiętegoBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wszystkie cuda związane z relikwiami drzewa Krzyża Świętego spisane były przez Dominikanów w osobnej księdze, która niestety zaginęła. Ks. Ambroży Wadowski opisuje nawet miejsce gdzie była przechowywana ta księga:

W spodzie tego pulpitu przechowywano księgi chórowe; między nimi były rękopiśmienne, pergaminowe. (…) Niegdyś wpośród tych ksiąg przechowywała się stara księga rękopiśmienna, w której był zamieszczony opis najdawniejszy cudownej relikwii drzewa Krzyża Ś., lecz księga ta już za czasów Okolskiego i Ruszla nie znajdowała się1.

Lubelski dominikanin ojciec Paweł Ruszel wydał drukiem dwie książki o relikwiach Krzyża Świętego: Fawor niebieski 1649 i Skarb nigdy nie przebrany w trzech tomach (tom I i II – 1655, tom III – 1656. Przygotowując publikacje, mógł korzystać z owego rękopisu.

To właśnie w tej księdze miała być sporządzona w XV wieku notatka rękopiśmienna o sprowadzeniu relikwii do Lublina:

Kiedy i w jaki sposób ta święta i cudowna relikwia stała się własnością kościoła Św. Stanisława w Lublinie – wiadomość o tem podaje przeszłość w podwójnej opowieści, jednej i drugiej pochodzącej z XV wieku. Pierwsza z tych opowieści opiera się na zapisce rękopiśmiennej z r. 1432 umieszczonej w zaginionej już od dawna księdze pergaminowej klasztornej; za tą opowieścią poszli wszyscy autorowie dotychczasowi opisujący relikwię drzewa Krzyża Ś. Opowieść druga zawarta jest w Księdze Beneficyów Długosza2.

Zapiska owa z roku 1432 musiała istnieć za czasów Długosza; dopiero bowiem w połowie XVI wieku klasztor i kościół OO. Dominikanów przez pogorzel utracił wiele ksiąg i dokumentów, zresztą stwierdza to i pierwszy autor historyi sprowadzenia relikwii drzewa Krzyża Świętego do Lublina, Valerianus, który ją wydał jakoby na podstawie zapiski z roku 1432, około roku 15373.

Jan Długosz podaje że relikwie dotarły do Lublina w roku 1333. Istnieje też przekaz, że sprowadził je bp Andrzej ok. 1420 roku.

Liber mortuorum – Księga zmarłychBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

O rękopiśmiennej księdze „Liber mortuorum” (Księga zmarłych) przechowywanej w bazylice oo. Dominikanów w Lublinie, wspomina ks. Wadowski. Za jego czasów księga ta jeszcze istniała. Do księgi tej wpisywani byli zakonnicy i dobrodzieje klasztorni pod datami kiedy zmarli. Ich nazwiska opatrzone były często dodatkowymi informacjami o zmarłym.

Ks. Ambroży Wadowski:

Z księgi tej zmarłych codziennie, po skończeniu obiadu, przełożony odczytywał stosowne do dnia imiona i nazwiska zakonników i dobrodziejów. Przed czytaniem rzecz zagajał w te słowa: Die hodierna obierunt in Domino patres. (...) Był to powszechny zwyczaj w klasztorach: chwalebny, rzewny i dający wiele przedmiotu do rozmyślania. W tej księdze obok imion i nazwisk zakonników, zamieszczone były imiona i  nazwiska wielu możnych panów duchownych i świeckich, pań, królów i królowych, jako dobrodziejów lub opiekunów klasztoru i zakonu. Nieraz były szczegóły dodane bardzo ważne. Same już daty śmierci osób zajmujących w kraju najwyższe stanowiska są cennymi. (...) Szkodaby się stała wielka, gdyby ta księga in folio, mająca i karty czyste na dalsze notowanie imion i nazwisk dostała się do żydowskiego jakiego sklepiku na owijanie towaru; bo i takie już były wypadki z zabytkami archiwum podominikańskiego4.

„Księga zmarłych” opisana przez ks. Ambrożego Wadowskiego nie przetrwała do naszych czasów.

Podręcznik o historii LubelszczyznyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Miała to być pomoc dla nauczycieli w postaci wyboru materiałów źródłowych związanych z historią Lublina i Lubelszczyzny od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku. Publikacja ta była przygotowywana w latach 60-tych przez grupę lubelskich historyków pracujących pod kierunkiem prof. Zygmunta Sułowskiego (KUL) na prośbę Lubelskiego Towarzystwa Naukowego. Prace nad publikacją trwały kilka lat – niestety nie ukazała się ona nigdy drukiem. Kilkusetstronicowy maszynopis książki zaginął.

Inne lubelskie druki zaginione lub zniszczoneBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wadowski J.A. ks., Kościoły lubelskie, Kraków 1907.

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia Ks. J.A. Wadowski, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 244.
  2. Wróć do odniesienia Ks. J.A. Wadowski, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 258.
  3. Wróć do odniesienia Ks. J.A. Wadowski, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 265.
  4. Wróć do odniesienia Ks. J.A. Wadowski, Kościoły lubelskie, Kraków 1907, s. 302–303.