Lublin 1317–1474
Do 1317 roku Lublin był już znacznym ośrodkiem gospodarczym, w którym najważniejszą rolę odgrywały handel i rzemiosło. Ale dopiero przywilej lokacyjny z 1317 roku zapewnił miastu intensywny rozwój. Wydarzeniem, które zachwiało koniunkturą Lublina był najazd tatarski w 1341 roku, który zniszczył miasto. Walkę z najeźdźcami stoczył Kazimierz Wielki na prawym brzegu Bystrzycy; stąd nazwa wsi, a następnie dzielnicy – Tatary.
Spis treści
[Zwiń]Przywilej lokacyjny
Dokument nadany Lublinowi w 1317 roku przez Władysława Łokietka poddawał organizację miasta pod regulację prawa magdeburskiego (niemieckiego). Mieszkańcy otrzymali na poprawę warunków materialnych zwolnienie z opłat celnych, a także zwolnienie od podatków na dwadzieścia lat. Była w tym zachęta dla osadników z dalszych stron do osiedlania się w mieście, które oferowało korzystne warunki dla rozwoju handlu. Zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi w Lublinie utworzono wójtostwo. Wójt stawał się pierwszą osobą w mieście, był bogato uposażony, obdarzony szerokimi uprawnieniami i podległy bezpośrednio królowi. Równocześnie toczył się żmudny proces formowania się samorządu miejskiego.
Zobacz>>> najważniejsze dokumenty z historii Lublina
Znaczenie polityczne
Wielką szansą dla Lublina stała się zawarta w 1385 roku unia Polski z Litwą. Wtedy, po raz pierwszy w swoich dziejach, miasto było miejscem wydarzenia o międzynarodowym znaczeniu. Drugiego lutego 1386 roku spisano tu ostateczną umowę o poślubieniu przez królową Jadwigę Władysława Jagiełły i obraniu go królem Polski i Litwy. Lubelski zamek stał się widownią wielu wydarzeń politycznych: w 1421 roku czescy husyci ofiarowali tutaj Władysławowi Jagielle tron czeski po zdetronizowanym przedstawicielu niemieckiej dynastii Luksemburgów, Zygmuncie; w 1448 roku gościł tutaj, razem z najwybitniejszymi przedstawicielami kół politycznych Polski i Litwy, Kazimierz Jagiellończyk. Jego synowie pobierali na zamku nauki pod okiem Jana Długosza. W maju 1448 roku odbył się w Lublinie pierwszy zjazd panów polskich i litewskich. Podkreśleniem znaczenia politycznego miasta stało się podniesienie Lublina do rangi stolicy nowo powstałego województwa lubelskiego w 1474 roku.
Znaczenie gospodarcze
Lubelskie, do czasu zawarcia unii w Krewie – teren kresowy, znalazło się teraz w centrum wielkiego państwa polsko-litewskiego. Z uwagi na niezwykle korzystne położenie na pograniczu tych dwóch politycznych organizmów, Lublin szybko wyrósł na jedną z gospodarczych stolic połączonych państw, miejsce spotkań kupców polskich, litewskich i ruskich. Rozliczne prawa miejskie i przywileje otrzymywane przez miasto od kolejnych władców zasiadających na tronie Polski były jedną z głównych przyczyn ciągłego rozwoju i rozbudowy Lublina. Przyczyniły się także do uznania miasta za jeden z najważniejszych ośrodków handlu w Europie środkowo-wschodniej. Rozkwit handlowy miasta w XV wieku umożliwił utworzenie zwartej i jednolitej grupy społecznej, mieszczan, ludzi przynależnych do posiadającego własne prawa stanu mieszczańskiego, świadomych związków z własnym miastem.
Zobacz>>> wirtualną makietę 3D Lublina w XIV wieku
Rozbudowa miasta
Po 1317 roku dokonano przebudowy przestrzennej miasta. W dobie rządów króla Kazimierza Wielkiego Lublin otoczono murami obronnymi z istniejącymi do dziś bramami – Krakowską i Grodzką. Murowany zamek wyrósł przy baszcie i kaplicy zamkowej. Kaplica, pochodząca z fundacji Kazimierza Wielkiego, swoją świetność zawdzięcza Władysławowi Jagielle, który nakazał ozdobić ją freskami rusko-bizantyńskimi (ukończone w 1418 roku).
Na wzgórzu staromiejskim przebudowie w stylu gotyckim został poddany kościół oo. dominikanów (w 1342 roku), zaś na rynku wzniesiono murowany ratusz (w 1389 roku).
Jednocześnie Lublin zaczął rozbudowywać się poza murami miejskimi. W 1419 roku uposażono kościół i szpital św. Ducha, dzięki któremu miasto broniło się przed wybuchami epidemii. Od 1470 roku datuje się rozpoczęcie budowy kościoła i klasztoru oo. bernardynów.
Lublin podzielił także los innych europejskich miast średniowiecznych, które na przestrzeni całego stulecia trawione były licznymi epidemiami i klęskami żywiołowymi.
Opracowała Marzena Baum
Literatura
Dobrzański J., Mazurkiewicz J. [red.], Dzieje Lublina. Próba syntezy, t. 1, Lublin 1965.
Gawarecki H., Gawdzik C., Lublin. Krajobraz i architektura, Warszawa 1964.
Kłoczowski J., Lublin po nadaniu prawa miejskiego, [w:] Dobrzański J., Mazurkiewicz J. [red.], Dzieje Lublina. Próba syntezy, t. 1, Lublin 1965.
Myśliński K., Czasy walki o samorząd, [w:] Dobrzański J., Mazurkiewicz J. [red.], Dzieje Lublina. Próba syntezy, t. 1, Lublin 1965.
Myśliński K., Lublin na dawnych szlakach handlowych, [w:] Radzik T., Witusik A.A. [red.], Lublin w dziejach i kulturze Polski, Lublin 2000.
Radzik T., Witusik A.A. [red.], Lublin w dziejach i kulturze Polski, Lublin 2000.
Riabinin J., Materiały do historii miasta Lublina 1317–1793, Lublin 1938.
