Legion Amba
Studencki kabaret założony na początku lat 70. w Lublinie. Z grupą byli związani, m.in.: Wojciech Krawczyk, Marek Pogonowski, Andrzej Potrzyszcz czy późniejsi założyciele teatru Grupa Chwilowa: Krzysztof Borowiec i Jan Bryłowski.
Spis treści
[Zwiń]Okoliczności powstania i etymologia nazwy
Kabaret Legion Amba powstał na początku lat 70. w Lublinie.
Krzysztof Borowiec: „Było takie potoczne powiedzenie: «Amba ci odbiła». I stworzyliśmy Legion Amba, w którym było w sumie około 200 osób. To była grupa ludzi, rówieśników. Były w nim legitymacje, były stopnie, hierarchie. Jak legion to musiała być hierarchia. Był Młodszy Ambawy, Ambawy, Starszy Ambawy. W dużej części tę grupę tworzyli studenci Wydziału Prawa i student Psychologii KUL, Jan Bryłowski”1.
Grupa działała w klubie „Szprycha” przy ulicy Narutowicza 12 w Lublinie.
Krzysztof Borowiec: „W tym czasie stworzyliśmy i założyliśmy alternatywny klub do klubu SZSP-owskiego, czyli klub «Szprycha», który obecnie nazywa się «Piwnica». Byłem pierwszym kierownikiem tego klubu. Ten klub mieści się dzisiaj w podziemiach Instytutu Pedagogiki UMCS na Narutowicza. Na przedstawienia do klubu «Szprycha» wchodziło się tak: stała duża metalowa popielniczka – na takiej nóżce – a wstęp był 1,30 zł. Skąd się wzięło to 1,30 zł, nie wiemy. Oczywiście to była taka zaczepka, dlatego że ludzie wrzucali dużo więcej kasy. Ale 1,30 zł. to było minimum. Napisaliśmy tam dużymi literami hasło z Rewolucji Francuskiej: Tyrani giną, gdy śpiewa lud. To był, gdzieś tak rok 1973”2.
Wykonawcy
Autorami satyrycznych tekstów Legionu Amba byli głównie: Andrzej Potrzyszcz, Marek Pogonowski, Wojciech Krawczyk. Teksty dla Legionu Amba pisali także Janusz Weiss i Jacek Kleyff.
Krzysztof Borowiec: „[Chyba – red.] wszystkie teksty były naszymi własnymi, dlatego że od początku w Grupie Chwilowej (wtedy jeszcze w Legionie Amba) pracowali autorzy, a nie odtwarzacze. Dokładnie nie pamiętam – bo to było 32 lata temu – ale mówiłem coś takiego: Stachanowcu, metalowcu, czemu smutną minę masz, przecież stoi: Dwa traktory dziś zmontował oddział wasz. Stachanowcu, metalowcu, czemu łzy ci lecą z ócz. Dziś nie grozi ci agresor i kułaka ostry nóż. Przodowniku, odlewniku, Bóg nie straszny, ani post. Masz salceson włosko-śląski i Śląsko-Dąbrowski most. Transportowcu nie roń łez, przecież zawsze gdzieś u szyn, ktoś coś splącze, poprzestawia, by był znów społeczny czyn”3.
Z kabaretem współpracowała Joanna Morawska, wówczas studentka IV roku fizyki Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, od 1988 roku aktorka Teatru im. J. Osterwy w Lublinie.
Jan Bryłowski: „Wśród tych wykonawców recitalowych była Danuta Cichocka. Młoda dziewczyna z Puław o wyjątkowym głosie. Witold Paszt tam występował z gitarką, student wtedy Wychowania [Muzycznego na UMCS]. [Była] Anna Dziurkowska, też śpiewająca. Ona śpiewała moje dwie piosenki, chyba z moją muzyką. I to było nagrywane przez radio lubelskie. […] Występowała Helga Miller, dziewczyna Wojtka Krawczyka, NRD-ówka, aktywistka FDJ [Freie Deutsche Jugend – Wolna Młodzież Niemiecka – red.], zagorzała komunistka”4.
Stroną muzyczną zajmowali się przede wszystkim Janusz Wroczyński i Jan Bryłowski (m.in. muzyka do utworów Stanisława Grochowiaka Powołał ją Pan i Fryzjer).
Jan Bryłowski: „Grochowiaka też śpiewałem. I to przy tym pianinie. Śpiewałem też księdza Twardowskiego, o którym nikt nie słyszał. Tytułu nie pamiętam, ale refren jest o «dwóch światach». I śpiewałem przed Demarczyk Skrzypka Hercowicza, oczywiście nie pamiętam melodii, bo nie przypuszczam, żeby była lepsza od Zarycki[ego]. Nie ma co porównywać, ale chodzi o typ zainteresowań. Wtedy pojawiały się właśnie czy tłumaczenia Mandelsztama, który był w ogóle nieznany i niewydawany, czy antologia, chyba właśnie poprzez Grochowiaka i Maciejewskiego [ułożona], taka wyszła”5.
Działalność Legionu Amba
Miejscem prezentacji Legionu Amba był głównie klub „Szprycha”. Legion Amba realizował programy satyryczne, m.in. Idź swoim krokiem czy Ujeżdżanie, na który składały się utwory, m.in.: Prośba do przodownika (Wojciech Krawczyk), Toto-Lotek BHP-owski (w oparciu o pomysł M. Tarkowskiego), Słowniczek wyrazów obcych (Andrzej Potrzyszcz), Któraś jest (Wojciech Krawczyk)”6.
„Kolejną ciekawą imprezą, jaką zorganizował Legion Amba działający w klubie «Szprycha» był poniedziałkowy wieczór muzyki barokowej. Wykonawcami byli studenci kierunku muzycznego Wydziału Pedagogiki i Psychologii”7.
Legion Amba działał do połowy lat 70. Po rozpadzie grupy dwóch jego członków – Krzysztof Borowiec i Jan Bryłowski – założyli razem z Bolesławem Wesołowskim nową grupę artystyczną, która w pierwszym etapie swojej działalności funkcjonowała jako kabaret „Nazwać (Grupa Chwilowa)”.
Jan Bryłowski: „To się stało płynnie, ponieważ Borowiec był w Legionie Amba i porozumiał się z Bolkiem Wesołowskim, który miał swój kabarecik «Familia Ojca Bolesława». Ja tam się znalazłem jako tekściarz. Sygnowaliśmy to jako «Witalis Romeyko»”8.
Opracowała Agnieszka Góra
Przypisy
1 Rozmowa z Krzysztofem Borowcem zarejestrowana w ramach programu „Historia Mówiona” Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 5.12.2005.
2 Tamże.
3 Rozmowa z Janem Bryłowskim zarejestrowana w ramach programu „Historia Mówiona” Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 20.01.2011.
4 Tamże.
5 Tamże.
6 Na podstawie materiałów z archiwum prywatnego Andrzeja Potrzyszcza.
7 (ew), W „Ambie” coś nowego, „Sztandar Ludu” 10.12.1973.
8 Rozmowa z Janem Bryłowskim zarejestrowana w ramach programu „Historia Mówiona” Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, Lublin 20.01.2011.
