Krzeszów – historia miejscowości

HISTORIABezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

W 1588 roku Krzeszów przeszedł w ręce Jana Zamoyskiego i stał się miastem oraz rezydencją Ordynacji Zamojskiej. W 1641 roku król Władysław IV nadał Krzeszowowi status miasta. W XVII wieku działała tu huta szkła. Po pierwszym rozbiorze Polski w roku 1772 Krzeszów trafił pod panowanie austriackie, a następnie po likwidacji Księstwa Warszawskiego wszedł w skład Królestwa Polskiego. W połowie XIX wieku tereny miasta nawiedziła straszna zaraza, która zdziesiątkowała ludność. W 1869 roku z powodu represji popowstaniowych Krzeszów utracił prawa miejskie.

Podczas I wojny światowej, w 1915 roku, miasto uległo zniszczeniu w 80 proc.

Krzeszów położony jest w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, w gminie Krzeszów, na zachodnim skraju Płaskowyżu Tarnogrodzkiego, nad rzeką San. Wieś zajmuje powierzchnię 2 997 182 km².

Pieczęć, herb

 

 

Dane demograficzne, dane o strukturze etnicznej

Ludność Krzeszowa była zróżnicowana pod względem narodowościowo-religijnym. Mieszkali tu Polacy wyznania rzymskokatolickiego, Rosjanie przynależni do kościoła prawosławnego. W Krzeszowie ludność prawosławna stanowiła około 30 proc. ludności. Sporą grupę stanowili Żydzi.

 

Liczba ludności Krzeszowa w latach 1822–1890

1822 rok	1856 rok	1865 rok	1869 rok	1882 rok	1887 rok	1890 rok
1160	1180	1383	1500	1496	1596	1669

 
 

Zróżnicowanie narodowo-wyznaniowe ludności Krzeszowa w 1865 i w 1904 roku

1865 rok	Ogółem 1383		Chrześcijanie 504		Żydzi 879		% ludności żydowskiej 63,4
1904 rok	Ogółem 2206	Prawosławni 66		Katolicy 839		Żydzi 1301		% ludności żydowskiej 58,9

 

INSTYTUCJE KOŚCIELNEBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Parafia
W 1596 roku poświęcono tu pierwszy kościół, który po kilkudziesięciu latach spłonął. W 1727 roku wybudowano kolejny kościół – jak poprzednio – pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny, istniejący do dziś. Kościół ten jest pięknym zabytkiem budownictwa sakralnego; trójnawowy i orientowany. Obok miejscowego kościoła katolicy krzeszowscy wybudowali w XIX wieku dzwonnicę, plebanię, oraz założyli cmentarz w 1824 roku.


Instytucje innych wyznań
W Krzeszowie istniały cerkwie i synagogi. Przed rokiem 1914 wybudowano cerkiew, która spłonęła w czasie I wojny światowej. Synagoga spłonęła podczas wielkiego pożaru miasta w XVII wieku. Kolejną wzniesiono w XVIII wieku.

INSTYTUCJE ŚWIECKIEBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jarmarki i targi
W ramach przywileju lokacyjnego ustanowiono targ oraz dwa jarmarki. Zatwierdzono istniejące już cechy i zezwolono na powstanie nowych. W 1774 roku August III zezwolił miastu na organizowanie kolejnych jarmarków: na św. Jana Chrzciciela, na Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny i na św. Tomasza.

ETNOGRAFIABezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Mniejszości narodowe
Krzeszów zamieszkiwali m.in. Żydzi, którzy od XVI wieku dzierżawili krzeszowskie młyny.

W listopadzie 1942 roku w lesie Chojnik Niemcy rozstrzelali ponad 1,5 tys. Żydów. Pozostałych zgromadzono na stacji kolejowej w Zwierzyńcu i wywieziono do obozu zagłady w Bełżcu.

W miejscu zbrodni, w lesie Chojnik, w 1986 roku Charles Scbrajber z Nowego Jorku (z pochodzenia krzeszowianin) ufundował pomnik z pamiątkową tablicą: W tym miejscu zostało zamordowanych ponad 1500 Żydów: mężczyzn, kobiet i dzieci z Krzeszowa, Lipin i okolic przez Niemców-nazistów. Listopad 1942 r.

Miejscowy kirkut z kilkoma macewami, położony na skarpie nad miastem, i nieliczne, walące się drewniane domy sprzed wojny – to jedyne pozostałości po żydowskiej społeczności w Krzeszowie.

ZABYTKI BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURYBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

– barokowy kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny;

– drewniana dzwonnica wybudowana w 1898 roku;

– kaplica z 1905 roku;

– kirkut;

– wzgórze Rotunda (228 m n.p.m.). Okrągłe wzgórze oddzielone fosą od przyległych wzgórz, na których znajdują się tereny dawnego folwarku i kościoła parafialnego oraz plebania.

ŹRÓDŁABezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Koprukowniak A., Obraz miasteczek lubelskich 1795–1915, [w:] Koprukowniak A. (red.), Miejskie społeczności lokalne w Lubelskiem 1795–1918, Lublin 2000.