Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Krakowskie Przedmieście 25 w Lublinie

W 1684 roku na miejscu obecnej kamienicy przy ulicy Krakowskie Przedmieście 25 znajdował się drewniany dom z ogrodem, zwany Zachariaszowskim. W 1826 roku właściciele posesji, rodzina Gałeckich, wybudowali w tym miejscu jednopiętrową kamienicę.

 

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica usytuowana jest narożnie, pomiędzy ulicami Krakowskie Przedmieście, Staszica i Zieloną. Fasada znajduje się w linii regularnej zabudowy od Krakowskiego Przedmieścia.

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Przeznaczenie kamienicy jest handlowe na parterze, zaś na piętrze mieszkalne.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1684 – własność Pawła i Barbary Korzeniowskich;

lata 80. XVIII wieku – w skład parceli wchodzą dwie wąskie działki;

1786 – własność Franciszka Kowalskiego;

1807 – własność Wojciecha Skrzypczyńskiego;

1823 – zakup kamienicy przez potomków Franciszka Kowalskiego;

1825 – własność Franciszki i Wincentego Gałeckich;

1826 – budowa jednopiętrowej kamienicy;

1836 – budowa oficyny bocznej;

1849 – posesja należy do synów Franciszki i Wincentego Gałeckich;

1855–1866 – spłata braci przez Łukasza Gałeckiego;

1911 – własność Leokadii Gałeckiej;

1918 – połowę kamienicy kupuje Aleksander Wyszyński;

1918–1939 – własność Joanny Kamińskiej, Marii Moszyńskiej oraz Stefana Wyszyńskiego;

po 1945 – własność spadkobierców Wyszyńskiego;

1964 – adaptacja pomieszczenia narożnego;

1968 – remont elewacji;

1976 – wymiana instalacji gazowej;

1986 – rozebranie zadaszenia nad gankiem komunikacyjnym;

1991 – odnowienie elewacji;

1992 – wpis do rejestru zabytków.

Historia budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Pierwszy przekaz źródłowy dotyczący zabudowy posesji pochodzi z 1684 roku i odnosi się do istnienia w tym miejscu drewnianego domu z ogrodem, zwanego Zachariaszowskim, należącym do Zachariasza Eylicha. W tym samym roku dom został sprzedany przez wdowę po Eylichu, Teresę, i jej syna Wawrzyńca muratorowi Pawłowi Korzeniowskiemu i jego żonie Barbarze. W latach 80. XVIII wieku w skład parceli wchodziły dwie wąskie działki oznaczone jako wschodnia – Dom Tyblerów, i druga – kamienica Jacentego Kowala. W 1786 roku całą posesję kupił na licytacji kowal, Franciszek Kowalski, który sam został zlicytowany w 1807 roku. Kolejnym właścicielem był Wojciech Skrzypczyński, a następnie rodzina Kunowskich. W 1823 roku potomkowie Franciszka Kowalskiego, tj. Ferdynand Kowalski z siostrą Franciszką zamężną za Wincentym Gałeckim, odkupili kamienicę. W 1825 roku Gałeccy, po przejęciu części należącej do Ferdynanda Kowalskiego, objęli całą wydłużoną działkę stykającą się z ulicą Zieloną. Od strony Krakowskiego Przedmieścia wymurowali około 1826 roku – prawdopodobnie z wykorzystaniem wcześniejszej zabudowy – jednopiętrową kamienicę. Fakt ten potwierdza data 1826 oraz inicjały W.G. na balustradzie balkonu. W 1836 roku dostawiono do niej murowaną oficynę od ulicy Zielonej. Źródła podają, że około połowy XIX wieku dachy były kryte dachówką holenderską, podwórze obiegały zewnętrzne, drewniane ganki komunikacyjne. Komunikacja pomiędzy kondygnacjami odbywała się za pomocą drewnianych schodów, przykrytych daszkiem gontowym. Nad kamienicą frontową wzniesiono mieszkalne poddasze. Po śmierci Wincentego Gałeckiego w 1841 roku i jego żony w 1849 roku kamienicę odziedziczyli ich synowie. W latach 1855–1866 Łukasz Gałecki spłacając wszystkich braci, stał się jedynym właścicielem. Po jego śmierci nieruchomość należała do córek: Marii Arzt oraz Zofii i Wandy Gałeckich. W 1911 roku właścicielką była Leokadia Gałecka. W 1918 roku połowę kamienicy nabył od Wandy Radomyskiej Aleksander Wyszyński. W okresie międzywojennym obiekt był własnością Joanny Kamińskiej, Marii Moszyńskiej oraz Stefana Wyszyńskiego. W rękach spadkobierców Wyszyńskiego nieruchomość pozostawała w okresie powojennym. W tym czasie w budynku znajdował się „Magazyn Materiałów Aptecznych i Farb”, którego właścicielami była rodzina Magierskich. W 1964 roku przeprowadzono adaptację pomieszczenia narożnego, znajdującego się na parterze na Hurtownię Przemysłu Chemicznego. W 1968 roku miał miejsce remont elewacji – pomalowano tynki i zrobiono cokół z lastrico. W 1976 roku przeprowadzono wymianę instalacji gazowej oraz wzniesiono nowe komórki. W 1986 roku rozebrano zadaszenie nad gankiem komunikacyjnym. Z kolei w 1991 roku ponownie pomalowano elewację. W 1992 roku kamienica została wpisana do rejestru zabytków.   

Opis budynkuBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kamienica frontowa została zbudowana na planie zbliżonym do prostokąta ze ściętym narożem. Jest budynkiem dwukondygnacyjnym, gdzie nad częścią środkową od podwórza nadbudowane jest jednokondygnacyjne poddasze. Nieruchomość posiada pełne podpiwniczenie.

Fasada jest dwukondygnacyjna, sześcioosiowa, między kondygnacjami znajduje się fryz płycinowy, zaś całość wieńczy gzyms. Okna są prostokątne w profilowanych obramieniach, identycznych na tej wysokości w całym obiekcie. W przyziemiu znajdują się prostokątne witryny sklepowe. Naroże jest sfazowane, na piętrze ozdobione dekoracją ramową wydobytą z tynku, poza tym zostało zwieńczone szczytem w formie gładkiej attyki flankowanej pseudopilastrami i zwieńczonej pasem gzymsu. Na wysokości pierwszego piętra znajduje się okazały balkon na trzech kamiennych wspornikach, ze stalową neogotycką balustradą z datą i monogramem umieszczonym w centrum: W.G. 1826 r.

Elewacja boczna jest dwuosiowa, o podziałach fasady.

Oficyna została zbudowana na planie litery L. Jest budynkiem dwukondygnacyjnym połączonym z kamienicą frontową. Od podwórza posiada ganek komunikacyjny osłonięty okapem dachu na kroksztynach oraz pełne podpiwniczenie.

Elewacja od ulicy Zielonej jest dwukondygnacyjna, rozdzielona pasem oprofilowanego fryzu zwieńczonego gzymsem. Klatka schodowa została podkreślona pseudoryzalitem flankowanym lizenami.

Elewacja zachodnia wyartykułowana jest niesymetrycznymi prostokątnymi otworami. Na parterze znajdują się witryny sklepowe. W połaci dachu została umieszczona pojedyncza lukarna.

Elewacja od strony podwórza jest gładka, nierytmicznie rozczłonkowana prostokątnymi otworami. Ponad parterem znajduje się ganek komunikacyjny na stalowych ocementowanych belkach, owiniętych blachą, z murowanym podestem i metalową poręczą. W części północnej są murowane schody zewnętrzne na wysoki parter, zaś w części południowej zewnętrzne zejście do piwnic.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Układ wnętrza kamienicy jest dwutraktowy i trójdzielny, z zabiegowymi schodami w trakcie tylnym. Na parterze znajdują się współczesne witryny sklepowe, zaś na piętrze mieszkania.

Układ wnętrza w oficynie jest dwutraktowy, z sienią przejazdową od północy i zabiegową klatką schodową w części południowej. Klatka schodowa posiada drewniane trepy i dekoracyjnie toczone balustrady. Dolny podest klatki wyłożony jest płytkami ceramicznymi, ozdobiony ramową dekoracją sztukateryjną na ścianach i stropie, posiadającą motywy liści akantu, rocaille'ów i rozet.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1465–1810, k. 306.

Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina 1874–1915, sygn.7071.

Gwarecki H., Rysunki i akwarele Wojciecha Gersona o tematyce lubelskiej w Muzeum Okręgowym w Lublinie, [w:] Studia i materiały muzealne, Lublin 1971.

Karta ewidencyjna zabytków, maszynopis w archiwum WUOZ w Lublinie.

Michalska G., Kamienica przy ul. Krakowskie Przedmieście 25 / Zielona 22. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, maszynopis w posiadaniu WUOZ Lublin, sygn. 2024, Lublin 1992.

Zieliński W., Monografia Lublina, t. 2, cz. 1, Lublin 1887.

Powiązane artykuły

Powiązane miejsca

Powiązane wydarzenia

Zdjęcia

Słowa kluczowe