Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Jerzy Leszczyński (1947–2008)

Jerzy Leszczyński – mim, choreograf, scenarzysta, reżyser teatralny, założyciel Teatru Wizji i Ruchu

Jerzy Leszczyński podczas próby do spektaklu "Warianty"
Jerzy Leszczyński podczas próby do spektaklu "Warianty" (Autor: Magierski, Jan (1936-2021))

Spis treści

[RozwińZwiń]

Jego biografia jest słabo udokumentowana, a początki wręcz nieznane, choć chętnie opowiadał, często w anegdotycznej formie, o swoim życiu, zawodowych perturbacjach i planach artystycznych. Na scenie pojawił się w studenckim teatrze Gest z Wrocławia, a jako mim przez trzy lata terminował u Henryka Tomaszewskiego – twórcy Teatru Tańca. W 1969 roku przeniósł się do Puław, gdzie przy domu kultury założył amatorską grupę Teatr Wizji i Ruchu. Niedługo jednak został stąd usunięty, ponoć na skutek tego, że podczas spektaklu pękła mu gumka w rajtuzach, co zostało zinterpretowane przez władzę jako „wypięcie dupy na rewolucję”1.

Kolejnym miejscem jego działalności artystycznej stał się Lublin, dokąd zabrał swój puławski zespół. Lata te okazały się okresem największej świetności. Tu Jerzy Leszczyński wyreżyserował swoje najgłośniejsze spektakle: Malczewskiego (1977), Burzę (1982), której pokaz przy akompaniamencie Budki Suflera na żywo odbył się na dziedzińcu Zamku Lubelskiego i Rzecz o Fauście (1985). Były też pomniejsze pozycje: Krzesany, Szkoła cudów im. Pippi Loungstrump, Kain, Podróż. We wszystkich swoich dziełach reżyserskich grał też role.

Odniesiony wówczas sukces był wynikiem jego kreatywności twórczej, ale także miał związek z grupą wybitnych ludzi różnych specjalności, jakich udało mu się skupić wokół Teatru Wizji i Ruchu. Nad literacką inspiracją dla bezsłownego teatru czuwał poeta Bohdan Zadura. Plakaty do spektakli tworzyli Andrzej Pągowski, Zofia i Henryk Szulcowie oraz Jerzy Janiszewski. Muzykę do spektakli komponowali Józef Skrzek z SBB, Romuald Lipko z Budki Suflera, Czesław Niemen, Krzysztof Ścierański. O tym, jak ważne, aby to były autonomiczne dzieła, Leszczyński powiedział: „Józek napisał muzykę do naszego pierwszego spektaklu wspólnie zrobionego, jakim był Malczewski. I nagle Skrzek mi pokazał, że muzyka, którą się wykorzystuje do spektakli, którą on pisze na zamówienie, jest jego muzyką, nie jest pisaną na zlecenie. Te wszystkie takty, wszystkie klimaty, które, nie tyle mu podyktowałem ile starałem mu wszczepić, zostały przez niego potraktowane jako punkt wyjściowy tylko. Natomiast zachował się zupełnie tak, jakby komponował dla siebie samego. Po prostu moje insynuacje stały się dla niego jakąś bardzo wolną inspiracją do kompletnie innej muzyki i kiedy tej muzyki posłuchałem w zbiciu z moimi obrazami ruchomymi, nagle stała się rzecz niesamowita. Nagle się okazało, że te dwie sprawy są szalenie ze sobą związane, a jednocześnie krańcowo rożne. Ja uważam, że muzyka powinna żyć swoim życiem w spektaklu i spektakl swoim, tylko ta muzyka musi być tak dobrana, żeby te dwa życia okazały się wspólnym organizmem2.

Mimo niewątpliwych sukcesów scenicznych sytuacja bytowa Teatru Wizji i Ruchu nie okazała się stabilna, chociaż w połowie lat 80. wszedł w skład zespołów skupionych w Lubelskim Studio Teatralnym. Funkcjonowało ono przy ulicy Grodzkiej, w lokalu, które opuściło właśnie liceum plastyczne, a który dzisiaj należy do Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”. Obok teatru Leszczyńskiego pracowały tam zespoły wyrosłe z ruchu studenckiego Grupa Chwilowa, Provisorium, Scena 6. Z czasem Lubelskie Studio Teatralne połączyło się z Domem Kultury na Peowiaków i tak powstało Centrum Kultury, gdzie swoje miejsce znalazły trzy grupy teatralne, jednak bez zespołu mimów. Urzędnicy mieli kłopot z teatrem, wskutek panującego w nim braku rygorów administracyjnych. Leszczyński wspomina jednak reakcję władzy na jego awangardową propozycję, w której nagość była ważnym środkiem oddziaływania: „Posądzali mnie o harem. Ówczesny dyrektor Wydziału Kultury powiedział publicznie, że Teatr Wizji i Ruchu jest pryszczem na dupie, który szpeci mapę lubelskiej kultury. Złożyłem rezygnację”3.

W 1985 roku został zaproszony, jako jeden z dwunastu awangardowych choreografów z całego świata (Argentyny, Chin-Kanton, Czech i Słowacji, Japonii, Korei, Meksyku, Tanzanii, Płd. Afryki, Urugwaju, Wenezueli), do Międzynarodowego Projektu Choreograficznego przy American Dance Festiwal w Nowym Jorku. Sukcesy odniesione w Stanach Zjednoczonych przyniosły mu w 1987 roku ofertę rządu Węgier stworzenia teatru na Węgrzech, którego dyrektorem artystycznym był przez pięć lat.

Następnie sprawował urząd dziekana Wydziału Pantomimy w Akademii Muzycznej w Pradze. Reżyserował przedstawienia i widowiska telewizyjne w Polsce, Anglii, Francji, Belgii, Holandii, Danii, Luksemburgu, Norwegii, Niemczech, Austrii, Indiach i Stanach Zjednoczonych.

W 1990 roku znowu pojawił się w Lublinie, by na scenie Teatru im. J. Osterwy w Lublinie pokazać spektakl Ostatnie cztery minuty. W roku 2004 osiadł tu na dłużej i wówczas razem z Martą Denys, ówczesną dyrektor Domu Kultury LSM, założył Stowarzyszenie „Teatr Wizji i Ruchu” oraz Studio Teatralne „Likejon”. Rozpoczął przygotowania do nowego spektaklu, a właściwie kilku spektakli równocześnie. Była to Wieczna mgła oraz Idzie skacząc po górach – I i II, według Jerzego Andrzejewskiego. Równolegle pracował nad kolejnym przedstawieniem Siedem grzechów głównych. Jeden projekt porzucał na rzecz drugiego.

W maju 2008 roku Teatr Wizji i Ruchu dał premierę Wiecznej mgły w Domu Kultury LSM. Premiera Idzie skacząc po górach II miała się odbyć w studio TVP Lublin 13 grudnia tego samego roku. Nie doczekał jej. Zmarł w połowie listopada.

Na swoim koncie ma ponad 30 pełnowymiarowych spektakli, 5 filmów fabularnych (scenariusz, choreografia, drugi reżyser) i 22 widowiska telewizyjne (scenariusz, choreografia, reżyseria i współpraca reżyserska). Kierowany przez Jerzego Leszczyńskiego Teatr Wizji i Ruchu wielokrotnie prezentował swoje osiągnięcia w kraju i za granicą (Anglia, Francja, Belgia, Holandia, Dania, Luksemburg, Norwegia, Włochy, Niemcy, Austria, Czechy, Rumunia, Węgry, Indie, Stany Zjednoczone). Zdobył też I Nagrodę na Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Pantomimy Szczecin '73 za spektakl Warianty, Grand Prix Eurowizji w Knokke za spektakl Follow my dream (1978), I Nagrodę na Światowym Festiwalu Telewizyjnym Praga '81 za spektakl Trzy obrazy oraz Grand Prix na Światowym Festiwalu Tańca w Indiach za spektakl Ostatnie cztery minuty (1990)4.

Jerzy Leszczyński był też wybitnym pedagogiem oraz twórcą metody teatralnej, polegającej na zintegrowaniu pantomimy, baletu, modern dance i innych rodzajów ruchu, np. przynależnych akrobatyce, oraz światła i muzyki. Czerpiąc z pantomimy klasycznej, wzbogacił jej środki wyrazu o doświadczenia japońskiego teatru NO i hinduskiego kathakali. W oparciu o ƒ„ruch utajony” i „ruch zwolnionej taśmy”, stworzył nowy, nieznany dotąd styl zwany teatrem wizji i ruchu.

W 2007 roku wystąpił o powołanie szkoły mimów. W programie szkoły miały się znaleźć zajęcia z historii sztuki i teatru, akrobatyki, technik aktorskich, tańca klasycznego i egzotycznego, indyjskiego teatru kathakali i japońskiego teatru NO.

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  1. Wróć do odniesienia W. Sulisz, Umarł Jerzy Leszczyński, „Dziennik Wschodni” 2008.05.30.
  2. Wróć do odniesienia Jerzy Leszczyński, Teatr w walizce, CD SBB Malczewski, http://sbbfanblog.blogspot.com/2011/08/sbb-malczewski.html, [dostęp: 2012.12.10].
  3. Wróć do odniesienia W. Sulisz, Umarł Jerzy Leszczyński, „Dziennik Wschodni” 2008.05.30.
  4. Wróć do odniesienia Teatr Wizji i Ruchu, http://teatrnn.pl/leksykon/node/2394/teatr_wizji_i_ruchu, [dostęp: 2012.12.10].

Powiązane artykuły

Zdjęcia

Wideo

Audio

Historie mówione

Inne materiały

Słowa kluczowe