Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Jehuda Lejb Eiger

(1813 lub 1816, Warszawa – 1888, Lublin)
cadyk lubelski, członek dynastii chasydzkiej w Lublinie.

Spis treści

[RozwińZwiń]

Pochodzenie i edukacja religijnaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jehuda Lejb Eiger wywodził się z rodziny o wielkich tradycjach rabinackich. Był synem zamożnego kupca warszawskiego Salomona Eigera i Gołdy z Herszonów. Jego ojciec był członkiem Komitetu Starozakonnych i przewodniczącym Bractwa Pogrzebowego Chewra Kadisza, a następnie - rabinem w Kaliszu i Poznaniu. Dziadek Jehudy Eigera -  Akiva ben Mosze Eiger był jednym z najwybitniejszych uczonych żydowskich, a także rabinem w Poznaniu w latach 1761-1831.

Jehuda Eiger pobierał nauki najpierw u dziadka w Poznaniu, przeciwnika reform tradycyjnego życia religijnego oraz obyczajów żydowskich i zaciętego wroga chasydyzmu. Po powrocie do Warszawy wysłano go do jesziwy Izaaka Meira Altera, założyciela dynastii cadyków z Góry Kalwarii. Stał się wówczas - wbrew rodzinie - zwolennikiem chasydów.

 

Lubelski CadykBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jehuda Lejb Eiger przybył do Lublina w latach 30. XIX w. Poślubił tu Baszę z Gradsnów, córkę zamożnego kupca lubelskiego i zgodnie z tradycją żydowską zamieszkał u teściów. Miał córkę Gitlę (1841 - ?) i synów – Abrahama (1847 - 1914) i Izraela (1854 - ?). Jego dom rodzinny znajdował się przy ulicy Szerokiej 40.

Lublin, Sala modłów w Bethamidrasz przy ulicy Jatecznej 6
Lublin, Sala modłów w Bethamidrasz przy ulicy Jatecznej 6 (Autor: nieznany)

W Lublinie kontynuował naukę w Bethamidraszu przy ulicy Jatecznej. Odwiedzał także Menachema Mendla Morgensterna, cadyka z Kocka, ucznia Widzącego z Lublina. Sprzeciwił się jednak Mistrzowi;najprawdopodobniej spór dotyczył tego, że za swoje mistyczne „objawienie” cadyk brał pieniądze, ale czy to prawda, czy pomówienie - historycy nie dowiedli. Udał się następnie do cadyka Mordechaja Josefa Leinera z Izbicy i od 1854 r. był jego oficjalnym następcą.

W 1851 r. otrzymał od władz lubelskich nominację na duchownego w Lublinie. Po śmierci ojca w latach 1852-1853 był rabinem Poznania. Zrzekł się jednak tego stanowiska na rzecz godności cadyka lubelskiego.  Po śmierci Morgensterna stał się najważniejszym cadykiem na Lubelszczyźnie, a jego dwór przy ul. Szerokiej 40 - miejscem wielu pielgrzymek.

Protoplasta dynastii i jego dziełaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Jehuda Lejb Eiger był członkiem dynastii chasydzkiej w Lublinie, zwanej "Lublin", która za jego czasów nabierała rozgłosu. Po nim dynastii przewodniczył jego syn Abraham, którego niektórzy uważali za ostatniego cadyka Lublina. Abraham miał dwóch synów, którzy pokłóciwszy się doprowadzili dynastię do upadku i przyczynili się do rozdziału między chasydami w Lublinie. (Przeczytaj o dynastii chasydzkiej założonej przez Jehudę Lejb Eigera u Roberta Kuwałka).

Swoje nauki wykładał w gminnej bożnicy De Chassidim, mieszczącej się przy ulicy Szerokiej 40. Wywierał silny wpływ na lubelskich Żydów, a jego wiedzę doceniali nawet talmudyści; korespondował z Beniaminem Soferem z Pressburga (Bratysława) i Szymonem Soferem z Krakowa.

Macewa na Nowym Cmentarzu Żydowskim w Lublinie
Macewa na Nowym Cmentarzu Żydowskim w Lublinie (Autor: Kiełsznia, Stefan (1911-1987))

Jehuda Lejb Eiger był przeciwnikiem reform religijnych i społeczno-politycznych, a także wrogiem asymilatorów. Mimo to zasiadł w jednej komisji z Joszuą Heszele Aszkenazym w Komitecie Opiekuńczym Szkoły Elementarnej dla Ubogich  Dzieci Starozakonnych w Lublinie (1862-1866). Nie pozwalał jednak wprowadzać do szkół przedmiotów świeckich.

Nazwano go Płaczącym Cadykiem z racji postawy, jaką przyjmował w czasie modlitwy. Spędzał bardzo dużo czasu na umartwianiu się, modlitwach, a towarzyszyły temu płacz i ekstatyczne okrzyki.

Zmarł w Lublinie w 1888 r. otoczony nimbem świętości. Pochowano go na nowym cmentarzu żydowskim. Nad jego grobem oraz grobami jego synów Abrahama i  Izraela wzniesiono ohel.

Opracowała Monika Szabłowska-Zaremba

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Kuwałek R., Eiger Jehuda Lejb [w:] Radzik T.,Witusik A. A., Ziółek J. (red.), Słownik biograficzny miasta Lublina,  t. 2, Lublin 1996, s. 49-51.
Kuwałek R., Urzędowi rabini lubelskiego Okręgu Bożniczego 1821-1939. Przyczynek do dziejów  Gminy Żydowskiej w Lublinie, [w:] Radzik T. (red.), Żydzi w Lublinie. Materiały do dziejówspołeczności żydowskiej Lublina, t. 1, Lublin 1995, s. 27-66.
Kuwałek R., Czy Lublin ma żydowskie elity?, ”Scriptores” nr 27, Lublin 2003.
Żebrowski R., Eger Juda Lejb [w:] Borzymińska Z., Żebrowski R. (oprac.), Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, t.1, Warszawa 2003,  s. 365.

Powiązane osoby

Słowa kluczowe