Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Grigorij Kanowicz ur. 1929 r.

Litewski pisarz, publicysta, prozaik, poeta i dramaturg, tłumacz z litewskiego na rosyjski. Pisał sztuki teatralne i scenariusze dla litewskich łotewskich i estońskich filmów obyczajowych. Pracował w Instytucie Języka Litewskiego i Literatury oraz w Litewskiej Wytwórni Filmowej. Przez wiele lat był prezesem Towarzystwa Żydów na Litwie, a take członkiem rady Sajudisu. Autor sagi Żydów zamieszkujących miasteczka dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, wydawanej przez "Pogranicze": Koziołek za dwa grosze (1994), Nie odwracaj twarzy od śmierci (2001), Park niepotrzebnych Żydów (2004).

Spis treści

[RozwińZwiń]

ŻyciorysBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Urodził się 18 czerwca 1929 roku w miasteczku Janowa koło Kowna na Litwie. Jego ojciec był krawcem i domorosłym filozofem, matka osobą bardzo utalentowaną - zmarła tuż po wojnie. Do 1941 roku Grigorij Kanowicz mieszkał w Janowie koło Kowna. Miasteczko w 75% zamieszkane było przez Żydów, byli tam również Litwini, Polacy i Rosjanie. Ten okres swojego życia uważa za źródło późniejszej twórczości: „(…) dzieciństwo przetworzone, a nie odtworzone jak jeden do jednego, jest wzbogacone wyobraźnią, bo takiego dzieciństwa, jakie opisuje, nie miałem dosłownie. To był wspaniały świat, nieporównywalny z jakimkolwiek innym. Mieszkaliśmy w miasteczku Janowa (Jonava). Z jednej strony był to świat zamknięty, z drugiej strony Żydzi, którzy tam mieszkali, umieli ten świat rozszerzyć1. W 1941 uciekając przed Niemcami w kierunku Łotwy znalazł się pod Jarosławlem, potem przebywał dłużej w  Kazachstanie, gdzie przez trzy lata chodził do kazachskiej szkoły w pobliżu Czinkentu. Podczas pobytu w Kazachstanie wraz z matką pracował w kołchozie. Następnie przebywał na Uralu. 


Po wojnie wrócił na Litwę, gdzie skończył gimnazjum, a potem filologię słowiańską na Uniwersytecie Wileńskim w 1953 roku i przez trzy lata pracował w Litewskiej Akademii Języka i Literatury. W latach 1962-72 pracował w Litewskiej Wytwórni Filmowej. Pisał wiersze, sztuki teatralne i scenariusze do litewskich, lwowskich i estońskich filmów obyczajowych.


W 1957 roku napisał powieść Patrzę w gwiazdy. Był to pierwszy utwór żydowski w języku rosyjskim wydany po wojnie na terenie ZSRR, jednak tematyką żydowską w szerszym stopniu zajął się dopiero po wydarzeniach 1968 roku. Na przełomie lat 60. i 70. pod wpływem wielkiej emigracji Żydów, przeżywając osobiste załamanie, rozważał wyjazd z Wilna. Ostatecznie pozostał w kraju z uwagi na sytuacje rodzinną, a do Izraela wyjechał dopiero w 1993 roku. W 1978 roku, po wypadku drogowym, w którym niemal zginęli obaj jego synowie, stał się człowiekiem głęboko wierzącym.

TwórczośćBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Do 1941 Grigorij Kanowicz posługiwał się wyłącznie językiem jidysz, rosyjski poznał później i pozostał mu wierny: Chociaż to nie jest język mojego dzieciństwa, chociaż otrzymałem go w zamian za język ojczysty - do ostatniej godziny życia będę pisał po rosyjsku.2

Przez długi czas książki Grigorija Kanowicza nie były wydawane w Moskwie, a jedynie na Litwie i to w okrojonych nakładach. Obecnie są przetłumaczone na 10 języków. W języku polskim ukazały się: Świece na wietrze, Łzy i modlitwy głupców, Koziołek za dwa grosze, Nie odwracaj twarzy od śmierci, Parki niepotrzebnych Żydów, Nie ma raju dla Niewolników.

Ogromne piętno odcisnęła na pisarzu tragedia Holocaustu. Holocaust był tragedią dla narodu żydowskiego, dla moralności, dla religii;ale był również moją wielką katastrofą. Zostało zniszczone nie tylko moje miasteczko, ale cała moja rodzina , wszystko, co było związane z moim dzieciństwem. Był to pogrzeb wszystkich moich nadziei3. Krytycy zwracają szczególna uwagę na chagallowski charakter pisarstwa Kanonicza - strony swoich dzieł zapełnia on obrazami świata nieistniejących już kresowych miasteczek.

Nagrody i wyróżnieniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

  • Laureat Litewskiej Narodowej Nagrody Literackiej (1988);

 

Grigorij Kanowicz w Ośrodku "Brama Grodzka - Teatr NN"Bezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Grigorij Kanowicz gościł w Ośrodku "Brama Grodzka - Teatr NN" 15 listpada 1991 roku. Spotkanie z nim poprowadził Krzysztof Czyżewski.
Czytaj więcej

Jego teksty wykorzystane zostały w przedstawieniu Teatru NN "Ziemskie pokarmy", którego premiera odbyła się 13 września 1991 roku. 
Czytaj więcej

 

PrzypisyBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1 Wszyscy ludzie są drzewami jednego lasu, z Grigorijem Kanowiczem rozmawia Jan Bryłowski, Kresy, s. 65.
2 Już nie muszę być Żydem, z Grigorijem Kanowiczem rozmawia Irena Lewandowska.



 

Opracowała: Magdalena Kowalska, Karolina Kryczka