Dzielnice Lublina – Kośminek
Spis treści
[Zwiń]Kalendarium
Nazwa dzielnicy
Historia i rozwój dzielnicy
Dzielnica Kośminek powstała na terenie wyodrębnionym z gruntów wsi Bronowice. Początkowo była to dzielnica przemysłowa, ulokowana poza granicami miasta i obejmująca włości należące do Michała Kośmińskiego. Wybudował on w roku 1861 r. młyn parowy zajmujący kwartał między ulicą Długą, ówczesną Mostową (obecnie Garbarską) i rzeką Czerniejówką (zobacz więcej na ten temat>>). Obok młyna Kośmiński zamierzał założyć wzorcową osadę robotniczą, która miałaby obejmować obok kilku zakładów przemysłowych także domy robotników i oficjalistów oraz park miejski. Planów tych nie udało się zrealizować z powodu bankructwa przemysłowca. Pozostały dwa budynki przy uliczce zwanej Przy Torze. Na szczególną uwagę zasługuje dom nr 1 (zobacz więcej>>). Przyjęła się również nazwa osiedla Kośminek. Dzielnica ta została włączona w granice administracyjne miasta Lublina na polecenie c. i k. generał-gubernatora w dniu 15 października 1916 r.
Największy rozwój dzielnicy przypadł na 1 ćw. XX w. Wprawdzie młyn zlikwidowano w latach 1901–1914, jednakże nowi jego właściciele Zylberowie urządzili na jego miejscu gorzelnię. Działała tutaj również garbarnia Luchta i Rubinsztajna oraz suszarnia cykorii Frajtaga. W 1901 r. zamożny przemysłowiec żydowski, Sender Zylber, wybudował przy ulicy Mostowej (dzisiejsza Garbarska), Fabrykę Wódek i Likierów „Kośminek”. W tym nowoczesnym i zelektryfikowanym zakładzie produkowano koszerną wódkę, tzw. pejsachówkę. Ponadto w październiku roku 1927 firma Ulen rozpoczęła przy ulicy Długiej budowę pierwszej elektrowni w Lublinie. Prace zakończył Magistrat m. Lublina w dniu 11 listopada 1928 r. (Zobacz więcej na ten temat>>).
Zakłady te przestały funkcjonować po II wojnie światowej. Działała jedynie elektrownia, poddana modernizacji w roku 1964. Prace, w wyniku których została ona przekształcona w elektrociepłownię zakończono w listopadzie1968 roku. W dniu 1 marca 1993 roku zdecydowano o jej likwidacji, a w budynkach, jakie pozostały mieszczą się biura.
Ulice dzielnicy Kośminek
Do najważniejszych ulic dzielnicy należą ulice: Długa, Pawia, Garbarska.
Znaleziska archeologiczne
Lublin, Kośminek, moneta.
Budownictwo użyteczności publicznej
Budownictwo obronne
Zabytki przemysłowe i gospodarcze
Fabryka Gilz, następnie Fabryka Lamp „Carbo-Lumen”, ob.zakład mechaniczny, ul. Długa nr 11, mur., XIX/XX, przebud. przed 1914.
Elektrownia przebudowana w II poł. XX wieku na elektrociepłownię, początkowo przy ul. Długiej, obecnie przy ul. Elektrycznej nr 2, mur., I poł. XX w. Zobacz więcej>>
Pozostałości fabryki odlewów Bońkowskiego, ul. Piękna nr 6, mur., k. XIX w.
Młyn motorowy Libermanów, ob. elektryczny, ul. Szańcowa nr 1 ( Krańcowa nr 4 ), mur., XIX/XX w., cz. przebud.
Odlewnia żelaza braci Frydman, ob. hurtownia, ul. Żelazna nr 20, mur., XIX/XX w.
Dawna fabryka cykorii Chaima Lejby Freitaga, potem fabryka wag J. Caudra, ul. Kręta nr 3, mur., pocz. XX w., przebud.
Dawna fabryka cykorii potem młyn parowy Chaima Lejby Freitaga, ul. Kręta nr 5, mur., przed 1918, po 1922 przebud. na młyn.
Zabytkowe budynki
Opracowała Ewa Sękowska
Literatura
Gawarecki H., Gawdzik C., Ulicami Lublina, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1976.
Gawarecki H., O dawnym Lublinie. Szkice z przeszłości miasta, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1974.
Kuwałek Robert, Kośminek i Dziesiąta, www.jews-lublin.net.