Cegielnia Sierakowszczyzna (Lublin)
Cegielnia przy ulicy Unickiej 14.
Spis treści
[Zwiń]Lokalizacja
Cegielnia funkcjonowała na terenie folwarku Sierakowszczyzna, pod adresem ulica Unicka 14. Znajdowała się w zakolu dzisiejszej ulicy Jacka Kuronia, pomiędzy nowym cmentarzem żydowskim, a dzisiejszą ulicą Lwowską. Zajmowała obszar 100 800 m2.
Zabawy na cegielni - Janusz Solarski - fragment relacji świadka historii
Chłopcy z cegielni - Małgorzata Siarkowska - fragment relacji świadka historii
Historia
Cegielnia znajdowała się na gruntach folwarku Sierakowszczyzna, który ok. poł. XIX w. był własnością rządową. W 1881 r. jako właściciel gruntu pojawił się Zelman Rotsztajn, który prawdopodobnie eksploatował tam cegielnię. Jakub Izrael Brodt występuje jako właściciel od 1903 r. Źródła drukowane podają, że cegielnię założono w 1912 r., nie mniej w dokumentach archiwalnych, już w 1880 r. występuje cegielnik Abram Brodt (dziad Jakuba Izraela?), trudno jednak dziś rozstrzygnąć, czy chodziło o tę samą lokalizację. W 1935 r. powstało Przedsiębiorstwo Rolnicze i Cegielnia I. Brodta i S-ka. Jej głównym udziałowcem był Jakub Izrael Brodt, a przedmiotem działalności - folwark i cegielnia. Ankieta Zarządu Miejskiego z 1936 r. mówi, że cegielnia zajmowała 8 mórg ziemi (cały folwark 58 mórg), pracował w niej 1 piec do wypalania cegły, którą suszono w 8 szopach. Pracownicy zamieszkiwali w domu dla robotników, wzniesionym z cegły i opoki (kamienia wapiennego), o dachu krytym blachą. Budynek mieścił 20 mieszkań jednoizbowych.
Cegła oznaczona sygnaturą tej wytwórni jest niezwykle często spotykana w Lublinie, co dowodzi, że produkcja była duża, a jakość cegły wysoka. W 1938 r. firma należała do Związku Przedsiębiorców Ceramicznych.
W tej chwili do ulicy Walecznych, i tu, są już bloki, zaraz za tym browarem już są bloki, obecnie, a przed tym było tu i tu, do samego kierkutu, co do Walecznych jest, to były cegielnie. Pospolicie, nie wiem czy to było nazwisko, czy to był pseudonim, [mówiło się]: „Gdzie idziemy?” - „Do cegielni Brota”. Podejrzewam, że to było nazwisko właściciela. Brot, to był Żyd, to był na pewno Żyd. To wszystko działo się tu na górze, między kierkutem a tymi domami. Bo tutej mieszkał nawet mój kolega, Stasiek Janiszewski, był palaczem w cegielni. Cegielnie budowali tam gdzie były pokłady gliny, żeby był surowiec. I to się ciągnęło spory kawałek.
W 1940 r. cegielnia została odebrana właścicielom i przeszła pod zarząd zrzeszenia Verband der Hersteller von Ziegeln, Klinkern und Róhren e. V. Lublin, działającego pod zarządem szefa Wydziału Gospodarczego Dystryktu Lubelskiego Paula Müllera. Jakub Izrael Brodt trafił z rodziną do getta. Przebywał jako pacjent w szpitalu żydowskim, a następnie trafił go getta na Majdanie Tatarskim, gdzie w 1942 r. zmarł. W 1944 r. cegielnię przejęły Lubelskie Zakłady Ceramiki Czerwonej, a cegielnia otrzymała nazwę Przedsiębiorstwo Państwowe Wyodrębnione Cegielnia Sierakowszczyzna. W latach 60-tych na skutek układu indemnizacyjnego z USA, przyznano odszkodowanie za nieruchomość po cegielni, spadkobiercom. Przestała funkcjonować w l. 70-tych. XX w.
Cegielnie w Lublinie - Janusz Solarski - fragment relacji świadka historii
Cegielnia Sierakowszczyzna - Alfred Sadowski - fragment relacji świadka historii
Właściciele / dzierżawcy
1881 r – właściciel nieruchomości Zelman Rotsztajn
od 1903 r – właściciel nieruchomości Jakub Izrael Brodt
1912- 1939 r. – Przedsiębiorstwo Rolnicze i Cegielnia I. Brodta i S-ka w Lublinie, ulica Unicka 14. Okresowo dzierżawca Z. E. Nisenbaum;
1940 r. - Verband der Hersteller von Ziegeln, Klinkern und Róhren e. V. Lublin, na czele z „Nadpowiernikiem Cegielni” Paulem Müllerem; dzierżawca Stefania Roczniak.
1944 r. - Lubelskie Zakłady Ceramiki Czerwonej - Przedsiębiorstwo Państwowe Wyodrębnione Cegielnia Sierakowszczyzna
Wyburzanie cegielni na Kalinowszczyźnie - Janusz Solarski - fragment relacji świadka historii
Technologia
Obszar zakładu obejmował 100 800 m2. Posiadało pozwolenia na pobieranie gliny z tej działki do głębokości 1,5 m., w późniejszym czasie pobierano nawet do 4 m. Analiza planów dowodzi, że na początku lat 30-tych XX w. cegielnia posiadała jeden piec i 8 szop do suszenia cegieł;
Sygnatury
LUBLIN I.B.
Pozostałości zabudowań
Brak. Teren zabudowany w l. 70-tych osiedlem mieszkaniowym.
Archiwalia
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina, Inspekcja Budowlana, sygn. 5543.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina, sygn. 6916.
Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta miasta Lublina, sygn. 2038.
Pierworys Folwarku Rządowego Sierakowszczyzna […], 1852 r., Archiwum Państwowe w Lublinie, Plany miasta Lublina, sygn. 60.
http://yvng.yadvashem.org/index.html?language=en&s_lastName=Brodt&s_firstName=izrael&s_place=lublin