Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Browar Vettera w Lublinie – dawny zespół klasztorny reformatów (ul. Bernardyńska 15)

Dawny poreformacki zespół klasztorny został wzniesiony w latach 1673–1674, a następnie przebudowany na browar w połowie XIX wieku. Wśród lubelskiej architektury przemysłowej posiada wyjątkową wartość nie tylko ze względu na walory artystyczne. Jest to najdłużej działający zakład przemysłowy w Lublinie bez zmiany profilu produkcji od 1846 roku.

Zabudowania dawnego browaru Vetterów przy ul. Bernardyńskiej w Lublinie
Zabudowania dawnego browaru Vetterów przy ul. Bernardyńskiej w Lublinie (Autor: Zętar, Joanna (1975- ))

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

ul. Bernardyńska 15

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Klasztor i kościół pw. św. Kazimierza; od 1844 roku browar Karola Vettera

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Reformaci zostali sprowadzeni do Lublina w 1660 roku z inicjatywy Marianny Boguckiej i Heleny Sapiehy, które ofiarowały im położony wśród ogrodów murowany dworek. Początkowo zakonnicy mieszkali we dworze, a w 1673 roku rozpoczęli budowę nowego kościoła i klasztoru. Budowa kościoła trwała jedenaście lat – do 1684 roku. Równolegle prowadzono prace budowlane przy wznoszeniu klasztoru. W 1720 roku, w czasie pożaru, zniszczeniu uległy dach kościoła, szczyt i sklepienie, które stosunkowo szybko odbudowano. W rękach reformatów kościół i klasztor znajdowały się do roku 1820, po czym budynki zostały przekazane bonifratrom, usuniętym z placu Litewskiego w związku z przekształceniem go na plac Musztry. W 1838 roku bonifratrzy przenieśli się do klasztoru po karmelitach trzewiczkowych, na ulicę Bonifraterską (obecnie Biernackiego), a w opuszczonych budynkach zakwaterowano wojsko. Najbardziej zniszczone cele klasztorne zajęła miejska biedota. Wyposażenie kościoła, łącznie z posadzkami, przeniesiono do klasztoru reformatów w Kazimierzu Dolnym.

W 1844 roku dobra poreformackie nabył Karol Vetter, który w latach 1844–1859 przebudował kościół i klasztor na browar. Prace budowlane prowadził niejaki Kamiński. Obniżenie połaci dachowych, wprowadzenie dodatkowych podziałów na kondygnacje i rozbicie elewacji ostrołukowymi oknami, przyczyniło się do znacznego zatarcia sakralnych cech zespołu, który w tym właśnie kształcie przetrwał do czasów najnowszych. Pozostałością po sakralnej przeszłości budowli są znajdujące się na strychu, niezabezpieczone polichromie przedstawiające anioły. Klasztor ponownie przebudowano i zmodernizowano w 1889 roku. W 1909 roku nadbudowano trzecią kondygnację części klasztornej usytuowanej przy ul. Bernardyńskiej.

W rodzinie Vetterów browar znajdował się do 1927 roku, po czym nabył go senator Tadeusz Karszo-Siedlecki. Już wówczas w browarze, oprócz piwa, produkowano wódki gatunkowe i likiery. Obecnie browar należy do spółki Browary Lubelskie, kontynuującej tradycje piwowarskie.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1660 – Helena Sapieżyna, kasztelanowa wileńska przekazuje swój pałac reformatom;
1663–1684 – budowa kościoła;
1838 – opuszczenie i zamknięcie kościoła;
1844–1859 – przebudowa klasztoru i kościoła na browar;
1889 – przebudowa i modernizacja budynków;
1909 – nadbudowa trzeciej kondygnacji;
1927 – właścicielem budynków zostaje Tadeusz Karszo-Siedlecki.

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zespół kościelno-klasztorny, obecnie browar, usytuowany jest w południowej części Śródmieścia, przy ul. Bernardyńskiej. Od północy graniczy z dawnym pałacem Sobieskich, mieszczącym rektorat Politechniki Lubelskiej, od zachodu styka się z terenami dawnego parku Rusałka. Budynki są rozmieszczone na nieregularnej działce otoczonej metalowym ogrodzeniem na podmurówce. Na działce, oprócz dawnego kościoła i klasztoru, w południowej i zachodniej części zespołu znajdują się współczesne budynki magazynowo-administracyjne.

Wszystkie zabytkowe budynki są murowane z cegieł, otynkowane. Budynki klasztorne ustawione są w czworobok, w który wbudowany jest dawny kościół, dzielący duży dziedziniec na dwa małe. Obiekty usytuowane przy ul. Bernardyńskiej mają trzy kondygnacje, pozostałe – dwie. Elewacje budynków wchodzących w skład zespołu są zróżnicowane stylowo; dominuje detal eklektyczny, spod którego widoczne są barokowe gzymsy i arkadowe artykulacje ścian.

WnętrzeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Wnętrza, przebudowane w drugiej połowie XIX wieku, zatraciły swój klasztorny układ, natomiast w znacznym stopniu został zachowany stan po zmianie funkcji i dostosowaniu dla potrzeb browaru. Nie zachowało się najstarsze wyposażenie browaru.

Stan zachowaniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Z analizy kartograficznej i ikonograficznej wynika, że zabudowa klasztorna, przekształcona w XIX wieku na browar, jedynie w nieznacznym stopniu odbiega od stanu obecnego. Budynkom od strony ul. Bernardyńskiej nadbudowano drugie piętra, ponadto od południowego wschodu przy wjeździe do zespołu wybudowano portiernię.

Gruntowny remont prowadzony w latach 90. na terenie browaru dotyczył tylko budynków od ul. Bernardyńskiej natomiast nie objął pozostałych obiektów. Widoczne są ubytki tynków i ślady zawilgocenia, naruszenia struktury murów oraz uszkodzenia pokrycia dachowego.