Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Browar Jenszów i piekarnia Kijoka w Lublinie

W 1899 roku browar przy ul. Podwale 7 należał do małżeństwa Franciszka i Amalii Jensz. Na początku XX wieku nowymi właścicielami obiektu zostali Kamilla Moritz i Henryk Kijok.

Ulica Podwale w Lublinie
Ulica Podwale w Lublinie (Autor: nieznany)

Spis treści

[RozwińZwiń]

LokalizacjaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Zespół dawnej piekarni usytuowany jest w centrum miasta, przy ulicy Podwale 7. Zajmuje nieregularną działkę, graniczącą obecnie z terenem targu.

FunkcjeBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Browar, dom mieszkalny, suszarnia i słodownia. Od 1972 roku wyłącznie produkcja piekarnicza.

HistoriaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Najstarszy rysunek elewacji browaru, należącego wówczas do małżeństwa Franciszka i Amalii Jensz (pisownia nazwiska wg ortografii z dokumentów rosyjskich) pochodzi z 1899 roku. Dołączony do niego plan sytuacyjny ukazuje również pozostałą zabudowę działki, którą w zestawieniu z dobrze oznaczonym planem z 1927 roku, można zidentyfikować jako: dom mieszkamy (od frontu), suszarnię (tyły browaru), drugą suszarnię połączoną ze słodownią (budynek pd.-wsch.), stajnie i kantor. Początków powstania dwóch obiektów od ulicy Podwale (piekarnia i dom mieszkalny) należy szukać jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku, o czym przekonują całościowe plany Lublina, pochodzące z tego czasu.

W „Wykazie zakładów przemysłowych na terenie Lublina” z 1920 roku jako datę powstania browaru podano 1846 rok. Nie wiemy, jaką funkcję pełnił obiekt poprzedzający piekarnię, natomiast powstanie słodowni należy ustalić na lata 80. XIX wieku, ponieważ nie występuje jeszcze na planie miasta wykonanym w 1880 roku.

W początkach XX wieku – dokładna data pozostaje nieustalona – nowymi właścicielami obiektu zostali Kamilla Moritz i Henryk Kijok.

Po spaleniu się browaru w 1923 roku właściciele przestawili się na produkcję piekarniczą, wznosząc w 1927 roku nowoczesną wówczas piekarnię mechaniczną.

Współcześnie obiekty uległy daleko idącym przebudowom. Najlepiej zachowała cechy stylowe słodownia. Pozostałości browaru, obniżonego do poziomu parteru, włączone zostały do programu piekarni, która po II wojnie światowej pozostawała w użytkowaniu LSS „Społem”.

KalendariumBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1846 – powstanie browaru;
lata 80. XIX wieku – budowa słodowni;
1923 – pożar browaru i przestawienie produkcji na piekarniczą;
1927 – budowa piekarni mechanicznej.

OpisBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Słodownia, położona skrajnie we wschodniej części działki, została wzniesiona na planie litery L (krótsze ramię zostało dostawione przed 1889 roku). Murowana, otynkowana, nad korpusem głównym kryta dachem trójpołaciowym, nad częścią północną dwuspadowym. Trójkondygnacyjna z czterokondygnacyjną częścią krótszego ramienia, wyodrębnioną w bryle zachodniej. Podpiwniczona.

Elewacje korpusu głównego o podziałach ramowych, rozczłonkowane gzymsem kordonowym, zwieńczone gzymsem koronującym. Ramię poprzeczne – z artykulacją pilastrami wielkoporządkowymi – posiada przy zwieńczeniach dekorację w postaci fryzu lub gzymsu kostkowego.

Okna przekryte odcinkowo, posiadają dekoracyjnie wydobyte nadproża i gzymsy podokienne.

Stan zachowaniaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

1995 rokBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Większość oryginalnych elementów zespołu istnieje, jednak został on gruntownie przebudowany. Zachowały się ślady pierwotnych podziałów i urządzeń zewnętrznych, jak np. metalowe zawieszenie do bloku transportowego zachowane w południowej elewacji piekarni. W stosunkowo najlepszej kondycji przetrwała słodownia. Okna wypełnione są w przewadze stolarką sześciopodziałową.

W elewacji zachodniej zachowały się pozostałości urządzenia dźwigowego. Od południa i wschodu do obiektu przylegają parterowe przybudówki. Do wschodniej części krótszego ramienia przylega drewniana, zniszczona weranda. Wnętrze przekształcone z zachowaniem części stropów i elementów konstrukcyjnych (filary), pozbawione jednak pierwotnego wyposażenia. Obiekt wymaga remontu elewacji.

2009 rokBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści

Budynek w części zamieszkany. Fragment elewacji nad sklepem otynkowany i pomalowany, reszta budynku zaniedbana. Schody prowadzące do mieszkań nieremontowane.

 

LiteraturaBezpośredni odnośnik do tego akapituWróć do spisu treściWróć do spisu treści