Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Rewitalizacja: Izba Drukarstwa

Izba Tradycji Drukarstwa miasta Lublina, zdjęcie z 2004 roku
Izba Tradycji Drukarstwa miasta Lublina, zdjęcie z 2004 roku (Autor: Sienkiewicz, Dariusz)

Działania Ośrodka Brama Grodzka – Teatr NN związane z rewitalizacją.

W roku 2006 Ośrodek przejął mieszczące się przy ul. Żmigród 1 pomieszczenia dawnej Izby Tradycji Drukarstwa Lubelskiego oraz położone obok Izby ale na wyższym poziomie budynku, pomieszczenia tzw. pieczątkarni.

Stan techniczny tych pomieszczeń jak też stan  budynku, w którym się znajdowały był dramatyczny. Również eksponaty prezentowane w Izbie były w bardzo złym stanie. Powstał pomysł aby te dwa do tej pory rozdzielone pomieszczenia - znajdujące się na dwóch różnych poziomach budynku, połączyć w jedną przestrzeń. Aby tak mogło się stać należało zająć dodatkowo dwa lokale mieszkalne, które znajdowały się pomiędzy Izbą i Pieczątkarnią. Tylko w ten sposób można było połączyć w jedną całość osobne pomieszczenia. Jedno z tych mieszkań musiało być przeznaczone na zrobienie klatki schodowej, połączyłaby te dwa różne poziomy  na których znajdowała się Izba i Pieczątkarnia.

Po wykwaterowaniu z mieszkań lokatorów rozpoczęły się prace budowlane, które bardzo szybko potwierdziły wstępne rozpoznanie o bardzo złym stanie technicznym budynku. Okazało się, że strop nad jednym z pozyskanych mieszkań jest drewniany i w każdej chwili grozi zawaleniem. Tak więc mieszkanie nad tym pomieszczeniem musiało być wyłączone z użytku i należało przeprowadzić wymianę stropu. W tej sytuacji ustalony wcześniej zakres prac remontowo – budowlanych stopniowo ulegał rozszerzeniu. Zostały też przeprowadzone badania geotechniczne, które wskazały, że stan fundamentów budynku pod ścianami remontowanej pieczątkarni jest tak zły że wymaga jak najszybszego ich podbicia. Zapadła decyzja, że w trakcie podbijania fundamentów i przemurowywania ścian nośnych zostaną utworzone nowe piwnice.

Z perspektywy czasu widać, że bez prowadzonych przez Ośrodek prac doszłoby do katastrofy budowlanej w budynku z olbrzymimi konsekwencjami dla samego budynku ale też dla jego mieszkańców.

Dzięki etapowaniu opisanych prac Izba mogła rozpocząć swoją działalność w maju 2008 roku. W tym okresie zajmowała już wyremontowane pomieszczenia po starej drukarni.

W czasie otwarcia „Izby Drukarstwa” odczytany został tekst opisujący przeszłość i teraźniejszość tego miejsca:

6 maja 2008 roku o godz. 17.00 przy ul. Żmigród 1 rozpoczyna swoją działalność: „Izba Drukarstwa”. Jest to kontynuacja istniejącej tutaj od 1972 roku do połowy lat dziewięćdziesiątych „Izby Tradycji Drukarstwa Lubelskiego”. Gospodarzem „Izby Drukarstwa” został Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”.

W latach 1932–1946 również w tym samym miejscu znajdowała się drukarnia „Popularna”. Przed wojną bywali w niej m. in. Józef Czechowicz i Józef Łobodowski. W czasie okupacji drukowane były tu nielegalne podziemne ulotki i pisma. Na skutek donosu w marcu 1944 roku Niemcy aresztowali czternastu drukarzy „Popularnej”. Wszystkich rozstrzelano na Majdanku w dniu 3 czerwca. Hołdem złożonym drukarzom, którzy zapłacili życiem za ulotki  będzie utworzenie „Domu Wolnego Słowa”. W zamierzeniu ma to być miejsce poświęcone niezależnemu obiegowi wydawniczemu, podziemnym drukarniom i kolportażowi zakazanych książek.

W „Izbie Drukarstwa” będzie można zobaczyć maszyny i przyrządy używane w starych lubelskich drukarniach. Tutaj też dowiemy się o historii książki i drukarstwa w Lublinie.
Izba Drukarska nie powstałaby nigdy bez pomocy wielu osób – wspólnymi siłami udało się nam uratować ważną część historii Lublina. Możemy być z tego dumni.
Prawie przez rok bo aż do połowy 2009 roku mógł być realizowany w Izbie Drukarstwa przyjęty wcześniej program.

ProgramBezpośredni odnośnik do tego akapitu

„Izba Drukarstwa obok planowanej stałej ekspozycji (stare narzędzia i maszyny drukarskie i zecerskie, narzędzia introligatorskie) będzie prezentować wystawy czasowe (małe formy graficzne) oraz prowadzić warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży. W ramach tych warsztatów uczestnicy obok wysłuchania prelekcji przewodnika będą mogli własnoręcznie czerpać papier, składać tekst czy też wytłoczyć druk na prasie drukarskiej. Planujemy również rozbudowę stałej ekspozycji oraz tworzenie własnych zbiorów prezentujących różnego rodzaju druki: książki, czasopisma, plakaty, mapy, grafiki, pocztówki i druki okolicznościowe.
Zamierzamy również gromadzić materiały archiwalne dotyczące życia i pracy drukarzy, wydawców i księgarzy działających na terenie Lublina i w jego okolicy.
W ramach działalności Izby będą odbywać się również promocje książek.

ZwiedzanieBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Zwiedzanie „muzeum” odbywać się będzie wyłącznie z przewodnikiem. Dotyczy to zarówno osób indywidualnych jak również grup (max 15 osób). Dla grup uczniów przygotowana będzie specjalna oferta. Podczas jednej godziny lekcyjnej uczniowie będą oprowadzani po muzeum mogąc dowiedzieć się jak kiedyś wyglądał proces powstawania druku.
W trakcie zwiedzania muzeum uczniowie otrzymają informacje historyczne związane z rozwojem druku począwszy od Jana Gutenberga. Dowiedzą się również o lubelskiej tradycji drukarskiej.
Grupa zwiedzająca „Izbę” będzie mogła wybrać sobie jeden z poskładanych tematów edukacyjnych:

  • historia druku i drukarstwa
  • jak powstawała kiedyś gazeta, książka
  • techniki druku
  • historia papieru
  • introligatorstwo – proces tworzenia książki z zadrukowanych arkuszy papieru
  • historia pisma łacińskiego (rękopiśmienne i drukowane)

„Izba”  będzie również miała w swojej ofercie zajęcia warsztatowe.

WarsztatyBezpośredni odnośnik do tego akapitu

Zajęcia warsztatowe mają wzbogacić i uzupełnić zwiedzanie ekspozycji. Będą też szansą na osobiste spotkania z ginącymi zawodami: zecera, drukarza, introligatora.
W czasie warsztatów ich uczestnicy zapoznają się z podstawowymi technikami graficznymi  mogąc własnoręcznie:

  1. przygotować matrycę z własnym rysunkiem (może exlibrisem?) i tłoczyć na starej prasie
  2. złożyć krótki tekst czcionkami i tłoczyć na starej prasie

Do realizowania warsztatów graficznych będą stworzone odpowiednie stanowiska wyposażone w narzędzia do projektowania oraz wykonywania prac graficznych. Chodzi tu  m. in. o dłuta graficzne, matryce, różne kolory farb, wałki do nakładania farb oraz papier do odbitek. Będą  również potrzebne ręczne prasy do uzyskiwania odbitek.
Obok warsztatów graficznych planujemy uruchomienie warsztatów z zakresu papiernictwa. W ich  ramach  będzie można własnoręcznie wyczerpać papier oraz wysłuchać historii powstawania papieru i pergaminu.
Część zajęć warsztatowych będzie mogła odbywać się również na terenie szkół czy też w innych miejscach poza Izbą.”
W maju roku 2010 zakończył się drugi etap remontu dzięki któremu powstała zupełnie nowa przestrzeń m. in. z pomieszczeń Izby Drukarskiej, Pieczątkarni oraz nowych powstałych piwnic. Część tej przestrzeni będzie przeznaczona na działalność Galerii.

Tomasz Pietasiewicz