Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Misterium „Poemat o Miejscu" (25.9.2004)

Misterium "Poemat o miejscu" zaprezentowane podczas II Kongresu Kultury Chrześcijańskiej odbywającego się w Lublinie we wrześniu 2004 roku.

W miejscu, w którym było kiedyś miasto żydowskie, jest teraz parking o betonowej nawierzchni. Możemy sobie nawet wyobrazić ukryty pod tą skorupą szkielet miasta, utworzony z fundamentów domów, które tu stały. Mimo lat, jakie minęły od Zagłady, mimo betonowej skorupy ukrywającej Pamięć o tamtym mieście – przeszłość zawsze wraca do nas.

Długo zastanawiałem się w jaki sposób tą prostą myśl przełożyć na jakieś artystyczne działanie w tej właśnie przestrzeni. Gdy wyobraziłem sobie, że pamięć jest jak światło przenikające betonową nawierzchnię, wszystko zaczęło się układać. Miałem pewność, że to jest właśnie ten symbol, obraz, wokół którego można zbudować całe działanie. Tylko jak to zrobić technicznie, jak pokazać światło wychodzące spod tej betonowej skorupy? Jedynym dobrym rozwiązaniem okazał się pomysł, żeby do studzienek kanalizacyjnych, znajdujących się na Placu Zamkowym, włożyć reflektory i zapalić je – to było to czego szukałem. W moim zamyśle „przewodnikiem” dla uczestników Misterium miało być światło. Wyobraziłem sobie, że będą oni „prowadzeni” zapalającym się na ich drodze w kolejnych mijanych studzienkach światłem i wydobywającymi się z nich głosami. Miały to być wspomnienia mieszkańców Lublina, dotyczące życia dzielnicy żydowskiej i jej zagłady. We fragmencie drogi (Aleja Tysiąclecia) przebiegającej w pobliżu dworca PKS, głosy te miały być słyszalne z głośników znajdujących się tam na stałe.

Droga uczestników Misterium miała skończyć się w miejscu, gdzie stała kiedyś Wielka Synagoga – a teraz jest droga szybkiego ruchu i trawnik. Długo nie wiedziałem jak zakończyć Misterium będące artystyczną próbą mówienia o czymś co jest do wyrażenia, będące zbliżaniem się do tajemnicy. Przypomniałem sobie o kotarach z fresków namalowanych na ścianach znajdującej się blisko Kaplicy Trójcy Św. Malujący je prawie 600 lat temu malarz chciał przez to pokazać, że jest jakaś granica, w naszym wyobrażaniu sobie Boga, że jest tajemnica przed którą musimy się zatrzymać. Tak więc w miejscu gdzie była Synagoga postanowiłem zawiesić wielką kotarę, która jednocześnie jakby „przecinała” drogę po której szli uczestnicy Misterium.

Misterium „Poemat o Miejscu” odbyło się po raz pierwszy 12 października 2002 roku. Znakiem do rozpoczęcia wydarzenia było uderzenie w dzwon o godz. 20.00, w kościele znajdującym się w pobliżu Bramy Grodzkiej.

W tej samej chwili, w całej przestrzeni tu gdzie kiedyś było miasto żydowskie, zgasło światło, tworząc „scenę” do dalszych działań. Po tej stronie Bramy, gdzie znajduje się Stare Miasto, wśród rozświetlonych ulic wciąż trwało niczym niezakłócone, normalne, codzienne życie – tu światło nie zgasło. Uczestnicy Misterium, przechodząc przez Bramę, weszli w ciemność, a na ich drodze zaczęło pojawiać się światło. Smugi światła – zapalające się w kolejnych, mijanych po drodze, otwartych studzienkach kanalizacyjnych – były dla nich przewodnikiem.

Uczestnicy Misterium szli drogą prowadzącą przez nieistniejące miasto żydowskie, aż do miejsca, gdzie stała dawniej synagoga.

Częścią Misterium było też zapalenie Latarni Pamięci - symbolicznej "wiecznej lampki" upamiętniającej świat, którego już nie ma.

Misterium było próbą stworzenia artystycznego działania, w którym wykorzystany został fragment miasta z jego konkretną topografią, historią i z istniejącą w nim infrastrukturą techniczną (kanalizacja, sieć energetyczna, głośniki zamontowane na dworcu PKP). Na tę istniejącą miejską infrastrukturę nałożony został najbardziej elementarny osprzęt teatralny – reflektory, głośniki, przewody, Nie ma tu żadnych rekwizytów, żadnej sztucznej scenografii (poza wiszącą kotarą) ani aktorów. Widzimy więc, że w tym działaniu nie pojawiają się dla typowego widoku takie elementy jak np. muzyka, ogień, aktorzy. Wydobywające się z głębi otwartych studzienek światło i głosy, stworzyły rodzaj wielkiej instalacji artystycznej, odsłaniającej ukryte i niewidoczne na co dzień znaczenia, zawarte w pustej przestrzeni tuż obok Bramy Grodzkiej.

Tomasz Pietrasiewicz
Fragment książki: T. Pietrasiewicz,
Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” 1990-2010.
Artystycznie i animatorskie działania w przestrzeni miasta związane z Pamięcią, Lublin 2010, s. 69-79.

 

Misterium „Poemat o Miejscu"

Zdjęcia

Kategorie

Słowa kluczowe