Czasopismo "PA.RA"
Obchody 100-lecia Niepodległości
100 lat temu w listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Patrząc z perspektywy lat mijających od tamtej chwili widzimy, że weszliśmy wtedy w jeden z najważniejszych historycznych okresów w dziejach naszego kraju.
W ciągu tych 100 lat Lublin wielokrotnie zaznaczył swoją obecność w zachodzących wydarzeniach. Jest czymś niezwykle interesującym zobaczyć, jak rodziło się państwo u samych jego podstaw – w codzienności i zaangażowaniu zwykłych ludzi. Gdy patrzymy na historię ostatnich 100 lat w Lublinie widzimy, że miasto rozsadzała jakaś wielka energia jego mieszkańców do stania się wolnymi ludźmi. Tu naprawdę czuło się ciśnienie wolności. Miasto było „pod parą”. Stąd pomysł żeby o tym wszystkim opowiedzieć i pokazać nasze miasto na tle Wielkiej Historii. Będziemy tworzyć tę opowieść wykorzystując do tego specjalnie wydawaną gazetę „PA.RA”.
W gazecie będziemy opowiadać w niej nie tylko o okresie międzywojennym (1918–1939) w Lublinie ale też o czasach II wojny światowej i PRL-u. Na samym początku tego okresu – przez 20 lat istniała Niepodległa Polska. Jest czymś nadzwyczajnym jak Polacy wykorzystali te 20 lat wolności, odbudowując zniszczony i podzielony przez zaborców kraj. To pokazuje czego mogą dokonać ludzie kiedy stają się wolnymi. To co zostało zrobione przez 20 lat Niepodległości pozwoliło nam przetrwać czas kiedy znów w 1939 r. – na wiele lat, przestaliśmy być wolnym krajem.
Opowieść o 20-leciu międzywojennym jest opowieścią o wolnych ludziach, których aktywność przenikał autentyczny duch wolności. To dzięki niemu „mieli parę” i „ciśnienie” do tego żeby realizować marzenia i zmieniać świat. To ta „para” do wolności napędzała ich i dawała im energię. W nowej sytuacji – po odzyskaniu niepodległości, kraj potrzebował obywateli, ludzi gotowych do podjęcia wielkiego wysiłku odbudowy państwa. Dla Lublina szczególnym symbolem odradzającej się Polski są trzej niezwykli, genialni twórcy stąd pochodzący: Józef Czechowicz (1903–1939), Zygmunt Puławski (1901–1931) i Józef Szanajca (1902–1939).
Nigdy w historii miasta nie zdarzyła się konstelacja osób obdarzonych tak wielkimi talentami jak oni. Talentami, które mogły rozkwitnąć w wolnej Polsce. Wszyscy oni urodzili się w Lublinie. Tu dojrzewali i tu chodzili do szkół. Wszyscy trzej byli zaangażowani w odzyskanie niepodległości, brali udział w wojnie polsko-rosyjskiej, a następnie budowali wolną Polskę. Dwóch z nich – Czechowicz i Szanajca zginęło w kampanii wrześniowej 1939 r. Bez takich ludzi jak oni, bez ich determinacji, poświęcenia i siły charakteru, Polska nie odzyskałaby Niepodległości, a następnie nie zostałaby odbudowana.
Kolejny okres to czas II wojny światowej i okupacja. Polska jako państwo przestała istnieć, powstało natomiast Polskie Państwo Podziemne w dużej mierze oparte na konspiracyjnych strukturach Armii Krajowej. To w jego ramach, działało tajne nauczanie z jego cichymi bohaterami: nauczycielami i uczniami czy też podziemne harcerstwo, kolejna bohaterska karta zmagań o wolną Polskę.
Następny okres wiąże się z przejęciem władzy przez komunistów i czas PRL-u. Tradycja działań wolnościowych w Lublinie w okresie PRL-u związana jest m. in. z powstaniem w Lublinie w 1976 roku pierwszej w Polsce w okresie komunizmu podziemnej drukarni. Działała ona w środowisku studentów KUL-u wydających poza cenzurą pismo „Spotkania”. Wspomnijmy też o „przestrzeniach wolności” tworzonych przez lubelskich artystów: Teatrach Alternatywnych, Grupie „Zamek”, Galerii BWA.
Lublin ma również swój ważny udział w niezwykłym, wolnościowym zrywie polskiego społeczeństwa w lecie roku 1980. Stąd ruszyła przez całą Polskę wielka fala strajków zakończona narodzinami „Solidarności” w Gdańsku, w sierpniu 1980 roku. Symbolem lubelskich protestów stał się strajk kolejarzy związany z legendą o unieruchomionej lokomotywie. To tak jakby metafora miasta „pod parą” – szukającego swojej drogi do wolności, zmaterializowała się w tej opowieści. Jest w tej historii energia i siła które za chwilę zamienią się w ruch pędzącego w kłębach pary parowozu – do wolności z napisem „Solidarność”, do wyborów 4 czerwca 1989 roku kiedy znów staliśmy się wolnym krajem.
Chcemy o tym wszystkim opowiedzieć. Zabrać czytelników gazety w niezwykłą i pasjonującą podróż po historii miasta w którym żyją. Chcemy w tej gazecie wskrzesić i pokazać „ducha wolności” jaki panował w Lublinie przez ostatnie 100 lat. To dzięki niemu wielu młodych ludzi tu mieszkających „miało parę” i „ciśnienie” do angażowania się w ważne sprawy ale też realizowania swoich marzeń i zmieniania świata. Dlatego częścią tej opowieści będzie również pokazanie tych którzy dzięki odzyskanej w 1989 roku wolności mogli rozwinąć skrzydła i dokonać wspaniałych rzeczy. Dla nich i dla Was stało się czymś naturalnym i oczywistym. Ale pamiętajmy, duch wolności jest wyjątkowo kruchy, delikatny, niewidoczny i bardzo łatwo go utracić.
Tomasz Pietrasiewicz, Lublin 2018
Strona internetowa czasopisma "PA.RA"
MEDIA O PROJEKCIE:
Patroni projektu
GENIUSZE Z LUBLINA: JÓZEF CZECHOWICZ, ZYGMUNT PUŁAWSKI, JÓZEF SZANAJCA
Z historią odradzającej się, niepodległej Polski związanych jest trzech niezwykłych genialnych twórców pochodzących z Lublina. Są to: Józef Czechowicz (1903–1939) – poeta, Zygmunt Puławski (1901–1931) – konstruktor lotniczy oraz Józef Szanajca (1902–1939) – architekt.
Wszyscy oni urodzili się na początku XX wieku. Bez takich ludzi jak oni, bez ich determinacji, poświęcenia i siły charakteru, Polska nie odzyskałaby niepodległości a następnie nie zostałaby odbudowana. Dlatego warto spróbować odpowiedzieć sobie na pytania: Jacy oni byli? Co ich ukształtowało? Co było dla nich ważne? Poprzez indywidualne losy tych trzech osób z „pokolenia niepodległej” postaramy się odpowiedzieć na te pytania.
Nigdy w historii miasta nie zdarzyła się konstelacja osób obdarzonych tak wielkimi talentami jak oni. Talentami, które rozkwitły w wolnej Polsce. Wszyscy oni urodzili się w Lublinie. Tu dojrzewali i tu chodzili do szkół. Szanajca i Puławski do Szkoły Handlowej im. Vetterów gdzie zdali maturę. Czechowicz do Seminarium Nauczycielskiego. Były one położone na Żmigrodzie kilkaset metrów od siebie. Nic nie wiemy o tym by poznali się. Ich losy nigdy nie przecięły się mimo tego, że z pewnością musieli mijać się na ulicach Lublina. Dwóch z nich Czechowicz i Szanajca zginęło w czasie wojny we wrześniu 1939 roku. Puławski w katastrofie lotniczej w 1930 roku. Czechowicz i Puławski pochowani są na cmentarzu przy ul. Lipowej. Szanajca w Płazowie blisko Tomaszowa Lubelskiego, tam gdzie został śmiertelnie postrzelony.
Pod hasłem „Lublin dla Niepodległej” możemy stworzyć niezwykłą i barwną opowieść o tych trzech geniuszach. Pokazać jak w ich biografiach odbija się historia odradzania się i budowania wolnej Polski. Te trzy postacie mogą stać się dumą Lublina, jedną z jego ikon.
Zygmunt Puławski
Zygmunt Puławski urodził się 24 października 1901 r. w Lublinie w robotniczej rodzinie Wojciecha i Kazimiery z Szumiłów. Maturę w Szkole Handlowej Męskiej A. i J. Vetterów w Lublinie, zdał w maju 1920 r. Studiował na Politechnice Warszawskiej. Od samego początku jego pasją było projektowanie samolotów.
W roku 1927 Puławski rozpoczął pracę w Polskich Zakładach Lotniczych. Szybko stał się konstruktorem wysoko ocenianych w świecie samolotów pościgowych „PZL-P I", „P-6" i „P-7". Były to pierwsze całkowicie metalowe płatowce polskiej produkcji , co na ówczesne czasy było rewolucją .Charakteryzowały się oryginalnym sposobem mocowania górnego płata skrzydła, przypominającego skrzydła mewy. Płat ten przeszedł do historii lotnictwa, jako tzw. płat Puławskiego, niekiedy określany płatem polskim. Konstrukcje młodego inżyniera rodem z Lublina uznane zostały za jedne z najlepszych na świecie i były wizytówką rodzącego się polskiego przemysłu lotniczego.
21 marca 1931 r. Puławski wystartował do lotu próbnego na skonstruowanym przez siebie samolocie - amfibii, która mogła startować i lądować zarówno na ziemi jak i na wodzie. Doszło do wypadku w którym młody pilot-oblatywacz zginął. Pochowano go na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie.
Józef Szanajca
Józef Szanajca urodził się w 1902 roku w Lublinie , gdzie ukończył Szkołę Handlową A. i J. Vetterów. Po maturze przeprowadził się do stolicy. W 1920 roku brał udział w organizowaniu obrony Warszawy przed bolszewikami. Jeden z najwybitniejszych polskich architektów modernistów. Zwolennik funkcjonalizmu i konstruktywizmu w architekturze. Należał do grupy architektów którzy zerwali z tradycjonalizmem w budownictwie i zamiast typowych polskich dworków i budynków w stylu klasycznym projektowali nowoczesne domy i osiedla mieszkaniowe. Bliskie im były m.in. idee niemieckiego Bauhausu.
W 1928 roku ukończył Wydział Architektury na Politechnice i został asystentem w Katedrze Projektowania Hal Przestrzennych. W czasie studiów zaprzyjaźnił się z architektem Bohdanem Lachertem. Nawiązali współpracę, która zaowocowała blisko 150-cioma wspólnymi projektami, spośród których wiele nagrodzono na różnego rodzaju konkursach architektonicznych. Wielkim wspólnym sukcesem Szanajcy i Lacherta było Grand Prix za pawilon polski na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu (1937). Stanowili jedną z najbardziej frapujących i twórczych tandemów architektonicznych dwudziestolecia międzywojennego.
W latach 1929-33 Józef Szanajca był etatowym projektantem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dla którego pracowników zaprojektował wiele domów w Warszawie. Projektował również wnętrza i meble. Od wczesnej młodości miał poważne problemy ze zdrowiem – musiał nosić gorset ortopedyczny. Mimo to był tytanem pracy, podróżnikiem (zwiedził niemal całą Europę i Północną Afrykę).
Zginął 24 września 1939 roku pod Płazowem, w okolicach Tomaszowa Mazowieckiego. Bohdan Lachert uczcił pamięć przyjaciela, rzeźbiąc jego popiersie. Replika tej rzeźby stoi dziś na Pradze, u zbiegu ulic Jagiellońskiej i Józefa Szanajcy. Szanajca jest współautorem razem z B. Lachertem i J. Pańkowskim projektu Gmachu Banku Gospodarstwa Krajowego przy Krakowskim Przedmieściu w Lublinie. Został on zrealizowany w roku 1934.
Józef Czechowicz
Urodził się 15 marca 1903 w Lublinie. Jako 17-letni chłopak walczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 roku ukończył Seminarium Nauczycielskie i podjął się pracy pedagoga. W 1923 roku współtworzył czasopismo literackie "Reflektor". W 1927 roku ukazał się drukiem pierwszy tomik utworów poety – "Kamień", który został wysoko oceniony przez krytyków. W maju 1932 roku wraz z Franciszką Arnsztajnową założył Lubelski Związek Literatów. W roku 1934 wyjechał do Warszawy. Stał się najważniejszym przedstawicielem tzw. drugiej awangardy. Ich utwory charakteryzował nastrój pesymizmu, poczucie zagrożenia i przeczucie nadciągającej katastrofy. Dlatego często określano ich mianem katastrofistów. Wszystko to odnajdujemy w wierszu Czechowicza „Żal”. Utwór ten to zapowiedź wojny i zniszczeń jakie ona ze sobą przyniesie. Poeta nawiązuje do motywów biblijnych, do opisów końca świata, czyli przede wszystkim do apokaliptycznej wizji dnia Sądu Ostatecznego. Czechowicz zapowiada-jak prorok, ostateczną zagładę rodzaju ludzkiego, który poniesie karę za swe dotychczasowe czyny , zaczną się bowiem „żniwa huku i blasków”. Czechowicz zginął 9 września 1939 r. w czasie bombardowania Lublina, zaledwie kilkaset metrów od domu rodzinnego.
MEDIA O WYDARZENIU:
Brama Grodzka Teatr NN wydaje nowy magazyn
http://centrum.fm/brama-grodzka-teatr-nn-wydaje-nowy-magazyn/
„Inspiruje nas wolność”. To hasło Teatru NN na rok 100-lecia odzyskania niepodległości
http://www.kurierlubelski.pl/styl-zycia/a/inspiruje-nas-wolnosc-to-haslo-teatru-nn-na-rok-100lecia-odzyskania-niepodleglosci,12875215/
Specjalna gazeta z okazji 100-lecia niepodległości
https://lublin.onet.pl/specjalna-gazeta-z-okazji-100-lecia-niepodleglosci/y0d3s5r
Czy patriota śpi w pościeli z orłem? Nowa gazeta w Lublinie
http://www.dziennikwschodni.pl/lublin/czy-patriota-spi-w-poscieli-z-orlem-nowa-gazeta-w-lublinie,n,1000212332.html
W Lublinie specjalna gazeta z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości
http://niepodlegla.dzieje.pl/wydarzenie/w-lublinie-specjalna-gazeta-z-okazji-100-lecia-odzyskania-niepodleglosci
Brama Grodzka Teatr NN wydaje nowy magazyn
http://studencki.lublin.pl/brama-grodzka-teatr-nn-wydaje-nowy-magazyn/
Para buch, koła w ruch. Ruszyła gazeta o wolności
http://lublin.wyborcza.pl/lublin/7,48724,22935407,para-buch-kola-w-ruch-ruszyla-gazeta-o-wolnosci.html
"Para" na stulecie odzyskania niepodległości
http://lublin.tvp.pl/35721829/para-na-stulecie-odzyskania-niepodleglosci
Czasopismo „Para” nowym projektem Teatru NN.
http://radiofreee.pl/czasopismo-para-nowym-projektem-teatru-nn/