Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Projekt wydawniczy: Ida Gliksztejn „Pamiętnik z czasów wojny. Lublin, wrzesień 1939 – styczeń 1943”

Projekt wydawniczy Ida Gliksztejn „Pamiętnik z czasów wojny. Lublin, wrzesień 1939 – styczeń 1943” to krytyczne wydanie drukiem pamiętnika z okresu Zagłady w Lublinie. Pamiętnik obejmuje lata 1939-1942 i opisuje przeżycia autorki od momentu wybuchu II wojny światowej, poprzez uwięzienie w lubelskich gettach i początek ukrywania się wraz z córką po tzw. “aryjskiej” stronie. Pamiętnik Idy Gliksztejn jest unikalnym dokumentem czasu wojny, który w niezwykle sugestywny sposób oddaje atmosferę czasów terroru na terenie Lublina. Pamiętnik ten nigdy nie został opracowany i wydany drukiem w całości. Jego rękopiśmienny oryginał znajduje się m.in. w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie.

Celem projektu było krytyczne wydanie drukiem całości najobszerniejszego pamiętnika z okresu Zagłady w Lublinie autorstwa żydowskiej nauczycielki Idy Gliksztejn. Pamiętnik ten jest unikalnym dokumentem czasu wojny, który poprzez sugestywną narrację oddaje atmosferę czasów terroru na terenie Lublina, a tym samym całej Polski okupowanej przez III Rzeszę.
 
Pamiętnik Idy Gliksztejn obejmuje lata 1939-1942, opisując przeżycia autorki od momentu wybuchu II wojny światowej, poprzez uwięzienie w gettach na lubelskim Podzamczu i Majdanie Tatarskim, po likwidację tego ostatniego w listopadzie 1942 r. i początek ukrywania się wraz z córką na tzw. „aryjskich” papierach. Znaleźć w nim można m.in. opisy pierwszych antyżydowskich rozporządzeń, grabieży mienia, przesiedleń ludności, selekcji, wywózek do obozów zagłady, a także dokładną charakterystykę warunków życia w obu lubelskich gettach oraz specyfikę ich wewnętrznej struktury (działalność żydowskiej administracji gett).
 
Pamiętnik Idy Gliksztejn jest najbardziej szczegółowym ze wszystkich zachowanych świadectw w okresu II wojny światowej, opisujących los obywateli polskich narodowości żydowskiej w okupowanym przez Niemców Lublinie. Ida Gliksztejn (z domu Rapaport) urodziła się w 1905 roku w Józefowie nad Wisłą. Po I wojnie światowej jej rodzina przeniosła się do Lublina. Tu Ida ukończyła gimnazjum, a następnie podjęła pracę jako nauczycielka. Jej mąż - Mojżesz Boruch Gliksztejn, urodził się w 1902 r. w Lublinie. Był urzędnikiem w Lubelskiej Izbie Rzemieślniczej. Mieli dwoje dzieci - Aleksandra (ur. 1930) i Teresę (Ruth, ur. 1937). Przed wybuchem II wojny światowej mieszkali w centrum Lublina przy ul. Niecałej 20 (później Wyszyńskiego). Mąż i syn Idy zginęli w czasie wojny, zaś ona z córką, po wydostaniu się z getta na Majdanie Tatarskim, ukrywały się. 
 
Po zakończeniu wojny Ida Gliksztejn wraz z córką mieszkała w Lublinie, Bytomiu i Gliwicach pracując jako nauczycielka gimnazjalna i współpracując z Centralną Żydowską Komisją Historyczną. Swój pamiętnik zakończyła spisywać w 1947 r., a następnie przekazała go do CŻKH (obecnie Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie). Ida Gliksztejn wyjechała do Izraela w 1957 r., gdzie podjęła pracę w Instytucie Yad Vashem w Jerozolimie. Zmarła w 1997 r.
 
Pamiętnik Idy Gliksztejn nigdy nie został opracowany i wydany drukiem w całości. Jego różne wersje (w tym kilka okrojonych względem oryginału maszynopisów) znajdują się w zbiorach kilku polskich i izraelskich instytucji badawczych (Państwowe Muzeum na Majdanku, Instytut Yad Vashem w Jerozolimie), jednak rękopiśmienny i najobszerniejszy oryginał znajduje się w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie. 
 
Tekst pamiętnika, urwany nagle na wydarzeniach końca 1942 r. Na potrzeby wydawnictwa został poszerzony o materiały wspomnieniowe autorstwa Idy Gliksztejn uzyskane od jej rodziny, a dotyczące m.in. okresu ukrywania się po stronie „aryjskiej” oraz pierwszych lat po zakończeniu wojny. Kiedy w 1966 r. Ida Gliksztejn spisywała po raz kolejny swoje wojenne wspomnienia, pisała:
Tyle lat przeszło od owego strasznego okresu i dotąd nie mogę się uwolnić od pamięci tych przeżyć. Świat mój zostanie zawsze światem zniszczenia i zagłady, nie mam sił, aby odciąć się od przeszłości. Wciąż żyję z cieniami mojej wymordowanej rodziny. Po nocach śni mi się, że znów są Niemcy i że nie mam żadnej kryjówki. Budzę się z krzykiem, oblana zimnym potem ze strachu. Nie sposób tego zapomnieć, nie sposób przebaczyć!
 
Publikacja dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
 
 
 

Zdjęcia

Kategorie

Słowa kluczowe