Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Ośrodek „Brama Grodzka - Teatr NN” w Lublinie jest samorządową instytucją kultury działającą na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego i edukacji. Jej działania nawiązują do symbolicznego i historycznego znaczenia siedziby Ośrodka - Bramy Grodzkiej, dawniej będącej przejściem pomiędzy miastem chrześcijańskim i żydowskim, jak również do położenia Lublina w miejscu spotkania kultur, tradycji i religii.

Częścią Ośrodka są Dom Słów oraz Lubelska Trasa Podziemna.

Program "Pamięć - Miejsce - Obecność" - opisanie i definicja małej ojczyzny

Projekt: Pamięć – Miejsce – Obecność powstał w Teatrze NN. Wyrasta on z doświadczeń Teatru działającego w obszarze lubelskiej kultury i jest próbą rozwiązania przynajmniej części zauważonych i istotnych problemów związanych z jej funkcjonowaniem w naszej Małej Ojczyźnie. Jest również próbą poszukiwania nowych dróg i rozwiązań bardziej przystających do zmian, jakie zaszły w Polsce i wokół niej.

Projekt nie ma na celu zbudowania nowej biurokratycznej instytucji, lecz zakreśla jedynie ogólne ramy dla różnorodnych działań w obszarze lubelskiej kultury. Próbuje on budować model współpracy, a nie konfrontacji i konkurencji.

Projekt, w niektórych aspektach, wykracza swym zasięgiem poza Miasto Lublin i dotyczy również Regionu, ponieważ nie da się oddzielić problemów Miasta i Regionu.

Rozważania nasze zaczynamy od opisania Małej Ojczyzny. Potem przechodzimy do jej definicji, precyzując, co rozumiemy pod tym pojęciem i starając się jednocześnie, by w definicji było zawarte wszystko to, co jest charakterystyczne dla naszej Małej Ojczyzny. W ten sposób dochodzimy do samego projektu „Pamięć – Miejsce – Obecność”, który jest wynikiem analizy i wyciągnięcia wniosków: po pierwsze – z diagnozy stanu kultury w Małej Ojczyźnie; po drugie – z charakterystyki Małej Ojczyzny.

OPISANIE MAŁEJ OJCZYZNY (LUBLIN I REGION)

Zanim podamy zwięzłą definicję naszej Małej Ojczyzny, spróbujemy scharakteryzować miejsce, w którym żyjemy – Lublin i Region.


Region Lubelski to obszar położony między Wisłą a Bugiem. Bug wyznacza granicę między Polską a Białorusią i Ukrainą. Jest pomostem łączącym Europę Wschodnią i Zachodnią, także pod względem przyrodniczym, kulturowym i religijnym.

Niegdyś region Lubelski stanowił pogranicze polsko-litewskie. Od średniowiecza, przez północną Lubelszczyznę przebiegała granica między Królestwem Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim. W Lublinie w 1569 roku podpisano unię między Polską a Litwą. Od wczesnego średniowiecza w tym miejscu krzyżowały się ważne szlaki handlowe m.in. z Kijowa do Krakowa, ze Lwowa na Śląsk i z Krakowa na Litwę. Obok Polaków, w większości katolików, licznie osiedlali się na Lubelszczyźnie Żydzi. Przez kilka wieków mieszkali tu Tatarzy wyznający islam. Żyli także kalwini oraz arianie. Rozwijało się prawosławie, a po zawarciu unii religijnej w Brześciu w 1569 roku wyznanie greckokatolickie.

Lublin, stolica Regionu, jako miasto istnieje od 1317 roku. Od XVI wieku, w okresie największego rozkwitu, istniał tu Trybunał Koronny, będący najwyższym sądem apelacyjnym dla szlachty.

Do najcenniejszych zabytków Lublina zalicza się Stare Miasto oraz Gotycką Kaplicę Świętej Trójcy z rusko-bizantyjskimi freskami z 1418 roku. Na Lubelszczyźnie do 1939 roku żyło ponad 300 tysięcy Żydów, którzy tworzyli tu własną kulturę od kilku stuleci. Od XVI wieku istniała w Lublinie Akademia Talmudyczna, której tradycje przejął w okresie międzywojennym Jeszybot. Na przełomie XVIII i XIX wieku istniał w Lublinie silny ośrodek chasydzki, działali cadykowie m.in. Icchaak Hurwicz (Widzący z Lublina).

W czasie II wojny światowej na Majdanku pod Lublinem znajdował się obóz koncentracyjny, w którym zginęło ponad 350 tysięcy ludzi z 26 krajów. Region Lubelski jest pod wieloma względami zacofany w stosunku do innych regionów (tzw. Polska B). Jednym z aspektów tego zacofania jest istniejąca sieć transportowa i komunikacyjna, nie będąca częścią żadnej z głównych polskich sieci.

Zmiany, jakie zaszły w 1989 roku, pociągnęły za sobą otwarcie dawnego Bloku Wschodniego na resztę Europy. Stworzyło to dla Regionu historyczną szansę. Lubelszczyzna leży w pobliżu nowego szlaku komunikacyjnego Wschód-Zachód, z Berlina przez Warszawę do Moskwy. Istnieją plany przeprowadzenia trzeciego etapu głównej drogi publicznej 42 przez Białą Podlaską; linia kolejowa E20, biegnąca przez Terespol, będzie jedną z polskich tras uwzględnionych w europejskiej umowie o głównych międzynarodowych sieciach komunikacyjnych. Projekty te włączają Region w europejski krwiobieg komunikacyjny, a będzie to miało szczególne znaczenie dla turystów z Europy Zachodniej, w konsekwencji także dla Regionu.

Planowane jest powołanie do życia „Euroregionu Bug”. Obejmowałby on swoim zasięgiem Region Lubelski, Obwód Wołyński (Ukraina) i Obwód Brzeski (Białoruś). Stworzy to nowe możliwości działań w dziedzinie gospodarki, nauki, ekologii oraz kultury i oświaty. Na Lubelszczyźnie znajduje się wiele miast i zespołów miejskich o historycznym znaczeniu oraz mnóstwo pojedynczych miejsc o dużej wartości zabytkowej. Rozwinął się tutaj niepowtarzalny styl architektoniczny zwany renesansem lubelskim.

W Regionie znajduje się wiele obszarów o dużych walorach krajobrazowo-przyrodniczych tj. Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie, Roztocze i Polesie Lubelskie. W gospodarce przeważa sektor rolniczy. Miasto Lublin (350 tysięcy mieszkańców) skupia dużą część przemysłu w Regionie. W ostatnich latach pojawiły się tu liczne przedsięwzięcia gospodarcze ukierunkowane na Wschód.


DEFINICJA MAŁEJ OJCZYZNY
W sensie przestrzennym naszą Małą Ojczyzną jest Lublin i Region związany z tym miastem. Miejscem szczególnym w tej przestrzeni jest Stare Miasto w Lublinie i siedziba Teatru NN – brama Grodzka jako symbol spotkania.

W sensie duchowym na naszą Małą Ojczyznę składają się sprawy, które wyrastają z tradycji i historii tego miejsca: spotkanie różnych kultur, spotkanie Wschodu z Zachodem. Jest w historii Małej Ojczyzny również doświadczenie Majdanka jako obozu zagłady setek tysięcy ludzi. Właśnie to chcemy wziąć ze sobą idąc na spotkanie z przyszłością, z je j nowymi pytaniami i problemami.

Biorąc pod uwagę położenie oraz historię Lublina i Regionu uważamy, że Lublin powinien stać się jednym z ważnych pomostów łączących kulturę Wschodu i Zachodu.

Również w tym mieście należy wciąż stawiać na nowo pytania o doświadczenie Majdanka i dziedzictwo wspólnej historii Polaków i Żydów oraz dziedzictwo kultury pogranicza związanej z tym miejscem. (…)