Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Abram Wyszegrod

Abram Wyszegrod - fotografia świadka historii
Abram Wyszegrod - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Abram Wyszegrod urodził się 2 stycznia 1922 roku w Lublinie. Rodzice – Hersz Ber Wyszegrod i Fajga Miriam, z domu Zyngier, prowadzili sklep spożywczy. Miał pięcioro rodzeństwa – brata Fiszela i cztery siostry – Rajzel, Baszę, Syrlę i Tenkę. Mieszkał z rodziną przy ulicy Lubartowskiej 40 (obecnie ul. Lubartowska 46). Pochodził z religijnej rodziny, która należała do zwolenników rabina Nachmana z Bracławia, byli to tzw. chasydzi bracławscy. Edukację rozpoczął w wieku trzech lat w chederze, który mieścił się niedaleko domu, na ulicy Lubartowskiej. Następnie uczył się w szkole Talmud-Tora przy ulicy Szerokiej. Po ukończeniu szkoły rozpoczął pracę – pomagał rodzicom w prowadzeniu sklepu, a następnie, w wieku 15 lat, razem z kuzynem, otworzył własny sklep na ulicy Ruskiej. Po roku zamknął interes i rozpoczął naukę zawodu – uczył się pracy walizkarza w sklepie i pracowni walizek na Krakowskim Przedmieściu. Ze względu na niskie zarobki wyjechał do Warszawy i tam pracował w zakładzie walizkarskim na ulicy Nalewki. Do Lublina wrócił na prośbę rodziców 1 września 1939 roku. Kilka tygodni po wybuchu II wojny światowej uciekł na Wschód – granicę przekroczył na Bugu w okolicach Dubienki. Wojnę przeżył w Donbasie. Do Polski wrócił w maju 1946 roku. Ponieważ w Lublinie nie odnalazł nikogo z rodziny, wyjechał na Ziemie Odzyskane, do Szczecina, gdzie dostał mieszkanie. Tam, w ramach działalności partii Bund, zorganizował dwie kooperatywy – spółdzielnie żydowskie zrzeszające krawców i szewców, które miały zapewnić środki utrzymania ocalałym z Zagłady. W 1950 roku wyjechał do Izraela. Mieszka w Tel Awiwie.

Abram Wyszegrod - relacja świadka historii

Abram Wyszegrod wspomina swoje dzieciństwo i dom rodzinny – opowiada o swoich rodzicach – Herszu i Fajdze, o rodzeństwie, o dziadku Chaimie Zyngierze, o sklepie spożywczym rodziców, który razem z mieszkaniem mieścił się w domu przy ulicy Lubartowskiej 40. Lata dzieciństwa to także nauka w chederze i w szkole Talmud-Tora przy ulicy Szerokiej oraz rozpoczęcie pracy tuż po zakończeniu szkoły powszechnej. Abram Wyszegrod wspomina jak w wieku 15 lat razem z kuzynem postanowił założyć własny sklep, który mieścił się przy ulicy Ruskiej. Po roku, kiedy okazało się, że interes słabo idzie, postanowił nauczyć się zawodu – zaczął pracować w sklepie i pracowni walizek na Krakowskim Przedmieściu. Lata spędzone w przedwojennym Lublinie to także opowieść o bracławskich chasydach, o jesziwie i jej założycielu – Majerze Szapirze, o ulicach dzielnicy żydowskiej i o fabryce Krasuckiego mieszczącej się przy ulicy Krawieckiej 41. Relacja dotyczy również wyjazdu do Warszawy przed wojną i pracy w zakładzie walizkarskim na ulicy Nalewki. Wspomnienia dotyczące okupacji niemieckiej i II wojny światowej to m.in. opis robót przymusowych w Lublinie – bezsensownego przerzucania kamieni z miejsca na miejsce, ucieczki na Wschód – nielegalnej przeprawy przez Bug w okolicach Dubienki i życia w Donbasie. Abram Wyszegrod mówi także o powrocie do Polski po wojnie, w maju 1946 roku – o zamieszkaniu w Szczecinie na Ziemiach Odzyskanych, gdzie łatwo było dostać mieszkanie, oraz o współpracy z partią Bund i organizacji kooperatyw – spółdzielni żydowskich dla krawców i szewców, które dawały zatrudnienie ocalałym z Zagłady.

Czytaj więcej