Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Leonia Singer

Leonia Singer - fotografia świadka historii
Leonia Singer - fotografia świadka historii (Autor: Czajkowski, Tomasz)

Leonia Singer z domu Frenkel urodziła się 30 czerwca 1920 roku w Radomiu w rodzinie Róży i Piotr Frenklów. Miała starszą o dwa lata siostrę Fryderykę i młodszego brata Józefa. Uczęszczała do żydowskiego gimnazjum Towarzystwa Przyjaciół Wiedzy, maturę zdała w 1937 roku. Studiowała biologię na Wolnej Wszechnicy Polskiej, w 1938 roku dostała się na medycynę. Po wybuchu II wojny światowej wraz z narzeczonym uciekła do Lwowa, gdzie 1 stycznia 1940 roku wzięła ślub. Została zesłana z mężem w głąb ZSRR, po jego stracie uciekła wraz z armią Andersa do Teheranu. Tam urodziła bliźniaczki, z którymi w grudniu 1943 roku przybyła do Palestyny. W 1949 roku poznała swojego drugiego męża, z którym przeżyła 54 lata i doczekała się trzeciej córki. Rodzice Leonii Singer zginęli w czasie wojny, rodzeństwu udało się przeżyć obozy – brat trafił do Francji, siostra w ramach akcji Folke Bernadotte’a dostała się do Szwecji, oboje już nie żyją. Ona sama, mimo wielkiego przywiązania do Polski, języka polskiego i kultury, nigdy po wojnie nie odwiedziła rodzinnego kraju.

Leonia Singer - relacja świadka historii

Leonia Singer opowiada o życiu w przedwojennym Radomiu – rodzicach, którzy wychowali ją w duchu patriotyzmu, w polskich tradycjach, edukacji w żydowskim gimnazjum, szkolnych wycieczkach po Polsce, antysemityzmie, w związku z którym miała problem z dostaniem się na medycynę. Znaczna część relacji dotyczy czasów wojennych – wyciągnięcia ojca z więzienia niemieckiego, ucieczki wraz z narzeczonym do Lwowa, ślubu i zesłania w głąb ZSRR, straty męża i przedostania się wraz z armią Andersa do Teheranu, a stamtąd z kilkumiesięcznymi bliźniaczkami do Palestyny w grudniu 1943 roku, śmierci rodziców, losów rodzeństwa. Mowa też o losach drugiego męża, Natana Singera, poznanego w 1949 roku – jego lubelskiej rodzinie, śmierci żony, dzieci, rodziców i rodzeństwa podczas wojny, nieudanej próbie przedostania się pod fałszywym nazwiskiem do Szwajcarii, robotach w Niemczech, przedostaniu się do Palestyny po oswobodzeniu przez Rosjan. W relacji pojawia się również temat stosunków polsko-izraelskich, sentymentu do polskości, polskich piosenek, umiłowania języka polskiego.

Czytaj więcej