Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Program Historia Mówiona realizowany jest w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN” od 1998 roku. Polega on na rejestrowaniu, opracowywaniu oraz upowszechnianiu relacji mówionych dotyczących Lublina i Lubelszczyzny od dwudziestolecia międzywojennego do czasów współczesnych.

Teatr NN

Maria Rytel

Maria Rytel urodziła się w 1931 roku w Lublinie. Ojciec, Konstanty Rytel, przed wojną pracował w Urzędzie Skarbowym w Lublinie, matka - Aleksandra Rytel - zajmowała się domem i dziećmi. Ojciec pochodził z Warszawy, a matka z Biskupic. Maria Rytel miała jeszcze dwoje rodzeństwa. Rodzina przed wojną mieszkała w domu przy ulicy Jasnej 3. W kwietniu 1940 roku zostali wysiedleni przez Niemców i zamieszkali w kamienicy przy ulicy Górnej 7. Maria Rytel chodziła krótko do prywatnego przedszkola Marii Papieskiej. W 1939 roku rozpoczęła naukę w prywatnej szkole podstawowej przy ulicy Lipowej. W okresie okupacji kontynuowała naukę w ćwiczeniówce przy ulicy Rynek 2 na Starym Mieście, a następnie w szkole podstawowej przy ulicy Narutowicza 25. Szkołę podstawową ukończyła po wojnie w urszulankach, gdzie dalej uczyła się w czteroletnim gimnazjum. Następnie uczyła się w szkole chemicznej, która ukończyła w 1951 roku. Dostała nakaz pracy do laboratorium w fabryce materiałów wybuchowych w Bieruniu Starym, później przeniosła się do podobnej fabryki w Pionkach koło Radomia. W Radomiu ukończyła czteroletnią szkołę inżynierską. W Pionkach pracowała do 1956 roku, po czym przeniosła się do Lublina. Przez pięć lat pracowała na Wydziale Farmakologii Akademii Rolniczej, a następnie w laboratorium drogowym Dyrekcji Dróg Publicznych przy ulicy Ogrodowej 21. Na emeryturę przeszła w 1987 toku.

Maria Rytel - relacja świadka historii

Relacja Marii Rytel dotyczy przede wszystkim Lublina w okresie II wojny światowej i tuż powojennym. Świadek historii opowiada o wybuchu II wojny światowej, bombardowaniu Lublina, ucieczce na wieś, codzienności w okupacyjnym Lublinie. Wspomina tragedię rodziny Piotrowskich, sąsiadów z ulicy Górnej 7. Maria Rytel pamięta też dobrze pierwsze dni po wyzwoleniu Lublina - trupy Niemców na ulicach, martwe konie, porozbijane sklepy i szabrujących je ludzi. Opowiada również o Niemce, która została dokwaterowana do ich mieszkania w czasie wojny i która mieszkała u nich jeszcze jakiś czas po ucieczce Niemców, była nawet na ich utrzymaniu, ale na skutek donosu do władz polskich, musiała opuścić rodzinę Rytel. Ojciec rodziny, Konstanty Rytel, widział ją jeszcze później jak pod strażą żołnierzy zamiatała wraz z innymi Niemcami plac Litewski. Ciekawym epizodem wspomnianym przez Marię Rytel jest również grabież aparatu fotograficznego należącego do jej ojca przez żołnierzy Armii Czerwonej.

Czytaj więcej

Maria Rytel - relacja świadka historii

Relacja Marii Rytel dotyczy Lublina w okresie dwudziestolecia międzywojennego oraz PRL. Świadek historii opowiada o swojej rodzinie, dziadkach, domu rodzinnym przy ulicy Jasnej 3, swoich sąsiadach. Wspomina pobliską ulicę Wieniawską oraz Krakowskie Przedmieście, omawiając szczegółowo istniejące wtedy tam sklepy, kawiarnie, piekarnie, apteki. Z anegdotycznych sytuacji poruszonych w relacji można wymienić historię nocnej kradzież spodni ojca Marii Rytel. Maria Rytel opowiada również o swojej edukacji, którą zaczęła w przedszkolu Marii Papiewskiej, kontynuowała w prywatnej szkole podstawowej przy ulicy Lipowej, do wybuchu wojny, a następnie uczyła się w ćwiczeniówce na Starym Mieście i w szkole podstawowej przy ulicy Narutowicza 25. Wspomina również zaprzyjaźnioną rodzinę żydowską Gewerc, która mieszkała na Wieniawie. Z okresem PRL wiąże się opowieść o kotle przy ulicy Narutowicza 30 zorganizowanym przez Urząd Bezpieczeństwa, do którego wpadła matka Marii Rytel.

Czytaj więcej

Maria Rytel - relacja świadka historii

Relacja Marii Rytel dotyczy Lublina w okresie dwudziestolecia międzywojennego, II światowej światowej oraz PRL. Szczególnie ciekawe wspomnienia poświęcone są losom w okresie wojny dwóm znanym rodzinie Rytel rodzin żydowskich: Gewercom i Blumelom. Inne wątki poruszone w relacji dotyczące okupacji to m.in.: nauka w szkole podstawowej przy ulicy Narutowicza 25, mieszkańcy kamienicy przy ulicy Górnej 7, wyjazdy na wieś Biskupice celem zaopatrywania rodziny w jedzenie, godzina policyjna. Maria Rytel przywołuje również wspomnienia o lubelskich żebrakach w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

Czytaj więcej

Maria Rytel - relacja świadka historii

Czytaj więcej

Zdjęcia

Inne materiały